Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Prawne podstawy ochrony i rekultywacji gruntów

100%

Żukowski B.

|

2001

|

tom nr 1

96-98

PL

Podstawę prawną ochrony i rekultywacji gruntów stanowi ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU Nr 16 poz. 78, z 1996 roku Nr 95 poz. 141, z 1997 roku Nr 60 poz. 370, Nr 80 poz. 505, Nr 160 poz. 1079, z 1998 roku Nr 106 poz. 668 i z 2000 r. Nr 12 poz. 136).

2

Ochrona i użytkowanie powierzchni ziemi w prawie i praktyce od roku 1945

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Nr 22

7-17

PL

Ochronę powierzchni ziemi ustanowiono pierwszy raz w ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980 r. Napisano w niej, że "Powierzchnia ziemi łącznie z glebą i rzeźbą terenu podlega ochronie, polegającej na zapobieganiu i przeciwdziałaniu ich niekorzystnym zmianom, a w razie uszkodzeń lub zniszczeń - na przywracaniu do właściwego stanu". W ustawie wskazano też przepisy ustawy o ochronie przyrody, ochronie gruntów rolnych i leśnych, prawo geologiczne i górnicze, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W ustawie Prawo ochrony środowiska z 2001 r. wydzielono rozdział "Ochrona powierzchni ziemi", ale wadliwie zdefiniowano powierzchnię ziemi oraz niektóre przepisy. Nastąpił więc merytoryczny regres ustawodawstwa w tym zakresie. Przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów z roku 1971 zawężono w kolejnych edycjach ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, do zniesienia ochrony gruntów rolnych w granicach administracyjnych miast włącznie. Oceniając negatywnie postępujące zmiany odnośnych przepisów stwierdza się, że wyraźnie zantropogenizowane powierzchnie ziemi, które są najbardziej podatne na degradujące działania czynników gospodarczych, atmosferycznych i hydrologicznych nie podlegają zintegrowanej ochronie, mimo że oprócz funkcji produkcyjnych pełnią bardzo ważne funkcje ekologiczne i krajobrazowe.

EN

The need to protect land surface was first identified and set in the Law on Environmental Protection and Management of 1980. It states that: "the land surface including soil and relief is subject to protection which consists in preventing and counteracting negative changes of the latter and, in case of disturbance or damage - in restoring them to the appropriate state". The Law also refers to the regulations provided by the Laws on Nature Conservation, Protection of Farm and Forest Land, Geology and Mining and Physical Planning and Land Management. A chapter entitled "Protection of land surface" was included in the Law on Environmental Protection albeit the definition of land surface and some other regulations were deficiently formulated, what constituted a substantial step backward in this sphere of legislation. The provisions of the Law on the Protection of Farm and Forest Land as well as those of the Law on Land Reclamation of1971 had been narrowed in the successive editions of the Law on the Protection of Farm and Forest Land unto the point of abrogating the protection of farmland within administrative limits of municipalities. Stressing that the abovementioned regulations have been subject to negative changes it has been stated there is no integrated protection of the apparently anthropogenic land, despite that it fulfills very important ecological and landscape functions in addition to its productive functions, and is most vulnerable to degrading impacts of economical, atmospheric and hydrological factors.

3

Próba oceny zależności plonów pszenicy w latach 1975-2007 od jakości gleb, wapnowania i melioracji drenażowych

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Nr 21

15-24

PL

W publikacji porównano agroekologiczną jakość gleb, wyrażoną w punktach - opracowanych w instytucie naukowym dla całego kraju, zużycie wapna nawozowego (w przeliczeniu na CaO) procentowe udziały zdrenowanych gruntów ornych i plony pszenicy w 49 województwach byłego i 16 województwach obecnego podziału administracyjnego kraju. Wymienione dane dotyczą lat 1975-2007 i zostały pozyskane z roczników Głównego Urzędu Statystycznego. Zróżnicowanie jakości gleb w 49 byłych województwach waha się w przedziale 48,4 do 89,8 punktów, całkowite zużycie CaO (w latach 1975-1998) wyniosło 6,8 do 49,3 q/ha (średnia krajowa 23,6 q), grunty zdrenowane stanowiły 6,3 do 57,6 % w poszczególnych województwach. W licznych województwach stwierdzono wyraźny związek między zużyciem CaO i udziałem gruntów zdrenowanych a plonami pszenicy. Nie stwierdzono natomiast wyraźnej zależności plonów pszenicy od wskaźnika jakości gleby. W latach 1998-2007 poważnie zmniejszono zużycie CaO i NPK, ale najwyższe plony pszenicy uzyskano w województwach stosujących od dawna wysokie dawki wapna i mających 38,2-53,2 % gruntów zdrenowanych (np. Wielkopolska).

EN

A comparison was made of i) agro-ecological quality of soils based on a point system developed by a research institute for the entire country, ii) consumption of fertilizer lime (recalculated to CaO), iii) percent proportions of drained arable land and iv) wheat yields in former 49 and present 16 voievodeships according to the administrative division of the country. The aforementioned data which cover the years 1975-2007 were derived from annals of the Central Statistical Office. The soil quality in 49 former voievodeships fluctuated within the range from 48.4 to 89.8 points while the total CaO consumption (in the years 1975-1998) attained 49.3 q/ha (the country average was 23.6 q), and the share of drained land constituted from 6.3 do 57.6% in respective voievodeships. Wheat yields in many voievodeships were found to be apparently related to the CaO consumption and the share of drained arable land. However, no distinct relationship was found between the wheat yield and the soil quality index. The consumption of CaO and NPK was significantly reduced in the years 1998-2007, but the highest wheat yields were obtained in the voievodeships where high doses of lime were applied for many years and shares of drained land were from 38.2 to 53.2% (e.g. in Wielkopolska Province).

4

Polskie dylematy scalania gruntów i urządzania terenów wiejskich Część 2. Zalesianie nieużytków i nieefektywnych gruntów rolnych jest niezbędne w ochronie i odnowie biologicznie czynnej powierzchni ziemi w Polsce

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Vol. 19, nr 4

1--11

PL

Struktura rolno-leśnej przestrzeni w Polsce jest wadliwa, zwłaszcza w środkowo-wschodniej jej części. Przejawia się to najbardziej na tle struktury pokrywy glebowej. Nawet najsłabszej jakości gleby piaskowe tworzą całkiem dobre siedliska leśne, podczas gdy w polowym i pastwiskowym użytkowaniu łatwo przeobrażają się w ruchome piaski. Bardzo niski poziom efektywności biologicznej najsłabszych gleb piaskowych sprawia, ze produkcja roślinna znajduje się już obecnie poniżej granicy ekonomicznej efektywności. W miarę modernizacji technologii i pomniejszania kosztów produkcji roślinnej, uprawa najsłabszych gleb pisakowych staje się zupełnie nieopłacalna. Wyróżniono kryteria oceny potrzeby zwiększenia lesistości – glebowe, ekonomiczne i rekreacyjne. Na podstawie wskaźników waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz lesistości w roku 1980 wyliczono procentowy niedobór lasów w gminach, który przedstawiono na mapie Polski w skali 1:1000000. Porównanie lesistości oraz jej niedoboru w roku 1980 z lesistością w roku 2016 dowodzi jednoznacznie, że lesistość wzrosła bardziej na obszarach o dużej i bardzo dużej lesistości, a w najmniejszym stopniu na obszarach o dużym i bardzo dużym niedoborze lasu, zwłaszcza w województwach łódzkim, lubelskim, mazowieckim i kujawsko-pomorskim.

EN

The structure of the agro-forest space in Poland is defective, especially in the central and eastern part of the country. This is visible, in particular, in the case of soil cover structure. Even the weakest quality sandy soils provide conditions to create quite good forest habitats, whereas under farm use they are easily transformed into moving sands. The very low level of biological effectiveness of the weakest sandy soils means that plant production is already below the limit of economic efficiency. As technology has been modernized and plant production costs reduced, cultivation of the poorest sand soils will become completely unprofitable. The criteria for assessing the need to increase forest cover can be built upon soil, economical and recreational reasons. On the basis of the indicators for valorizing the agricultural production space and forest cover in 1980, the percentage deficit of forest cover by municipality was calculated and presented in the map of Poland, in the scale of 1: 1,000,000. The comparison of forest cover and its deficit in 1980 with forest cover in 2016 clearly proves that the forest cover has increased more in the areas with high and very high forest cover, and to a lesser extent in the regions having high and very high forest deficit, especially in Łódzkie, Lubelskie, Mazowieckie and Kujawsko- Pomorskie provinces.

5

Agroekologiczne i plonotwórcze działanie wapnowania gleb

63%

Siuta J. , Żukowski B.

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

tom Nr 41

1--18

PL

Ekologiczne i plonotwórcze znaczenie wapnowania gleb rozpoznano i ceniono w rolnictwie od dawna, toteż stanowi ono bardzo istotny element racjonalnej agrotechniki. W rolnictwie polskim dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych ostatniego stulecia stosowano około 100 kg CaO na hektar w kraju. W roku 1975 średnie krajowe zużycie CaO wyniosło 120,8 kg/ha, ale wahało się od 23,2 kg/ha w województwie częstochowskim do 428 kg w województwie opolskim. Największe zużycie CaO (202 kg/ha) zarejestrowano w 1989 roku, ale międzywojewódzkie różnice mieściły się w przedziale od 43 kg/ha w województwie krakowskim do 424 kg/ha w słupskim. W roku gospodarczym 1995/1996 nastąpił raptowny spadek krajowego zużycia CaO (o około 40 kg/ha), który postępował do roku 2004/2005. Kolejny, około 60% spadek zużycia CaO w kg/ha zarejestrowano w latach 2009/2010 –2011/2012. Według spisu rolnego 2010 r. krajowe zużycie CaO wyniosło 40,5 kg UR w dobrej kulturze, ale tylko 10,4 kg w województwie świętokrzyskim i 12,9 kg w małopolskim. Plony 4 zbóż oraz rzepaku i rzepiku w latach 1975–1998 synchronizowały wyraźnie ze zużyciem wapna nawozowego w latach 1975–1998. Nie stwierdzono natomiast wyraźnej zależności wielkości plonów od wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Analogiczną synchronizację plonów rzepaku i rzepiku ze zużyciem CaO/ha stwierdzono w latach 1999–2012. Malejące zużycie CaO począwszy od 1995 do 2013 roku stanowi poważne zagrożenie ekologicznych i plonotwórczych właściwości środowiska glebowego. Zjawisko to będzie się nasilało, także w miarę malejącego nawożenia organicznego (obornika, nawozu zielonego, kompostu). Ponadto dla ekologicznych i produkcyjnych funkcji gleb użytkowanych rolniczo szkodliwe jest postępujące wyprowadza- nie niejadalnych i niepaszowych części roślin z agrosystemu. Dotyczy to zwłaszcza uprawy roślin na potrzeby energetyczne, a także energetycznego spalania słomy.

EN

Ecological and yield enhancing effects of soil liming have since long been recognized and appreciated by farmers, therefore, liming is considered to be an essential part of sustainable farming system. In the Polish agriculture, liming in the amount of about 100 kg/ha of CaO was applied as late as by the end of the sixties of the last century. In the year 1975, the average national CaO consumption was 120.8 kg/ha, although it varied from 23.2 kg/ha in Częstochowa region to 428 kg/ha in Opolskie Voievodeship. The largest average CaO consumption on a country scale (202 kg/ha) was noted in the year 1989 while on a regional scale the consumption fluctuated from 43 kg/ ha in Kraków Voievodeship to 424 kg/ha in Słupsk Voievodeship. A dramatic decline in the countrywide CaO consumption (by about 40 kg/ha) occurred in the economical year 1995/1996, and the decreasing trend had been observed until the years 2004/2005. A subsequent drop in CaO consumption (by about 60%) was noted in the years 2009/2010 – 2011/2012. According to the national agricultural census in 2010, the countrywide use of CaO attained up to 40.5 kg/ha on farmland in good agriculture, while only 10.4 kg/ha in Świętokrzyskie Voievodeship and 12.9 kg/ha in Małopolskie Voievodeship. In the years 1975–1998, the yields of four main grain crops as well as those of rapeseed and mustard spinach were distinctly synchronized with the consumption of lime fertilizers. No apparent relationship, however, was found be- tween the yield size and the index of quality of agricultural production space (from 48.3 points in Nowosądeckie Voievodeship to 86.2 points in Zamojskie Voievodeship). However, in the years 1999–2012, the yields of four main grain crops as well as those of rapeseed and mustard spinach were to a lesser degree synchronized with the intensity of CaO use than the abovementioned yields from the years 1975–1998. A considerable trend towards decreasing CaO consumption starting from 1995 until 2013, poses a serious threat to ecological and yield enhancing properties of the soil environment. The threat will be more intense still as the application of organic fertilization (manure, green manure and compost) becomes more and more limited. Advancing trend to remove plant biomass from agro-ecosystems leads to the degradation of ecological and productive functions of farmland. The latter trend is related to energy plantations and to using biomass as biofuel.

6

Możliwości racjonalizacji użytkowania terenu górnej Narwi

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Nr 4

160--171

7

Zmiany struktury klas bonitacyjnych gruntów rolnych w Polsce w latach 1975-2000

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom T. 22, cz. 1

89--96

PL

Na podstawie dekretu z dnia 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 6, poz. 32) Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 4 czerwca 1956 r. w sprawie klasyfikacji gruntów (Dz. U. Nr 19, poz. 97). Wskazywano, że gleboznawczą klasyfikacją gruntów obejmuje się grunty rolne oraz grunty pod lasami, a także grunty pod wodozbiorami; a klasyfikację przeprowadza się w sposób jednolity dla całego kraju na zasadach określonych w rozporządzeniu i na podstawie tabeli klas gruntów, stanowiącej załącznik do niniejszego rozporządzenia. W artykule przedstawiono syntezę hektarowego i procentowego udziału klas bonitacyjnych: gruntów ornych, sadów, łąk trwałych i pastwisk trwałych w latach 1975, 1990 i 2000 w Polsce, opracowaną na podstawie danych udostępnionych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii.

EN

Under the Decree of 2 February 1955 on land and building registration system (Journal of Laws No 6, item 32) the Council of Ministers issued the Ordinance of 4 June 1956 on land typology (Journal of Laws No 19, item 97), specifying as follows: lands to be subject to typology using soil capability classes include farm and forested land as well as land under water catchment systems and the typology is to be done in an uniform manner for the whole country, based on the principles laid down by the Ordinance, and using the Table of soil capability classes given in the attachment to this Ordinance. The article presents a synthesis of the area (hectares) and percent contributions of soil capability classes in Poland, by land use types and voievodeships, including: arable lands, fruit orchards, durable meadows and pastures in the years: 1975, 1990 and 2000, developed on the basis of detailed data provided by the Head Office of Geodesy and Cartography.

8

Ekologiczne podstawy racjonalizacji użytkowania ziemi w Polsce

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Nr 6

18--30

PL

W strukturze rolniczej przestrzeni produkcyjnej występują duże powierzchnie nieefektywnych gruntów ornych, łąk i pastwisk. Wynika to z niedostosowania sposobu użytkowania ziemi do jej ekologicznych właściwości Przyczynami nieefektywności gruntów rolnych są: nadmierne wylesienie i urolniczenie gleb piaskowych o bardzo małej zasobności w składniki pokarmowe i wodę: nieuzasadnione przekształcenie podmokłych ekosystemów darniowych w pola uprawne; orne użytkowanie gleb zagrożonych erozja, osuwiskami i powodziami; bardzo duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych i pól uprawnych; W celu zwiększenia ekologicznej i produkcyjnej efektywności i środowiska należy: nasilić zalesienie sucho gruntowych gleb piaskowych VI V klasy bonitacyjnej; zakładać plantacje szybkoschnących drzew i krzewów na nieefektywnych pastwiskach; łąkach i podmokłych gruntach ornych na potrzeby energii odnawialnej; przywracać łąkowe i pastwiskowe użytkowanie okresowo podmokłym gruntom rolnym. Stan rozpoznawania agroekologicznych właściwości gleb w Polsce jest wystarczająco duży do podejmowania działań na trenie każdej gminy. Melioracje wodne to niezmiernie istotny czynnik produkcji biologicznej i funkcjonowania środowiska. Wykonanie melioracji wodnych wynosi 70% potrzeb kraju, ale w niektórych regionach nie osiągnęło 50 %. Duża część wykonanych melioracji wymaga odbudowy lub modernizacji. Począwszy od roku 1990 wykonawstwo robót melioracyjnych i renowacyjnych zmierza do wartości zerowych. Kwasowość gleb użytkowanych rolniczo to jeden z głównych czynników degradacji środowiska w Polsce. Wiele krajów Unii Europejskiej uporało się z tym problemem do połowy XX wieku. W Polsce poza nielicznymi obszarami, wapnowanie gleb zapoczątkowano w drugiej połowie lat sześćdziesiątych i czyniono wzrost do roku 1990. od tej pory systematycznie maleje zużycie wapna nawozowego. Nie ma żadnego krajowego programu w tym zakresie. Okazuje się, że tak istotne zagadnienie ekologiczno-produkcyjne nie istnieje-podobnie jak melioracje wodne –nawet w polityce ekologicznej państwa. Zalesianie i produkcyjne zadrzewianie nieefektywnych gruntów rolnych będzie bardzo istotne dla wydatnej poprawy funkcjonowania środowiska, stworzy liczne miejsca pracy, dostarczy odnawialnego paliwa, nie pomniejszy produkcji żywności lecz zwiększy wydatnie opłacalność. Wyłączenie uprawy polowej nieefektywnych gruntów, wespół z postępem hodowlanym i agrotechnicznym stworzy warunki do przyspieszonego wzrostu plonów roślin polowych, zapewniając z nawiązką bezpieczeństwo żywnościowe kraju na długie lata.

9

Porównanie struktury przestrzennej potrzeby dolesienia gmin z roku 1980 w Polsce z lesistością w 2016 r.

63%

Siuta J. , Żukowski B.

|

tom Vol. 18, nr 5

40--57

PL

Struktura rolno-leśnej przestrzeni w Polsce jest wadliwa, zwłaszcza w środkowo-wschodniej części Polski. Przejawia się to najbardziej na tle jakości struktury przestrzennej pokrywy glebowej. Najsłabsze gleby piaskowe tworzą siedliska leśne, a w rolniczym użytkowaniu przeobrażają się łatwo w ruchome piaski, z wydmami włącznie. Na podstawie wskaźników waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej powierzchnie gleb żytnich bardzo słabych i słabych (nieefektywnych gruntów rolnych) oraz lesistości wyliczono wskaźniki niedoboru lasu i lesistości optymalnej oraz opracowano i opublikowano mapę w skali 1: 1 000 000 „Polska potrzeby dolesień” według gmin w roku 1980. W roku 2016 na podstawie danych z ewidencji gruntów, opracowano mapę lesistości aktualnej, w celu porównania jej z lesistością optymalną w roku 1980. Ze względu na objętość danych liczbowych, analizie porównawczej poddano część gmin w województwach: 1) mazowieckim i łódzkim o bardzo dużym niedoborze lasu, 2) kieleckim o względnym niedoborze lasu, 3) lubuskim i pomorskim o bardzo dużej lesistości, 4) warmińsko-mazurskim o dużej lesistości. Przedstawiono strukturę przestrzenną wzrostu lesistości w latach 1980–2016 w znacznej części gmin na terenie 6 województw. Stwierdzono, że mimo realizacji krajowych programów zwiększenia lesistości w latach 1980–2016 obszary o bardzo dużym niedoborze lasów, tylko w nieznacznym stopniu pomniejszyły niedobór. Natomiast obszary o lesistości optymalnej wydatnie zwiększyły ich rozmiar.

EN

The structure of agro-forest space in Poland is faulty, especially in the central-eastern part of Poland. This is most evident when compared to the quality of the spatial structure of the soil cover. The poorest sandy soils make up quite good forest habitats, whereas under agricultural use, they are easily transformed into moving sands, including sand dunes. On the basis of indices which valuate the agricultural production area – the areas of very weak and weak rye soils (inefficient agricultural land) – and forest cover – the indicators of forest cover deficiency and optimum forest cover – were calculated, and the map in the scale 1: 1 000 000 “Poland – needs for afforestation”, presenting the country divided into municipalities, was published in 1980. In 2016, based on the land registration data, a current forest cover map was compiled in order to compare it with the optimal forest cover in 1980. Owing to the volume of numerical data, a comparative analysis was performed for certain municipalities in the following voivodships: 1) Mazowieckie and Lodzkie with a considerable deficiency of woodland, 2) Kieleckie with a relative scarcity of forest cover, 3) Lubuskie and Pomorskie with a very extensive forest cover and Warmińsko-Mazurskie with an extensive forest cover. The spatial structure of the forest cover increase between the years 1980–2016 was presented in a large number of municipalities in six voivodeships. It was found that despite the implementation of national forest extension programs between the years 1980 and 2016, there was only slight a increase in forest cover in the areas with a very large forest deficiency. On the other hand, there was a significant increase in forest cover in the areas with an optimal forest cover.