Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Cerkiewnosłowiańskie i wschodniosłowiańskie wpływy językowe w warstwie onimicznej przekładów biblijnych Szymona Budnego (na materiale "Nowego Testamentu")

100%

Zarębski R.

|

nr 2

77-88

PL

W artykule omówiono zakres wpływów fonetyczno-morfologicznych na warstwę nazewniczą biblijnych przekładów Szymona Budnego. Działający w dobie renesansu na ziemiach Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, tłumacz posiadał znajomość języka cerkiewnosłowiańskiego i starobiałoruskiego. W pracy przekładowej prócz wielu innych źródeł wykorzystywał również tłumaczenia z obszaru Slavia Orthodoxa. Stosowanie nazw własnych w formie nawiązującej do wersji cerkiewnosłowiańskiej było przejawem dążności tłumacza do maksymalnego zbliżenia przekładu do tekstu oryginalnego. Użycie nazw własnych z językowymi śladami cerkiewnosłowiańskimi i wschodniosłowiańskimi wpływa też na ukształtowanie stylistyczne tłumaczeń, gdyż buduje biblijny koloryt lokalny. Odosobnione onimiczne propozycje Budnego indywidualizują jego przekłady na tle XVI-wiecznej polskiej praktyki translatorskiej.

EN

The article discusses the scope of phonetic and morphological influences on the name-related aspect of biblical translations by Szymon Budny. The translator, who was active in the Renaissance era in the lands of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, had knowledge of the Church Slavonic and Old Belarussian languages. In his translation work, apart from many other sources, he also used translations from the area of Slavia Orthodoxa. The use of proper names in the form referring to the Church Slavonic version was a sign of the translator’s desire to bring the translation as close as possible to the original text. The use of proper names with linguistic traces of the Church Slavonic and East Slavonic also contributed to the style of translations, as it built up the local biblical tone. Budny’s isolated onymic proposals individualize his translations against the background of sixteenth-century Polish translation practice. Cerkiewnosłowiańskie i wschodniosłowiańskiewpływy językowe w warstwieonimicznej przekładów biblijnych SzymonaBudnego (na materiale Nowego Testamentu)

2

Trwałość i/a stabilność nazewnictwa biblijnego (z badań nad toponimią Nowego Testamentu Szarffenberga z 1556 roku)

100%

Zarębski R.

|

nr 4

38-48

PL

W artykule zaproponowano opis toponimii w Nowym Testamencie Szarffenberga (1556 r.) w kontekście zjawiska trwałości (ciągłości) i stabilności, jako dwóch kategorii, które decydują o kształcie tradycji onimicznej na gruncie polskich przekładów biblijnych. Oba zjawiska rozpatrywane w powiązaniu z czynnikami pozajęzykowymi (związanymi z różnojęzycznymi źródłami przekładów XVI-wiecznych oraz przynależnością wyznaniową ich autorów) dowodzą istnienia istotnych zależności w zakresie formy językowej toponimów pomiędzy tłumaczeniami renesansowymi, a także średniowiecznymi. Na toponimicznej mapie punktów wspólnych i różnych przekład z 1556 r. zajmuje ważną pozycję, jako początkujący i utrwalający tradycję tłumaczeniową.

EN

In his article the author proposes the description of toponymy in Szarffenberg’s New Testament (1556) in the context of persistence (continuity) and stability as two categories which determine the form of onomastic tradition in the Polish translations of the Bible. Both phenomena are analyzed in connection with non-linguistic factors associated with multilingual sources of the 16th century versions of the Bible and the religious affiliation of translators. Those phenomena prove that there are significant correlations in the linguistic form of toponyms between medieval and Renaissance translations. On the toponymic map of common and different points the translation from 1556 occupies the important position as the one that marks the beginning and establishment of the tradition of translation.

3

Nagromadzenia leksemów współfunkcyjnych jako element stylu XVI-wiecznej prozy pamiętnikarskiej (na materiale diariusza Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła)

100%

Zarębski R.

|

2015

|

tom LXI

281-296

PL

W artykule zwrócono uwagę na jedną z ważniejszych cech stylowych dawnej prozy pamiętnikarskiej, jaką jest występowanie ciągów synonimicznych. Kryterium genetyczne pozwoliło wyodrębnić szeregi złożone z: 1) jednostki leksykalnej pochodzenia obcego (łacińskiego, włoskiego, orientalnego itd.) i rodzimego, np. bonaccia – ucichnienie wiatru; 2) dwóch leksemów rodzimych, np. odnoga morska – jezioro; 3) leksemu rodzimego i obcego, np. grosz – majdyn oraz 4) dwóch leksemów obcych, np. caurus – magistro. Typ pierwszy tworzą zazwyczaj wyrazy równoznaczne, natomiast leksemy należące do pozostałych grup są zwykle bliskoznaczne. Omawiane szeregi, objaśniając sens wielu wyrazów nieznanych polszczyźnie końca XVI wieku, pełnią najczęściej funkcję semantyczną. Niekiedy mają także charakter ozdobny, a sporadycznie – ekspresywny. Zwrócono także uwagę na wielość formuł metajęzykowych wprowadzających wyrazy synonimiczne: to jest, po naszemu, po łacinie, po włosku, zową, rozumie się, objaśnienia z łącznikiem wyzerowanym.

EN

The article mentioned one of the most important stylistic feature of the old diarist prose, that is the occurrence of synonymic series. The genetic criterion made it possible to distinguish series composed of: 1) lexemes of foreign origin (Latin, Italian, Oriental etc.) and native, such as: bonaccia – ucichnienie wiatru; 2) two native lexemes, such as: odnoga morska – jezioro; 3) native and foreign lexemes, such as: grosz – majdyn and 4) foreign lexemes, such as: caurus – magistro. The first type of lexemes is characteristic of words of equivalent meaning, whereas lexemes which belong to three other types are usually synonymous. The series discussed, while explaining the meaning of a lot of words not known to 16th-century Polish, usually perform the semantic function. Sometimes they also have the ornamental character and, sporadically, the expressive character. Attention was also devoted to the multiplicity of metalinguistic formulae which introduce synonymic words: jest, po naszemu, po łacinie, po włosku, zową, rozumie się, explanations without the copula.