Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Polska twórczość organowa zainspirowana pieśnią kościelną w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego, cz. I

100%

Zalewski W. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

The knowledge of organ literature devoted to native composers leaves much to be desired. If they even perform solo organ music at liturgy, contemporary church organists often reach for the works of grand European masters, forgetting about the Polish reservoir of sacral pieces. An old proverb “the grass is greener on the other side of the fence” is an accurate description of the state of knowledge of young (and the older) organists on Polish organ music.Why is therefore Polish sacral organ literature so important for the contemporary church musician? Most importantly because, in the Roman Catholic church liturgy, “compositions based on church songs shall (i.e. are) desirable”.As early as in the 16th century, church song was used by the Polish composers as the melodic material for the organ pieces they composed. The first church compositions were created through adapting vocal pieces to the purposes of key music. Some of the most prominent examples include e.g. 16th-century Polish music monuments – John of Lublin Tabulator of 1540, The Saint Ghost Monastery Tabulator of 1548 and the Warsaw Music Society Tabulator from approx. 1580. The turn of the 18th and the 19th century in Europe and in Poland displays a secularization of organ music, influenced by the spread of the Naples school. Secular and opera elements influence church music, which gradually develops utilitarian properties.It is worth to remember that the Polish religious oeuvre is the contribution of Polish organists-virtuosos, often great improvisers, with extensive professional practice. The first creators of this literature were church organists, active on many a musical platform, composers, organizers of music life and university professors. This family of authors includes: Władysław Żeleński, Stefan Surzyński, Mieczysław Surzyński, Feliks Nowowiejski, Walenty Dec, Wincenty Rychling, Kazimierz Garbusiński, Feliks Rączkowski, Józef Furmanik, as well as the following priests: Gustaw Roguski, Józef Surzyński, Franciszek Walczyński, Antoni Chlondowski, or Idzi Ogierman-Mański. Also contemporary organists, such as Marian Sawa, Tadeusz Machl, or Jan Janca have been composing in this spirit. The author of this publication attempts at presenting the Polish organ music oeuvre, to be applied in the Roman Catholic church liturgy. Performing a division into applied music (as presented in the 1st part of the article) and concert music, the artist is aware that “we cannot make a precise classification into applied music (both didactic and church music) and concert music, since applied pieces contain numerous elaborate forms with grand artistic ambitions, played both in church and in the concert room”.Due to the specific character and sometimes not the top-notch artistic rank, organ music surely has as many advocates as it has opponents. Most of all, it will surely be found useful by church musicians who are less advanced in organ play and the art of improvisation, who seek support in the form of short, non-complex pieces applied in the post-council Roman Catholic liturgy.

PL

Znajomość literatury organowej rodzimych kompozytorów nadal pozostawia wiele do życzenia. Współcześni organiści kościelni, jeśli już wykonują solową muzykę organową w liturgii, sięgają często po utwory wielkich mistrzów europejskich, zapominając o polskim skarbcu muzyki religijnej. Trafnym spostrzeżeniem ujmującym istotę stanu wiedzy większości młodych (i nie tylko młodych) organistów na temat polskiej muzyki organowej wydaje się znane powiedzenie „cudze chwalicie, swego nie znacie…”.Dlaczego polska religijna literatura organowa jest tak ważna dla współczesnego muzyka kościelnego? Z pewnością dlatego, że w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego „bardzo pożądane będą (czytaj: są, przyp. W. Z.) kompozycje oparte na motywach pieśni kościelnych”.Pieśń kościelna już od XVI wieku wykorzystywana była przez kompozytorów polskich jako materiał melodyczny komponowanych przez nich utworów organowych. Pierwsze z takich kompozycji powstawały poprzez adaptację utworów wokalnych na instrument klawiszowy. Należy tu wymienić m.in.: XVI-wieczne zabytki muzyki polskiej – Tabulaturę Jana z Lublina z roku 1540, Tabulaturę klasztoru Św. Ducha z roku 1548 oraz Tabulaturę Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego z ok. 1580 roku. Pod koniec wieku XVIII i w wieku XIX zauważalne staje się w Europie, a także w Polsce, zeświecczenie muzyki organowej spowodowane m.in. wpływem szkoły neapolitańskiej. Elementy świeckie i operowe przenikają także do muzyki kościelnej o charakterze użytkowym.Warto pamiętać, że polska twórczość religijna to dorobek wybitnych polskich organistów-wirtuozów, nierzadko świetnych improwizatorów, posiadających wieloletnią praktykę zawodową. Twórcami tej literatury byli w pierwszym rzędzie działający na wielu płaszczyznach muzycznych organiści kościelni, kompozytorzy, organizatorzy życia muzycznego i profesorowie wyższych uczelni. Do tego kręgu postaci zaliczyć należy: Władysława Żeleńskiego, Stefana Surzyńskiego, Mieczysława Surzyńskiego, Feliksa Nowowiejskiego, Walentego Deca, Wincentego Rychlinga, Kazimierza Garbusińskiego, Feliksa Rączkowskiego, Józefa Furmanika oraz duchownych: ks. Gustawa Roguskiego, ks. Józefa Surzyńskiego, ks. Franciszka Walczyńskiego, ks. Antoniego Chlondowskiego czy ks. Idziego Ogiermana Mańskiego. W tym duchu tworzyli także organiści naszych czasów jak Marian Sawa, Tadeusz Machl czy Jan Janca.Autor niniejszej publikacji podejmuje się prezentacji polskiej twórczości organowej możliwej do zastosowania w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego. Dokonując podziału na muzykę użytkową (stanowi ona pierwszą część całego artykułu) i koncertową, ma jednak świadomość, że "nie można przeprowadzić całkiem ściśle podziału na muzykę użytkową (dydaktyczną i kościelną) oraz koncertową, ponieważ wśród utworów użytkowych spotykamy większe formy o dużych ambicjach artystycznych, grywane zarówno w kościele, jak i na sali koncertowej".Ze względu na swój specyficzny charakter i nie zawsze najwyższą rangę artystyczną użytkowa muzyka organowa ma zapewne tylu zwolenników, co przeciwników. Na pewno będzie ona przydatna przede wszystkim dla muzyków kościelnych mniej zaawansowanych w grze na organach i sztuce improwizacji, którzy poszukują wsparcia w postaci krótkich, nieskomplikowanych utworów mających zastosowanie w posoborowej liturgii Kościoła rzymskokatolickiego.

2

Pogranicza kultury – okiem „przyszywanej” Polki

100%

Ferfoglia S. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

3

Recenzja: "Laus in Ecclesia. Szkoła śpiewu gregoriańskiego. Szkoła św. Grzegorza", wstęp W. Ziółek, przekł. P. Włodyga OSB, Dębogóra 2013

100%

Ferfoglia S. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

4

Z nadzieją w kolejne lata strażników Piękna…

100%

Tyrała R. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

5

Bolesław Wallek-Walewski i jego twórczość religijna na chór mieszany

100%

Kałamarz W. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

Boleslaw Wallek-Walewski, an outstanding musician of the pre-war Kraków, extremely active organizer of musical events, the creator of the Kraków Opera Society (1915), distinguished educator, director of the Conservatory of the Music Society in Kraków, conductor, accompanist and a composer whose works were often played in the pre-war period – is now an almost completely forgotten figure. He was most successful in his work with male choirs and he created repertoire for them, which was later performed by him and the choirs. Author of operas, oratorios, symphonic works and compositions for mixed choirs. The 70th anniversary of his death, which is celebrated this year, is an opportunity to bring this area of his professional activity to our attention as it can be helpful in working with the kind of choir which is most common today.

PL

Wybitny muzyk przedwojennego Krakowa, Bolesław Wallek-Walewski, niezwykle prężny animator życia muzycznego, twórca Krakowskiego Towarzystwa Operowego (1915), zasłużony pedagog, dyrektor Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, dyrygent i akompaniator, kompozytor, którego utwory były przed wojną często wykonywane – jest dziś postacią niemal zapomnianą. Największe sukcesy odnosił w pracy z chórami męskimi, dla nich tworzył repertuar, z którym występował. Twórca oper, oratorium, utworów symfonicznych, komponował także na chór mieszany. Obchodzona w tym roku 70. rocznica jego śmierci jest okazją, by przypomnieć ten dział jego twórczości, który może być przydatny w pracy z rodzajem chórów dziś przeważającym.

6

Odnowa śpiewu i muzyki kościelnej – aktualność przesłania św. Piusa X w Inter sollicitudines pastoralis officii z 22 listopada 1903 roku

100%

Janicki J. J. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

Amongst many activities aimed at the revival of Christian life, undertaken by the Church in 19th and at the beginning of the 20th centuries, it was the revival of liturgy which started to enrich her religious life. The very essence of Christian life was re-seen in liturgy and it was in liturgy that the means of the revival were sought; “not only by new means of influence’, but also through giving the Church life “a sense of so desirable respectability and dignity”.The first and most authoritative person, indicating the liturgy as a font of spiritual life for every Christian, not only for „chosen” few groups of the faithful, was Pope Pius X, “the Shepherd of the souls” who made his motto: Instaurare omnia in Christo the programme of his service. So as to realize this programme of “restoring all things in Christ” in the realm of liturgy he focused all his efforts first of all on the revival of singing and liturgical music (motu proprio Inter sollicitudines pastoralis officii – Tra le sollicitudini). This document was published on 22 November 1903 on liturgical feast of St. Cecilia, the virgin and the martyr, and the patroness of sacred music. The Saint Congregation of Rites, by their decree of 8 January 1904, promulgated the above pontifical document as “a juridical code of sacred music”In his motu proprio of 22 November 1903, published in the form of instructions on sacred music ((Instructio de musica sacra), Pope Pius X successfully restored the Gregorian chant, according to the ancient books, re-introducing it to their primary use in churches, and collecting all prescripts into a whole. Their aim was to build up or restore the sanctity and solemnity of church singing, and by the power of the authority of the Holy See, making this collection a juridical, lawfully abiding code.Ojciec święty Pius X zaraz na początku swego pontyfikatu skierował do całego Kościoła powszechnego stosunkowo obszerną i poniekąd surową instrukcję o śpiewie i muzyce kościelnej. Był bowiem przekonany, że wymaga tego zaistniała sytuacja nadużyć w tej dziedzinie życia Kościoła.//Only at the beginning of his service did Pope Pius X issue a comprehensive and, in some ways, strict instruction on singing and sacred music. He was convinced that the occurences of the abuse called for actions.

PL

Pośród różnych działań mających na celu odnowę życia chrześcijańskiego podejmowanych przez Kościół w XIX i na początku wieku XX odnowa liturgii zaczęła najbardziej wzbogacać jego życie religijne. W liturgii zaczęto na nowo dostrzegać istotę życia chrześcijańskiego i w niej szukano jego odnowy; „nie tylko nowymi środkami oddziaływania”, ale nadając życiu Kościoła „wyraz tak potrzebnej powagi i dostojeństwa”.Pierwszą i najbardziej autorytatywną osobą pokazującą liturgię jako źródło życia duchowego dla każdego chrześcijanina, a nie tylko dla niewielkich „wybranych” grup wiernych, stał się papież Pius X, „pasterz dusz”, który programem swojej posługi apostolskiej uczynił hasło: Instaurare omnia in Christo. Papież Pius X, podejmując się realizacji swego programu „odnowienia wszystkiego w Chrystusie” w dziedzinie liturgii, skoncentrował swe działania przede wszystkim na odnowie śpiewu i muzyki liturgicznej (motu proprio Inter sollicitudines pastoralis officii – Tra le sollicitudini). Dokument ten został opublikowany 22 listopada 1903 w liturgiczne wspomnienie św. Cecylii, dziewicy i męczennicy, patronki muzyki kościelnej. Święta Kongregacja Obrzędów dekretem z dnia 8 stycznia 1904 roku ogłosiła ten papieski dokument „prawomocną ustawą o muzyce kościelnej”.Ojciec święty Pius X w motu proprio z dnia 22 listopada 1903 roku wydanym w formie instrukcji o muzyce kościelnej (Instructio de musica sacra), przywrócił szczęśliwie czcigodny śpiew gregoriański, według ksiąg starożytnych, do pierwotnego użycia w kościołach i zarazem w jedną całość zebrał główne przepisy, mające na celu pomnożenie lub przywrócenie w świątyniach świętości i godności śpiewów, rozkazując z mocy pełności Apostolskiej swej Władzy, aby ten zbiór jako kodeks prawomocny muzyki kościelnej miał obowiązującą siłę prawa.Ojciec święty Pius X zaraz na początku swego pontyfikatu skierował do całego Kościoła powszechnego stosunkowo obszerną i poniekąd surową instrukcję o śpiewie i muzyce kościelnej. Był bowiem przekonany, że wymaga tego zaistniała sytuacja nadużyć w tej dziedzinie życia Kościoła.

7

Organy w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej

100%

Ochocki P. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

8

Recenzja serii płyt pt. "Antologia Organów Archidiecezji Krakowskiej". Z poszanowania dla tradycji

100%

Karolak E. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

9

Stylistyka „Służby Bożej” Tadeusza Kupczyńskiego

100%

Huralna S. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

The main subject of this research is one of the regions of Ukraine – Eastern Galicia, the territory undergoing long religious disputes, especially in the first third of 20th century. The paper presents the biography, the separate aspects of conductor’s and composer’s activity of Tadeusz Kurpiński, as a representative of this region. It also systematizes his notes writing in the field of church music with characterization of the typical features of his artistic oeuvre.In its largest part the paper focuses on the research of musical features of «Divine Service» by T.Kurpiński. The time scope of writing this cycle is determined on the basis of biographic information about the composer and the materials of magazines treating on the contemporary cultural-and-artistic as well as religious life in this region. The article provides the literary-and-artistic, stylistic, musical-and-theoretical, vocal-and-choral analyses of the performance of the liturgy cycle considering the stylistic tendencies and creative experience of previous composers of church music of Eastern Galicia.

PL

Obiektem naszego badania został jeden z regionów Ukrainy − Galicja Wschodnia, terytorium której było miejscem sporów religijnych, zwłaszcza w pierwszej trzeci XX wieku. Artykuł przedstawia biografię, określa pewne aspekty działalności dyrygenta i kompozytora Tadeusza Kupczyńskiego jako przedstawiciela wskazanego regionu. Usystematyzowano jego dorobek notohraficzny w dziedzinie muzyki liturgicznej, wyodrębniono charakterystyczne cechy twórczości.Główna treść tego artykułu poświęcona jest badaniu osobliwości muzycznych „Mszy świętej” Tadeusza Kupczyńskiego. Determinowany został okres napisania cyklu na podstawie informacji biograficznych o kompozytorze, a także materiałów czasopism dotyczących ówczesnego stanu artystyczno-kulturowego i religijnego życia w regionie.Zrealizowano literacko-artystyczną, stylistyczną, teoretyczno-muzyczną, wokalno-chóralną i analizę wykonywania cyklu liturgicznego z uwzględnieniem tendencji stylowych, a także doświadczenia twórczego poprzednich kompozytorów muzyki liturgicznej Galicji Wschodniej.

10

„Pieśń moją śpiewam królowi” (Ps 45, 2). O kategorii muzycznego piękna w celebracji liturgicznej

100%

Hudek W. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

The beauty of music at the service of the liturgical celebration. Derived from the biblical evidence (cf. Ps 45) and theology (cf. J. Ratzinger / Benedict XVI), the beauty of liturgical music leads to an encounter with God, who is the most perfect Beauty. Three types of liturgical music: vocal, instrumental and choral, offer countless opportunities to reach the Beauty. They create not only a richness of touching the Mystery, but direct, intuitive encounter with God. Among the various genres of music associated with the liturgy of the Church the ones that are especially worth noting are those recorded in the traditions and laws: Gregorian chant, Palestrina’s polyphony, Church song, organ music and choral music with its wide range of performing arrangements (soloists, choir, and orchestra). All of these, confirmed by the history of music, and recorded in the documents of the Church, are demanding reliable and aesthetic updates in relation to the knowledge of “the spirit of the liturgy” (cf. Joseph Ratzinger). This requirement calls for a series of actions of formation (on the musical, liturgical and spiritual level). The proposals placed in the article (responsorial psalm, choral music for worship and organ music at the end) are examples of how specifically the beauty called for by the documents, written in the liturgical texts – is to be incarnated into the time and space of the liturgical celebration.

PL

Piękno muzyczne pozostaje na usługach celebracji liturgicznej. Wywiedzione z przesłanek biblijnych (por. Ps 45) i teologicznych (por. J. Ratzinger/Benedykt XVI) piękno muzyki liturgicznej prowadzi do spotkania z Bogiem, który jest najdoskonalszym Pięknem. Trzy rodzaje muzyki liturgicznej: wokalna, instrumentalna i wokalno-instrumentalna dają niezliczoną ilość możliwości docierania do P(p)iękna. Stwarzają one nie tylko bogactwo dotykania Tajemnicy, ale i bezpośredniego, intuicyjnego spotkania z Bogiem. Wśród różnych gatunków muzyki związanej z liturgią Kościoła warto odnotować te szczególnie zapisane w tradycji oraz przepisach: chorał gregoriański, polifonia palestrinowska, pieśń kościelna, muzyka organowa oraz muzyka wokalno-instrumentalna angażująca szeroki aparat wykonawczy (soliści, chór, orkiestra). Te drogi, potwierdzone historią muzyki oraz zapisane w dokumentach Kościoła, domagają się rzetelnej i estetycznej aktualizacji związanej ze znajomością „ducha liturgii” (por. Joseph Ratzinger). Ten postulat domaga się szeregu działań formacyjnych (na poziomie muzycznym, liturgicznym i duchowym). Umieszczone w artykule propozycje (psalm responsoryjny, utwór wokalno-instrumentalny na uwielbienie oraz muzyka organowa na zakończenie) stanowią przykłady tego, jak konkretnie wcielać owo piękno postulowane w dokumentach, zapisane w tekstach liturgicznych w czas i przestrzeń liturgicznej celebracji.

11

Doświadczenie i ewolucja greckiego ideału piękna w koncepcji Pseudo-Dionizego Areopagity. Artysta jako pokorny hymnograf

100%

Miśkiewicz G. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

Beauty, as one of the key concepts of classical philosophy and affirmed by Christianity, is subject to further evolution. In its hierarchy, as Plato stressed, it rises from the physicality through actions and laws up to the truth that reveals beauty in and of itself – unchanging and eternal. Plotinus believed in the beauty of things from their presence in the ideal, which is true Oneness. Higher areas of beauty can be seen only by the soul. The culmination of Beauty as recognized Plotinus is the highest Beauty and the supreme Good in itself that gives everything and loses nothing. According to the theory of emanation, beauty also passes into deeds and cultivated activities, especially art, which as a tool portrays and reveals the essence of things. Participation in giving form to eternal beauty is possible because a man, an artist, has a vision of eternal ideas. Plotinus established a hierarchy of those, who because of their predispositions are able to advance and discover the beauty of the divine mind: musician – aficionado – philosopher. This three-stage initiation was transformed by Pseudo-Dionysius into the concept of the celestial hierarchy and the Church hierarchy. Together, they form the way to know God’s Truths. Highest beings receive the doctrine of God’s miracles by means of illumination. Next, they pass it down to the lower hierarchies so that they can glorify and receive God according to their predispositions. In this way, says Dionysius, the texts of the Bible provide the people with hymns, sung by the angels of the highest hierarchy in which was revealed the greatness of their extraordinary light. Hymns and canticles which are sung by the Church are a reflection of the spiritual hymns from the celestial hierarchy. According to Dionysius, any other being participates in beauty because it comes from God, and therefore it can become a source of the most profound contemplation. The concept of Plotinus implies breaking down barriers in the quest to catch a glimpse of beauty, suitable to lead both the musician, the artist, and the lover, so that they can see the true beauty. For Dionysius, the musician is a recipient and utterer of the beauty which is contained in the eternal, heavenly hymns. His faith makes him a tool of God, and he becomes a humble hymnist.

PL

Piękno, jako jedno z kluczowych pojęć filozofii klasycznej, przejęte przez chrześcijaństwo, podlegało dalszej ewolucji. W swej hierarchii, jaką kreślił Platon, piękno wznosi się od cielesności poprzez czyny i prawa aż do prawdy, która odsłania piękno samo w sobie – niezmienne i wieczne. Plotyn uzależniał piękno rzeczy od ich udziału w idei będącej prawdziwą jednością. Wyższe rejony piękna postrzegane mogą być jedynie przez duszę. Punktem kulminacyjnym piękna w ujęciu Plotyna jest Arcypiękno i najwyższe Dobro samo w sobie, które dając wszystko, nie bierze i nie ujmuje sobie niczego. Zgodnie z teorią emanacji to piękno przechodzi również na czyny i uprawiane zajęcia, w tym przede wszystkim sztukę, traktowaną jako narzędzie ukazywania idei, odsłaniającą istotę rzeczy. Udział w odwzorowywaniu piękna wiecznego jest możliwy, bo człowiek – artysta – chociaż stworzony ze zmieszanych substancji, posiada odblask wiecznych idei. Plotyn ustalił hierarchię tych, którzy ze względu na swoje predyspozycje, zdolni są odbyć drogę wzwyż i odkryć arcypiękno boskiego Rozumu. Są nimi: muzyk – miłośnik – filozof. Ta trójstopniowa inicjacja została przez Pseudo-Dionizego przekształcona w koncepcję hierarchii niebiańskiej i odpowiadającą jej koncepcję hierarchii kościelnej. Wspólnie tworzą one drogę do poznania boskich Prawd. Najwyższe substancje odbierają naukę o cudach bożych drogą iluminacji i dalej przekazują ją w dół, niższym hierarchiom, by i one mogły otwierać się na wysławianie i przyjęcie Boga, stosownie do swoich predyspozycji. W ten sposób, stwierdza Pseudo-Dionizy, teksty Pisma przekazały ludziom hymny śpiewane przez Anioły najwyższej hierarchii, w których ukazana została cała wielkość ich niezwykłej światłości. Hymny i kantyki śpiewane przez Kościół są więc odbiciem hymnów pochodzących z hierarchii niebiańskiej. Według Pseudo-Dionizego każdy byt, ponieważ pochodzi od Boga, partycypuje w pięknie, dlatego może stać się źródłem najpiękniejszych kontemplacji. Koncepcja Plotyna zakłada przełamywanie barier w dążeniu do ujrzenia piękna, odpowiednie poprowadzenie muzyka i miłośnika, aby mogli oni ujrzeć prawdziwe piękno. U Dionizego muzyk jest odbiorcą i przekazicielem piękna zawartego w wiecznych, niebiańskich hymnach. Jego wiara sprawia, że staje się bożym narzędziem, pokornym hymnografem.

12

Nobilis pulchritudo. O pięknie liturgii

100%

Bać T. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

The aim of this article is to exhibit the theological relation between liturgy and beauty in the from the aspect of the liturgical celebration. This relation derives from an attempt to find the answers to two questions. The first: “Could the liturgy ever exist separately from the concept of beauty?” refers to the essence of the theological bond between the liturgy and beauty. The answer to this question is provided by Benedict XVI in his post-Synodal Apostolic Exhortation Sacramentum caritatis of 2007 in which he highlights the fact that beauty is a part of the internal structure of a celebrated mystery as the latter conveys to the man the truth about God’s Love. Therefore each liturgy is beautiful.The second question is centered on the celebration: “Could a real beauty ever exist without the necessity to be celebrated?”. True and authentic beauty expresses itself by rite – ordo and art. Only in this way everyone who participates in the liturgy can be guided to the heart of the celebrated mystery. The authentic beauty always expresses itself in rite – ordo – and in art. Only then may it reach man and make him enter into the depths of a celebrated mystery/ Only in this way everyone who participates in the liturgy can be guided to the heart of the celebrated mystery.

PL

Celem niniejszego artykułu było ukazanie teologicznej relacji między liturgią a pięknem w jej wymiarze celebracyjnym. Relacja ta opiera się na próbie odnalezienia odpowiedzi na dwa pytania. Pierwsze z nich dotyczy istoty teologicznego odniesienia liturgia – piękno i brzmi: „czy może istnieć liturgia, która nie byłaby piękna?”. Na pytanie to odpowiada Benedykt XVI w adhortacji apostolskiej Sacramentum caritatis z 2007 roku, zwracając uwagę, iż piękno należy do wewnętrznej struktury celebrowanego misterium, ponieważ przez nie dociera do człowieka prawda o Bożej Miłości. Dzięki temu każda liturgia jest piękna.Drugie pytanie koncentruje się na celebracji liturgicznej i brzmi: „czy może istnieć takie piękno, które nie domagałoby się celebrowania?”. Autentyczne piękno zawsze wyraża się w rycie – obrzędzie – i sztuce. Tylko wtedy może dotrzeć do człowieka i sprawić, aby wszedł on w głębię celebrowanego misterium.

13

Muzyka liturgiczna w przeżyciu Misterium Paschalnego

100%

Tyrała R. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

If “music is an integral part of the solemn liturgy” (SC 112) it is tremendously important that during the crucial ceremonies at churches, particularly those involving liturgical celebrations, it would become its clear sign. Since, when we prepare liturgical music we always draw our special attention to: liturgical year, namely, to a particular season, feast or celebration, examining the contents of the holy mass antiphon (referring to entrance songs and the holy communion), the mass order, the collect and the readings, especially the Gospel. And this entire content of liturgical prayers and readings is to be reflected through music of the celebrations. Therefore the music becomes integral because its role is not merely supplementary, complementary, substitutive nor decorative, but incorporated in liturgy with which it is inextricably linked. Music springs from liturgy and leads to liturgy. It enriches mass liturgy, makes it more grandly and clearly rendered.It should be no different during the Easter Triduum for which the music ought to be even more thoroughly prepared as for the most important season of the liturgical year, that is, the Feast of Christ, suffering, crucified and resurrected. As it is the greatest event of the mystery of redemption observed here and now. The importance of the Easter Triduum was indicated by Pope Benedict XVI during his General Audience on 19 March 2008. May his words serve as the conclusion of my speech:these three days are commonly known as ‘holy’ because they allow us to re live the event central to our Redemption. They lead to nucleus of Christian faith: the passion, Heath, and resurrection of Jesus Christ. These three days could be considered as one single day. They make up the heart and are the key to both the liturgical year and the life of the Church. … Remembering the mysteries of Christ also means a willing and complete adherence to the history of today, convinced that when we celebrate, it is vivid and present reality… These holy days reawaken a great hope in us: Christ was crucified, yet he rose again and conquered the world. Love is stronger than hate, it has triumphed and we should affiliate ourselves with this victory of love. We should therefore start again from Christ and work together with him for a world founded on peace, justice and love.

PL

Jeśli „muzyka jest integralną częścią uroczystej liturgii” (KL 112), to niezmiernie ważne jest, by podczas najważniejszych wydarzeń w świątyni, a zwłaszcza liturgicznych celebracji, stawała się ona czytelnym znakiem. Gdy bowiem przygotowujemy muzykę liturgiczną, zawsze zwracamy uwagę na: rok liturgiczny, a więc okres, uroczystość czy wspomnienie, zatrzymujemy się nad treścią antyfony mszalnej (w odniesieniu do pieśni na wejście i komunię), formularzem mszalnym, treścią kolekty i czytań mszalnych, zwłaszcza zaś Ewangelii. I ta cała treść przeżywanych liturgicznych modlitw i czytań ma znaleźć swoje odzwierciedlenie właśnie w muzyce, którą proponuje się na celebrację. Na tym właśnie polega jej integralność, że nie jest jakimś uzupełnieniem, dopełnieniem, zastąpieniem, oprawą, ale jest tożsama z liturgią, jest z nią nierozerwalnie związana. Ona z niej wypływa i do niej prowadzi. Ona ją ubogaca, upiększa i jest bardziej czytelnym jej znakiem.Nie inaczej ma być z muzyką podczas Triduum Paschalnego. Ta muzyka musi być jeszcze bardziej i lepiej przemyślana, bowiem tu mamy do czynienia z najważniejszym wydarzeniem całego roku liturgicznego jakim jest święto Chrystusa, cierpiącego, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. To jest najważniejsze wydarzenie zbawcze sprawowane tu i teraz. Na wielkie znaczenie i wymowę tych świętych dni Triduum Paschalnego zwrócił uwagę papież Benedykt XVI podczas audiencji generalnej 19 marca 2008. Niech słowa te będą szczególną konkluzją mojego wystąpienia. Ojciec święty powiedział:te trzy dni są powszechnie nazywane „wielkimi”, ponieważ przeżywamy w nich na nowo najważniejsze wydarzenie naszego odkupienia. Przypominają nam bowiem o samej istocie wiary chrześcijańskiej – męce, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Te dni moglibyśmy potraktować jako jeden jedyny dzień: stanowią one serce i kulminacyjny moment całego roku liturgicznego oraz życia Kościoła. […] Wspominać tajemnice Chrystusa znaczy również głęboko i solidarnie uczestniczyć w obecnie dokonującej się historii, z przekonaniem, że to, co celebrujemy, jest rzeczywistością żywą i aktualną […]. Te dni budzą w nas wielką nadzieję: ukrzyżowany Chrystus zmartwychwstał i zwyciężył świat. Miłość jest silniejsza od nienawiści, odniosła zwycięstwo, a my powinniśmy uczestniczyć w tym zwycięstwie miłości. Powinniśmy więc zacząć na nowo od Chrystusa i pracować w jedności z Nim na rzecz świata, którego fundamentami są pokój, sprawiedliwość i miłość.

14

Sprawozdanie z IX Dni Muzyki Kościelnej w Archidiecezji Krakowskiej

100%

Sandera Ł. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

15

Recenzja: "Śpiewnik wawelski"

100%

Indyk Z. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

16

La Música litúrgica en la reflexión sobre el Misterio Pascual

100%

Tyrała R. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

If “the music is an integral part of the solemn liturgy” (SC 112) it is tremendously important that during the crucial ceremonies at churches, particularly those involving liturgical celebrations, it would become its clear sign. Since, when we prepare liturgical music we always draw our special attention to: liturgical year, namely, to a particular season, feast or celebration, examining the contents of the holy mass antiphon (referring to entrance songs and the holy communion), the mass order, the collect and the readings, especially the Gospel. And this entire content of liturgical prayers and readings is to be reflected through music of the celebrations. Therefore the music becomes integral because its role is not merely supplementary, complementary, substitutive nor decorative, but incorporated in liturgy with which it is inextricably linked. Music springs from liturgy and leads to liturgy. It enriches mass liturgy, makes it more grandly and clearly rendered.It should be no different during the Easter Triduum for which the music ought to be even more thoroughly prepared as for the most important season of the liturgical year, that is, the Feast of Christ, suffering, crucified and resurrected. As it is the greatest event of the mystery of redemption observed here and now. The importance of the Easter Triduum was indicated by Pope Benedict XVI during his General Audience on 19 March 2008. May his words serve as the conclusion of my speech:These three days are commonly known as ‘holy’ because they allow us to re live the event central to our Redemption. They lead to nucleus of Christian faith: the passion, Heath, and resurrection of Jesus Christ. These three days could be considered as one single day. They make up the heart and are the key to both the liturgical year and the life of the Church. … Remembering the mysteries of Christ also means a willing and complete adherence to the history of today, convinced that when we celebrate, it is vivid and present reality… These holy days reawaken a great hope in us: Christ was crucified, yet he rose again and conquered the world. Love is stronger than hate, it has triumphed and we should affiliate ourselves with this victory of love. We should therefore start again from Christ and work together with him for a world founded on peace, justice and love.

PL

Si “la música constituye la parte integral de la liturgia solemne” (KL 112), es muy importante que durante las celebraciones más importantes en el templo, y especialmente durante las celebraciones litúrgicas, ella se convierta en un signo muy comprensible, transparente. Cuando de hecho preparamos la música litúrgica, debemos tomar siempre en consideración: el año litúrgico, es decir el período, la solemnidad o recuerdo, nos centramos en el contenido de la antífona de la misa en referencia a los cantos de entrada y de la comunión), el formulario de la misa, el contenido de la colecta y de las lecturas de la misa, especialmente el Evangelio. Todos estos valores y contenidos de las oraciones y de las lecturas litúrgicas contempladas deben verse reflejados en la música que se propone para una celebración concreta. Ahí radica su integralidad: no es un simple complemento, añadido, substitución, entretenimiento musical, sino que es idéntica que la liturgia, está relacionada con la misma de forma indisoluble, intrínseca. Fluye de la misma y a ella conduce. La enriquece, la embellece y constituye su signo más comprensible. No ocurre de forma distinta con la música durante el Triduo Pascual. Esta música debe ponderarse mucho más, porque nos encontramos con el punto culminante del año litúrgico, la fiesta de Cristo sufriente, crucificado y resucitado. Es el acontecimiento salvífico más importante que celebramos en ese momento. Hacia el gran significado y expresividad de estos días santos del Triduo Pascual llamó nuestra atención el papa Benedicto XVI durante la audiencia general del 19 de marzo de 2008. Que estas palabras sean una conclusión particular de mi intervención. El Santo Padre dijo: Los próximos tres días se llaman comúnmente “santos” porque nos hacen revivir el evento central de nuestra Redención; nos reconducen de hecho al núcleo esencial de la fe cristiana: la pasión, la muerte y la resurrección de Jesucristo. Son días que podemos considerar como un único día: constituyen el corazón y el punto de apoyo de todo el año litúrgico, así como de la vida de la Iglesia. […] Recordar los misterios de Cristo significa también vivir en profunda y solidaria adhesión al hoy de la historia, convencidos que todo lo que celebramos es una realidad viva y actual. […] Estos días renuevan en nosotros la gran esperanza: Cristo crucificado ha resucitado y ha vencido al mundo. El amor es más fuerte que el odio, ha vencido y debemos asociarnos a esta victoria del amor. Así que debemos recomenzar desde Cristo y trabajar en comunión con Él por un mondo fundado en la paz, en la justicia y en el amor

17

Wokół muzyki chóralnej a cappella Henryka Mikołaja Góreckiego. Przybądź Duchu Święty op. 61

100%

Kiwała K. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

An exceptional place, due to its singularity, among compositions of Henryk Mikołaj Górecki is taken by the prayer to the Holy Spirit which is a musical interpretation of a text of one of the most popular sequences in the Catholic Church. Górecki reaches towards Polish sources: the popular translation used in the liturgy of Pentecost, taking them, according to his common practice, from a church song book, this time The Parish Hymnbook (Śpiewnik parafialny) collected and arranged by Father Wojciech Lewkowicz.From the formal point of view, Górecki’s composition refers on one hand to the sequencing structure of the Latin original (aa bb cc etc.), whereas on the other – to the Polish model, in which the basis are two repeating musical groups. The melodic layer points to a strict connection with the two first melody segments of the Latin sequence. The score astounds with the simplicity of homorhythmical texture; melodics are simplified, the text is treated entirely syllabically. Exceptional specifics of the music are visible only while listening – the formogenic significance belongs to tonally approached harmonics and dynamic shadings and above all special, as if “stretched” sense of time. The complete composition acquires the character of a contemplative immersion in prayer. Time is of no importance anymore, and the liveliness of the music is bestowed by the waves of sometimes fervent and at other times calm expression and a specific nuance-like “play on colours” provided by harmony.The biographical context of the composition is important here. The 80’s were difficult for Górecki; he struggled with health and professional adversities; he was also experiencing a creative crisis. In this context the ardent prayer to the Holy Spirit – the Comforter, the Giver of Wisdom – acquires a special meaning, particularly considering the fact that in his work Górecki never reached for subjects that were “indifferent” to him.

PL

Wyjątkowe, przez swoją jednostkowość, miejsce kompozycji Henryka Mikołaja Góreckiego zajmuje modlitwa do Ducha Świętego, stanowiąca umuzycznienie słów jednej z najpopularniejszych sekwencji Kościoła katolickiego. Górecki sięga do źródeł polskich: popularnego tłumaczenia, wykorzystywanego w liturgii Zesłania Ducha Świętego, czerpiąc je – zgodnie ze swoją częstą praktyką – ze śpiewnika kościelnego; tym razem Śpiewnika parafialnego ułożonego przez ks. Wojciecha Lewkowicza.Pod względem formalnym utwór Góreckiego nawiązuje z jednej strony do sekwencyjnej budowy łacińskiego oryginału (aa bb) z drugiej zaś do wzoru polskiego, w którym podstawą są dwa powtarzające się ugrupowania muzyczne. Warstwa melodyczna wykazuje ścisły związek z dwoma pierwszymi segmentami melodii łacińskiej sekwencji. Partytura zadziwia prostotą homorytymicznej faktury; melodyka jest uproszczona, tekst traktowany jest wyłącznie sylabicznie. Specyfika tej muzyki objawia się dopiero w słuchaniu – formotwórcze znaczenie posiada barwowo traktowana harmonika i cieniowania dynamiczne, a przede wszystkim specjalne, jakby „rozciągnięte” odczuwanie czasu. Pierwszorzędną funkcję pełni – jak prawie zawsze u Góreckiego – tekst słowny, którego konstrukcja i prozodia są podstawą formy utworu, budowy kolejnych fraz i rozwiązań artykulacyjnych. Całość nabiera charakteru kontemplacyjnego zatopienia się w modlitwie. Czas przestaje być ważny, a żywość tej muzyce nadają falowanie raz żarliwej, raz uspokojonej ekspresji i swoista, niuansowa „gra barw” zapewniana przez harmonię.Istotny jest kontekst biograficzny powstania utworu. Lata 80. były dla Góreckiego trudne; zmagał się z przeciwnościami zdrowotnymi, zawodowymi, przeżywał również kryzys twórczy. W tym kontekście ta żarliwa modlitwa do Ducha Świętego – Pocieszyciela, Dawcy mądrości – nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza gdy bierzemy pod uwagę fakt, iż Górecki nigdy nie sięgał w swej twórczości po tematy mu „obojętne”.

18

Oskar Kolberg i etnomuzykologia wobec ludowej pieśni religijnej

100%

Dahlig P. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 12

EN

The text presents a history of research on the Catholic folk singing in Poland with a special regard to works of the greatest Polish ethnographer, Oskar Kolberg (1814–1890). Karol Kurpiński, a composer and the director of the National Theatre, who was the first to debate on folk music in 1820, had promoted a functional definition of a folk song embracing also religious singing in national language. Anthologies of the texts of folk song edited in 1830s and 1840s put stress, however, on possibly original repertoire of peasants transmitted orally and by memory. Religious songs as being learned basically from prints were usually not included into folklore studies. But culture changes in the course of the 19th century have induced explorers to document also older religious songs in folk use, such as carrols (Michał Marcin Mioduszewski 1843). Oskar Kolberg was concentrated mainly on regional specificity of each part of the country. That is why the standardized repertoire of religious songs performed in churches did not attract much of his attraction. In spite of his preferences, he had written down about 800 religious songs in the whole collection of 20.000 vocal and instrumental pieces. These 800 songs refer to local repertories accompanying the Lenten, Easter, Christmas, the cult of saint patrons and connected with other contexts such as funeral ceremonies. The reason for respecting also religious singing in Kolbergs works was a significance of the oral way of performing resulting in huge amount of variants which were determined also by strictly regional features of traditional singing. Performance practice became a common interest for both ethnomusicology and hymnology since the 1970s, so the more that elements of Gregorian chant have survived in living tradition up till now.

PL

Niniejszy artykuł przedstawia historię badań nad katolickim śpiewem ludowym w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem pracy największego polskiego etnografa, Oskara Kolberga (1814–90). Karol Kurpiński, kompozytor i dyrektor Teatru Narodowego, inicjator pierwszej debaty na temat muzyki ludowej w 1820 roku, zaproponował funkcjonalne ujęcie pieśni ludowej, której definicja obejmowała także pieśni religijne śpiewane w języku narodowym. Antologie tekstów pieśni ludowych wydawane w latach 30. i 40. XIX wieku zawierały możliwie najbardziej oryginalny repertuar pieśni chłopskich przekazywanych ustnie i pamięciowo. Pieśni religijne, jak wynika z druków, nie były zwykle włączane do badań folklorystycznych, jednak zmiany kulturowe, jakie zachodziły na przestrzeni XIX wieku, skłoniły badaczy do dokumentowania również starszych pieśni religijnych wykorzystanych w tradycji ludowej, takich jak kolędy (Michał Marcin Mioduszewski 1843). W swoich badaniach Oskar Kolberg był skoncentrowany głównie na specyfice regionalnej poszczególnych części kraju, dlatego też znormalizowany repertuar pieśni religijnych wykonywanych w kościołach w zasadzie go nie interesował. Jednak mimo swoich preferencji badawczych Kolberg spisał około 800 pieśni religijnych z bogatej kolekcji 20 tysięcy utworów wokalnych i instrumentalnych. Te 800 utworów wchodzi w skład lokalnych repertuarów towarzyszących obrzędom wielkopostnym, wielkanocnym, bożonarodzeniowym, a także związanym z kultem świętych patronów oraz innym, takim jak np. ceremonie pogrzebowe. Powodem uwzględnienia śpiewów religijnych w pracach Kolberga był również fakt ich ustnego przekazywania, który skutkował ogromną wariantywnością pieśni. Niektóre z wariantów nabierały specyficznych cech określanych przez lokalną tradycję śpiewaczą. Praktyka wykonawcza zyskała od 1970 roku zainteresowanie badawcze zarówno etnomuzykologów, jak i hymnologów, tym bardziej że zawarte w pieśniach elementy chorału gregoriańskiego przetrwały w żywej tradycji aż do naszych czasów.

19

Te Deum laudamus!

100%

Tyrała R. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 13

20

Gorzkie żale jako forma oratoryjna na przykładzie kompozycji Kazimierza Garbusińskiego

100%

Kałamarz W. , Karcz B. , Tyrała R. , Zając A. , Delimat W. , Janicki J. J. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W. , Karcz B. , Malik J. , Sterczewska L. , UPJPII i. , Pasek W.

|

tom 13

EN

Oratorio as a musical form is not very well represented among Polish music artists. Therefore, it is worth to mention the existence of a composition which premiered before the war but is no longer performed today. All the more so that it is a work based on the extremely popular Polish folk worship act as well as that its author is a composer and music activist valued before the war and creating in the capital of Małopolska. Lenten lamentations by Kazimierz Garbusiński received good reviews before the war. According to the experts in his music they are the best music piece created by the composer and they deserve not only to be discussed but also to be performed in our times.

PL

Forma oratorium nie jest zbyt licznie reprezentowana w środowisku polskich twórców muzycznych. Warto więc przypomnieć o istnieniu dzieła dzisiaj niewykonywanego, mającego swą premierę przed wojną. Tym bardziej, jeśli jest to utwór bazujący na niezwykle popularnym polskim nabożeństwie ludowym, a jego twórcą jest ceniony przed wojną kompozytor i działacz muzyczny stolicy Małopolski. Gorzkie żale Kazimierza Garbusińskiego zdobyły dobre recenzje przed wojną, zdaniem znawców jego muzyki są najlepszym utworem tego kompozytora i zasługują nie tylko na omówienie, ale także ponowne wykonanie współcześnie.