Artykuł podejmuje temat ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie Jordanii. Porównano w nim zagrożenia i sposób ochrony trzech dobrze zachowanych stanowisk archeologicznych, których rozkwit przypadał na czasy rzymskie i bizantyńskie: Umm er-Rasas, Dajaniya i Tuwaneh. Różna charakterystyka omówionych stanowisk oraz ich położenie względem współczesnego osadnictwa sprawia, że borykają się one ze zróżnicowanymi zagrożeniami, co pozwala wyciągać bardziej ogólne wnioski dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego w dzisiejszej Jordanii.
EN
The paper focuses on cultural heritage protection in Jordan. It analyses and compares dangers and ways of protection of three different archaeological sites dated mainly to the Roman and Byzantine periods: Umm er-Rasas, Dajaniya and Tuwaneh. Different characteristics of these sites and their location relative to modern settlements means that they are struggling with various threats. This in turn allows to draw more general conclusions regarding cultural heritage protection in modern Jordan.
Projekt Koszary został zapoczątkowany w roku 1998. W latach 2004 – 2006 polsko-ukraińska ekspedycja Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Archeologicznego Narodowej Ukraińskiej Akademii Nauk w Odessie pracująca wspólnie w ramach tego projektu odbyła siódmą, ósma i dziewiątą kampanię wykopaliskową. W polskiej części ekspedycji kierowanej przez E. Papuci-Władykę brali udział pracownicy Instytutu Archeologii UJ, J. Bodzek i W. Machowski odpowiedzialni za powierzone im odcinki badań, a ponadto doktoranci A. Kowal, M. Kania, G. Łaczek, M. Woźniak oraz studenci (każdorazowo ok. 20 osób) odbywający na tym stanowisku obowiązkowe ćwiczenia terenowe lub jako wolontariusze. W latach 2004 oraz 2006 w ekspedycji uczestniczyli również antropolodzy z Zakładu Antropologii UJ. W ukraińskiej części ekspedycji kierowanej przez E.F. Redinę z Muzeum Archeologicznego w Odessie brali udział N. Mateevici z Muzeum Historycznego w Kiszyniowie (Mołdawia), studenci Państwowego Uniwersytetu w Odessie odbywający praktykę oraz kilkoro studentów z Uniwersytetu w Kiszyniowie. Podobnie jak w poprzednich latach badania prowadzone były na wszystkich częściach składowych stanowiska, tzn. na osadzie, zol’niku oraz nekropoli. Na osadzie badania prowadzono w ramach wykopów III, VI, VII i VIII. Rezultaty pozwalają wysunąć hipotezę, że główna część miasteczka odkrywana w wykopach III, IV (badanym w latach 1998 – 2002) oraz VII usytuowana była w północno-wschodniej części cypla na terenie lekko wznie- sionym. Najprawdopodobniej była ona chroniona od zachodu i północy rodzajem „muru obronnego” oraz „wału” biegnącego od północy na linii północny wschód – południowy zachód. Ta część stanowiła „miasteczko” zabudowane gęsto domami wzniesionymi z kamienia i cegły suszonej (jak Dom nr 5 w wykopie III). Poza nią istniał też rodzaj „przedmieścia” bardziej luźno zabudowanego farmami (jak Zagroda 1 badana w wykopie VI). Do przedmieścia należały też przypuszczalnie obiekty odkryte w wykopie VIII. Tu jednak należy prowadzić dalsze badania mające na celu odsłonięcie terenu między wykopami VII i VIII, co powinno dać odpowiedź na pytanie o przebieg „muru obron- nego” w tym rejonie i charakter zabudowy w wykopie VIII. Badania zol’nika pozwoliły na określenie go jako otwartego miejsca ofiarnego (zbliżonego do greckiej eschary) i dostarczyły wielu informacji na temat wierzeń religijnych i ceremonii ofiarnych mieszkańców miasteczka. Szczególnie cennym odkryciem był wielostopniowy ołtarz gliniany usy- tuowany w południowej części zol’nika na miejscu wcześniejszej ziemianki. Na nekropoli przebadano obszar ok. 2500 m2, który jednak dostarczył stosunkowo mało obiektów – 37 (nr 241–278), w tym 34 groby i trzy miejsca ofiarne. Badania cmentarzyska pozwoliły lepiej zrozumieć jego charakter, zasięg – który jak się wydaje został określony na południu, wschodzie i częściowo po stronie zachodniej – oraz jego rozplanowanie, charakter pochówków i rytuału pogrzebowego. Mimo tak znakomitych i niezwykle obfitych informacji jakie uzyskaliśmy w trakcie prac w latach 2004–2006, do rozstrzygnięcia pozostaje nadal wiele kwestii tak ogólnych, jak i bardziej szczegółowych, zatem badania w Koszarach powinny być kontynuowane w kolejnych sezonach.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.