Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl

Ograniczanie wyników

1 Acta Ornithologica

1 2011

Znaleziono wyników: 1

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Conservation of farmland birds faces different challenges in Western and Central-Eastern Europe

100%

Tryjanowski P. , Hartel T. , Baldi A. , Szymanski P. , Tobolka M. , Herzon I. , Golawski A. , Konvicka M. , Hromada M. , Jerzak L. , Kujawa K. , Lenda M. , Orlowski G. , Panek M. , Skorka P. , Sparks T. H. , Tworek S. , Wuczynski A. , Zmihorski M.

Acta Ornithologica

2011

tom 46

nr 1

Birds are commonly used as an example of the strongly declining farmland biodiversity in Europe. The populations of many species have been shown to suffer from intensification of management, reduction of landscape heterogeneity, and habitat loss and fragmentation. These conditions particularly dominate farmland in the economically well developed countries of Western Europe. Currently, the farmland environment in Central-Eastern Europe is generally more extensive than in Western Europe and a larger proportion of people still live in rural areas; thus generating different conditions for birds living in agricultural areas. Furthermore, the quasi-subsistence farming in much of Central-Eastern Europe has resulted in agricultural landscapes that are generally more complex than those in Western Europe. To protect declining bird populations living in farmland, detailed knowledge on both species and communities is necessary. However, due to scientific tradition and availability of funding, the majority of studies have been carried out in Western Europe. In consequence this provokes a question: are findings obtained in western conditions useful to identify the fate of farmland bird biodiversity in Central-Eastern Europe? Therefore, the major goal of this paper is to highlight some local and regional differences in biodiversity patterns within EU farmland by comparing intensive agricultural landscapes with more extensive ones. More specifically, we aim to outline differences in agricultural landscapes and land use history in the two regions, use farmland birds to provide examples of the differences in species dynamics and species-habitat interactions between the two regions, and discuss possible social and ecological drivers of the differences in the context of biodiversity conservation. Factors governing spatio-temporal dynamics of farmland bird populations may differ in intensive and extensive landscapes as illustrated here using the Grey Partridge Perdix perdix and the Red-backed Shrike Lanius collurio as examples. The unevenness of farmland bird studies distribution across Europe was also presented. We call for more emphasis on pluralism in furthering both pan-European research on farmland bird ecology and conservation strategies. We also highlight some features specific to Central-Eastern Europe that merit consideration for the more efficient conservation of farmland birds and farmland biodiversity across Europe.

Różnorodność biologiczna (RB) krajobrazu rolniczego (KR) jest obecnie zagrożona na większości obszarów Europy. Spowodowane jest to przede wszystkim intensyfikacją gospodarki rolnej i zmianami w użytkowaniu ziemi. Powstały nawet specjalnie dedykowane narzędzia służące powstrzymaniu tych niekorzystnych trendów: (a) programy rolno-środowiskowe (PRS) i (b) tworzenie obszarów chronionych. Jednak skuteczność PRS jest bardzo zróżnicowana, a tworzenie obszarów chronionych powoduje konflikty w lokalnych społecznościach. Zatem skuteczna ochrona RB w KR pozostaje w dalszym ciągu wyzwaniem. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na znaczenie regionalnych różnic w krajobrazie i rolnictwie między Europą Zachodnią (WE), a centralną i wschodnią Europą (CEE) dla stworzenia efektywnej strategii ochrony RB w Europie na przykładzie ptaków. Rolnictwo w WE i CEE różni się znacznie (Tab. 1 i 2). Udział ludności zatrudnionej w rolnictwie jest kilka razy większy w CEE i odgrywa ono w tej części Europy znacznie ważniejszą rolę ekonomiczną i społeczną, niż w WE. Jednocześnie produktywność rolnictwa CEE jest znacznie niższa niż WE w wyniku większego udziału ekstensywnej gospodarki rolnej. Jednak dzięki temu swoistemu „zacofaniu" KR jest stosunkowo heterogeniczny, a populacje wielu zagrożonych w Europie gatunków ptaków są ciągle liczne. Jednak wiele krajów CEE próbuje kopiować rozwiązania typowe dla WE, co prowadzi do intensyfikacji rolnictwa, nie zważając na ich środowiskowe konsekwencje. Jednocześnie, aby złagodzić skutki tych zmian dla RB, w tym ptaków, wprowadza się pewne działania, wypracowane tam, gdzie stało się to konieczne, czyli w WE. Wydaje się jednak, iż różnice w rolnictwie i strukturze krajobrazu mogą powodować, że wypracowane modele populacyjne, jak i próby ochrony ptaków, dopasowane do danych z WE mogą mieć ograniczone zastosowanie w CEE. Wskazane różnice dobrze ilustrują przykłady dwóch intensywnie badanych w obu częściach Europy gatunków - kuropatwy i gąsiorka. Na podstawie prowadzonych badań można sądzić, że spadek liczebności kuropatwy w WE może być przede wszystkim związany ze zmianami w gospodarowaniu ziemią (zwiększeniem intensywności rolnictwa), zaś w CEE przyczyny są prawdopodobnie bardziej złożone, np. obejmując także warunki pogodowe (wpływ ostrych zim na przeżywalność). W przypadku gąsiorka mamy do czynienia ze skrajnie różnym przywiązaniem do miejsc gniazdowania, co w konsekwencji ma wpływ na model dyspersji i dynamikę populacji lokalnych. Na terenie WE istnieje silne przywiązanie do wcześniejszych miejsc rozrodu, co może wynikać z bardzo małej liczby i silnej izolacji takich siedlisk, inaczej, niż w CEE, gdzie dostępność do takich miejsc jest zwykle duża, a ich izolacja mniejsza. Ważnym zjawiskiem jest także to, że w krajach CEE od roku 1990 zachodzą dwa odmienne procesy: wzrost intensywności gospodarowania i rezygnacja z prowadzenia gospodarki rolnej (wielkoskalowe odłogi). Negatywne znaczenie intensyfikacji gospodarki jest jednoznaczne i dobrze znane, natomiast wpływ drugiego procesu jest bardziej złożony. Pola podlegające sukcesji przyciągają wiele gatunków (np. pokląskwę), a ponadto proces ten zwiększa heterogeniczność krajobrazu, co ma pozytywny wpływ na wiele innych gatunków KR (np. na dzierzbę czarnoczelną na Słowacji). Z drugiej strony, gęsta i wysoka pokrywa roślinna może obniżyć dostępność pokarmu dla niektórych gatunków. Ponadto potencjalny pozytywny wpływ rezygnacji z uprawy na RB może być znacznie zmniejszony przez dwa towarzyszące jej zjawiska: inwazję obcych gatunków roślin i wzrost drapieżnictwa. Uogólniając można twierdzić, że utrata ekstensywnie uprawianych łąk w wyniku zaniechania ich wykorzystywania może być szkodliwa dla RB, podczas gdy porzucanie pól może być korzystne dla szeregu gatunków ptaków, wcześniej związanych z łąkami, terenami krzewiastymi i środowiskami wilgotnymi. Po II Wojnie Światowej wskaźniki efektywności produkcji rolnej w krajach CEE były niższe niż w WE. Ekonomiczna i technologiczna izolacja CEE sprzyjała utrzymaniu dużej RB. Jednakże od czasu zmian politycznych w 1990 w CEE produkcja rolnicza zaczęła wzrastać i chociaż efektywność rolnictwa ciągle pozostaje dużo niższa niż w WE, to ostatnio zgromadzone dane o ptakach z tego regionu pokazują, że po akcesji do UE obserwuje się spadek liczebności wielu gatunków, głównie ptaków otwartego KR. Zatem także CEE może powtórzyć scenariusz utraty znacznej części RB, którego wcześniej doświadczyły kraje WE. Scenariusza tego unikniemy, gdy odpowiednie narzędzia polityczne i ekonomiczne (takie jak PRS, zasada wzajemnej zgodności i wzmocniona polityka ochrony przyrody) będą w stanie przeciwdziałać wpływowi intensyfikacji rolnictwa. Dostępne dane sugerują, że rozwiązania opracowane głównie w WE na terenach z bardzo intensywną gospodarką rolną nie powinny być traktowane jako gotowa recepta dla całej Europy. Koncepcje ochrony RB w KR powinny być lepiej dostosowane do regionalnej specyfiki. Specyfiką CEE jest wysoki poziom RB, powszechne występowanie wielu gatunków, obecność „miękkiego” matriksu, czyli heterogenicznego, ekstensywnie wykorzystywanego krajobrazu rolniczego oraz znaczny udział „tradycyjnych”, rolniczych społeczności. Lepsze zrozumienie regionalnych różnic we wzorcach RB, stojące za tym przyczyny oraz konsekwencje dla strategii ochrony RB wymaga jednak znacznie większych wysiłków badawczych w CEE, gdyż dotychczas ta część Europy w ekologii krajobrazu rolniczego reprezentowana jest słabo (Fig. 1). Wielkich korzyści można upatrywać na przykład z wielkich Pan-Europejskich programów, ale działania i programy ukierunkowane na powstrzymanie spadku RB nie powinny być oderwane od innych politycznych decyzji, dotyczących społeczności wiejskich. Jednak by jakiekolwiek działania były skuteczne, niezbędne jest poszerzanie wiedzy o poszczególnych gatunkach ptaków, dynamice ich populacji, wybiórczości siedliskowej, jak i reakcji na czynniki stresu środowiskowego (drapieżnictwo, niedobory pokarmu, czynniki meteorologiczne). Sądząc po dynamice badań awifauny KR CEE wiedza ta będzie się stale rozwijała, ale raz jeszcze przestrzegamy przed automatycznym kopiowaniem wzorców wypracowanych w WE i przedstawianiem ich jako panaceum na bolączki związane z negatywnymi zmianami stanu populacji wielu gatunków w CE.