Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Appointing Canonical Prebendaries in the Vilnius Cathedral Chapter During the 14th-18th Centuries

100%

Kasabuła T.

|

tom 16

|

nr 1

EN

The diocesan bishop enjoyed the right to fill cathedral chapter stalls and bestow patronages and benefices in medieval Western Europe, including in the Kingdom of Poland. However, a different practice developed in Lithuania in the Diocese of Vilnius, which was established in 1388. The King of Poland and the Grand Duke of Lithuania, Władysław II Jagiełło, founded the first Vilnius chapter when the Diocese of Vilnius was created. This chapter began with two prelates and ten canonical prebendaries. The next two prelatures: the custody (established before 1397) and the archdeacon (established in 1435) as well as the two canons, which were established in the early 16th century, were also grand-ducal or royal foundations. The king received and sustained these beneficiaries ius patronatus. The last two prelatures, cantoria and scholasteria, which Bishop Jan z Książąt Litewskich created, remained part of the bishops’patronage right from 1561 onward. The patronage right in the Vilnius chapter was established in the second half of the 16th century, when, in 1588, King Sigismund Augustus II gave the chapter the right to present candidates for the deanery. Compared to the cathedral chapters under the Polish crown, the diocesan bishop’s influence in filling the seats in the Vilnius chapter was definitely more modest, and even minimal, as it pertained to only two prelatures. The monarch, who could nominate up to three prelatures and all twelve canons, had incomparably greater rights. The bishop was vested ius patronatus with only two prelatures, and the chapter was vested with only one prelature. Once the chapter canon coadjutors appeared cum futura successione in the Vilnius capitular college, the Holy See was able to exercise a certain influence over filling the Vilnius chapter. A priest who was nominated as a canon coadjutor had to legitimize his appointment by presenting a papal bull that indicated his right of succession. This state of affairs lasted until the end of the 18th century.

PL

Obsadzanie stalli w kapitułach katedralnych związanie z prawem prezenty i patronatu w średniowiecznej Europie zachodniej, w tym także w Królestwie Polskim, należało do biskupa diecezjalnego. Inna praktyka ukształtowała się natomiast na Litwie w powstałej w 1388 r. diecezji wileńskiej. Już pierwsze fundacje na rzecz miejscowej kapituły katedralnej z 1388 r.: dwie prałatury i 10 kanonii, były dziełem króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, Władysława II Jagiełły. Kolejne dwie prałatury: kustodia (przed 1397 r.) i archidiakonia (w roku 1435) oraz dwie kanonie, powstałe w początkach XVI w., także były fundacjami wielkoksiążęcymi lub królewskimi. Król otrzymał i utrzymał ius patronatus na te beneficja. Dwie ostatnie prałatury, kantoria i scholasteria, utworzone przez biskupa Jana z Książąt Litewskich, od 1561 r. pozostały przy prawach patronatu biskupiego. Prawa patronackie w kapitule wileńskiej ustaliły się ostatecznie w drugiej połowie XVI stulecia, gdy król Zygmunt II August w 1558 r. przekazał kapitule prawo przedstawiania kandydatów na dziekanię. W porównaniu z kapitułami katedralnymi w Koronie, wpływ biskupa diecezjalnego na obsadzanie miejsc w kapitule wileńskiej był zdecydowanie skromniejszy, wręcz minimalny (tylko dwie prałatury). Natomiast nieporównanie większe prawa miał monarcha, który nominował aż do trzech prałatur i wszystkich dwunastu kanonii. Biskupowi przysługiwał ius patronatus tylko na dwie prałatury. Kapituła prezentowała na jedną prałaturę. Pewien wpływ na obsadę stalli kapituły wileńskiej zdobyła Stolica Apostolska z chwilą pojawienia się w wileńskim kolegium kapitulnym kanoników koadiutorów cum futura successione. Duchowny nominowany na kanonika koadiutora ekspektanta musiał wylegitymować się bulą papieską na prawo sukcesji. Taki stan rzeczy utrzymał się do końca XVIII w.

2

Chryścijanskaja Dumka w publicystyce białoruskich chrześcijańskich demokratów

100%

Kasabuła T.

|

2017

|

tom 17

DE

Die Zeitschrift „Chryścijanskaja Dumka” („Christlicher Gedanke”) existierte in Polen, als periodisch erscheinende Schrift, in den Jahren 1928–1939. Sie ist aus der Zeitschrift „Biełaruskaja Krynica” („Weißrussische Quelle”) hervorgetreten und befriedigte religiöse Bedürfnisse der weißrussischen katholischen Minderheit. „Chryścijanskaja Dumka” hat schon von ihrem Anfang den christlichen und demokratischen Charakter gehabt und, so lange sie existierte, wurde mit dem politischen Verband „Weißrussische Christliche Demokratie” verbunden. Trotz der apolitischen Deklarationen, diese Zeitschrift neigte sich zu den emanzipatorischen Bewegungen der weißrussischenMinderheit hin. Obwohl die Redaktion bis zum Ende des 1937 Jahres konsequent ihren apolitischen Charakter öffentlich deklarierte, wurde sie von der Seite der polnischen Verwaltungsbehörden, sowie von der kirchlichen Verwaltung als Hort der weißrussischen Freiheitsbewegung betrachtet. Als Pfr. Adam Stankiewicz, der Hauptideologe der weißrussischen christlichen Demokratie und der Gründer der Zeitschrift „Chryścijanskaja Dumka” war, auf die Stelle des Chefredakteurs verzichtete, nahm die Zeitschrift den immer weniger religiösen Charakter an. Immer mehr setzte die neue Redaktion ein radikales, politisches Programm der weißrussischen christlichen Demokratie an die erste Stelle. Der Inhalt der „Chryścijanskaja Dumka” entsprach schon nicht mehr ihrem ursprünglichen Programm.

3

Prałatury i kanonie de gremio Kapituły Katedralnej Wileńskiej w okresie przedrozbiorowym

100%

Kasabuła T.

|

tom 15

|

nr 1

EN

Formation of the Vilnius Cathedral Chapter was a long process since its inception in 1388 to the middle of the sixteenth century. As the capital city of the cathedral chapter of the Grand Duchy of Lithuania from the beginning of its existence in the system and the organization was inspired by the Cracow Cathedral Chapter. Under the papal foundation bull by pope Urban VI Pontifex Maximus to erect bishopric of Vilnius the first two of the Prelature were founded (provost and dean) and 10 canonries. All of them were endowed in 1387 by king Vladislav II Jagiello. The next four prelate names: custodian, archdeacon, scholastic and cantor, and two canonries were developed under the efforts of successive monarchs, bishops and Chapter. The structure of the Chapter was finally clarified around 1525, which since then consisted of six prelates and 12 canons. In such organizational frameworks the Vilnius corporation canons and prelates survived until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Individual members of the Chapter had a specific range of privileges and obligations which in the case of prelates were assigned to each of the dignity of the individual. Competence of canons were evolving, depending on the current needs. In the reporting period, the corporation prelates and canons in gremio constituted under the church law a control body of the actions of diocesan bishops, which was de facto institution co-managering of the diocese.