Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Juliana Ochorowicza filozoficzny program pozytywizmu warszawskiego i koncepcja etyki naukowej

100%

Gawor L.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2009

|

nr 9

69-89

RU

В статье представлены основные идеи философии природы и концепция научной этики Юлиана Охровича – важнейшего философа “варшавского позитивизма”. В вопросе философии природы Охрович предлагает монистическую и динамическую интерпретацию реальности, основную роль в которой играет сила (энергия). Собственно она и является общим элементом всякого рода явлений и влияет на их взаимозаменимость. Выходя из этого, он утверждает, что даже создание материальных вещей посредством умственной энергии является возможным (это космопластия). В вопросе этики был оговорен проект научной этики. Здесь самым важным является предло- жение придания нормативной этике научного характера. Ценным является также очерчение разделов описательной этики.

EN

The article presents the main ideas of the philosophy of nature and the concept of scientific ethics by the most important philosopher of “Warsaw positivism” – Julian Ochorowicz. In the field of natural philosophy Ochorowicz proposes monistic and dynamic interpretation of reality in which a key role is played by the force (energy). It is a common element of all phenomena and it impacts on their mutual influence and corelation. On this basis Ochorowicz states that it is possible to create material objects using mental energy (Kosmoplastia). As far as ethics is concerned Ochorowicz proposes to give scientifc character to normative ethics. The article also outlines the branches of descriptive ethics.

2

From the Genealogy of the Environmental Thought:Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski

100%

Gawor L.

|

tom Vol. 13, nr 1

87--93

EN

The article presents the views of two pioneers of environmental thought: Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski. The former was the author of a conservation programme of protecting nature which conceptualised valuable phenomena and objects of nature as natural monuments. The latter was the author of a peculiar ecological manifesto which demanded that nature should be treated as humans’ partner in the world, a partner deserving respect combined with care for its existence. In Poland, these were the first autonomous reflections at the beginning of the 20th century on the necessity of protecting nature and of humankind’s relationships with nature.

PL

Artykuł prezentuje poglądy dwóch pionierów myśli ekologicznej: Mariana Raciborskiego i Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Pierwszy z nich był autorem konserwatorskiego programu ochrony natury konceptualizującą wartości zjawisk i obiektów natury jako pomników przyrody. Drugi był autorem specjalnego ekologicznego manifestu domagającego się traktowania natury jako ludzkiego partnera w świecie, zasługującego na szacunek i troskę o jego egzystencję. W Polsce początku XX wieku były to pierwsze autonomiczne refleksje nad koniecznością ochrony przyrody i humanitarnych związków z naturą.

3

Hugo Kołłątaj’s moral philosophy and concept of natural ethics

100%

Gawor L.

|

nr 4: Nauki o polityce i historia administracji

85-97

EN

Kołłątaj Hugo [1750-1812], the coryphaeus of the Polish Enlightenment in philoso-phy, was a representative of a popular social Enlightenment philosophy - physioc-racy. It became the basis for his formulation of an original theory of morality and the concept of natural ethics (presented in the work entitled Porządek fizyczno-moralny, The physico-moral order). In his approach, the discovery of the moral order is based on the analysis of physical relations governing the life of a particular person, interpersonal relations and the relationship between man and all nature. Every human being is subject to the same laws as animals and plants, but also to the laws of the internal order. Within human existence, there is a close relationship between physical and moral laws. It is what creates a physico-moral order uniform for the whole world. Man, according to Kołłątaj, should take this order into account in his practical actions, determined by the inherent rights and duties assigned to him. Hence the natural human morality, sanctioned by nothing but the law of nature. In turn, according to Kołłątaj, normative ethics should be an empirical and natural-istic science, practised like natural sciences, deriving its principles from the laws of nature. A set of preferred values was presented by Kołłątaj in chapter XII of his work: “Prawodawstwo przyrodzenia, czyli zbiór przyrodzonych należytości i powinności” (“Legislation of nature, or a collection of inherent privileges and ob-ligations”). In both the individual and social spheres, this ethics dictates that man act in accordance with, first and foremost, fundamental values: charity and justice.

PL

Kołłątaj Hugo [1750-1812], koryfeusz polskiego oświecenia na gruncie filozofii, był przedstawicielem popularnej oświeceniowej filozofii społecznej – fizjokratyzmu. Stała się ona podstawą dla sformułowania przez niego oryginalnej teorii moralno-ści oraz koncepcji etyki naturalnej (wyłożonych w dziele: Porządek fizyczno-moralny). Odkrycie porządku moralnego polega w jego ujęciu na analizie fizycznych sto-sunków rządzących życiem poszczególnego człowieka, relacjami międzyludzkimi oraz związkiem człowieka a całą przyrodą. Każdy człowiek podlega takim samym prawom, co zwierzęta i rośliny, ale i też podlega prawom porządku wewnętrzne-go. W ramach ludzkiej egzystencji zachodzi ścisły związek praw fizykalnych i moralnych. On to tworzy jednolity dla całego świata człowieka porządek fizyczno-moralny. Człowiek, zdaniem Kołłątaja, winien uwzględniać ów porządek w swo-im praktycznym działaniu, wyznaczonym przypisanymi mu przyrodzonymi uprawnieniami i obowiązkami. Stąd wynika naturalna ludzka moralność, nie sankcjonowana niczym, poza prawem natury. Etyka zaś normatywna, zdaniem Kołłątaja, winna być nauką empiryczną i naturalistyczną, uprawianą na wzór nauk przyrodniczych; wywodzącą swe zasady z praw natury. Zestaw preferowanych wartości został przez Kołłątaja przedstawiony w rozdziale XII swego dzieła: „Prawodawstwo przyrodzenia, czyli zbiór przyrodzonych należytości i powinno-ści”. Tak w sferze indywidualnej, jak i społecznej, etyka ta nakazuje człowiekowi postępować w myśl przede wszystkim podstawowych wartości: dobroczynności i sprawiedliwości.

RU

Коллонтай Гюго [1750-1812], корифей польского Просвещения в философии, был представителем популярной социальной философии Просвещения - физиократии. Это стало основой для его формулировки первоначальной теории морали и концепции естественной этики (изложенной в работе: Фи-зический и нравственный порядок). В своем подходе открытие морального по-рядка заключается в анализе физических отношений, управляющих жизнью человека, межличностных отношений и отношений между человеком и всей природой. Все подчиняются тем же законам, животные и растения, но также подчиняются законам внутреннего порядка. Существует тесная взаимосвязь между физическими и моральными законами человеческого существования. Он создает единый физический и моральный порядок для всего человече-ского мира. Человек, по Коллонтаю, должен учитывать этот порядок в своих практических действиях, определяемых неотъемлемыми правами и обязан-ностями, возложенными на него. Отсюда естественная человеческая мораль, санкционированная только законом природы. Нормативная этика, согласно Коллонтаю, должна быть эмпирической и естественной наукой, практикуе-мой по образцу естественных наук; выводя свои принципы из законов при-роды. Набор предпочтительных ценностей был представлен Коллонтаем в главе XII своей работы: Законодательство о рождении, или Набор естественных обязанностей. И в индивидуальной, и в социальной сферах эта этика требует от человека действовать в соответствии с основными ценностями: благотво-рительностью и справедливостью.

4

The idea of landscape cultivation by Adam Wodziczko

100%

Gawor L.

|

tom Vol. 14, nr 1

131--137

EN

The article presents the concept of landscape cultivation of Adam Wodziczko, a Polish naturalist and propagator of environmental protection in Poland in the 1920s and 1940s. It demonstrates the importance of his idea of the contemporary trend of landscape ecology; his merits in the field of building the basics of the science of nature conservation; and the role he played in nature conservation in Poland.

PL

Artykuł prezentuje koncepcję uprawy krajobrazu Adama Wodziczki, polskiego przyrodnika i propagatora ochrony środowiska naturalnego w Polsce w latach 20-40 XX stulecia. Ukazuje znaczenie jego idei dla współcześnie popularnego nurtu ekologii krajobrazu; zasługi, jakie położył w zakresie budowy podstaw nauki o ochronie przyrody; oraz rolę, jaka odegrał w Polsce na gruncie ochrony przyrody.

5

Galician neomessianism

100%

Gawor L.

|

nr 5: "Filozofia w Galicji II"

13-39

EN

The article presents the idea of neomessianism, created in the circles of Polish intelligentsia at the end of the 19th century in Galicia – a part of the Polish territory that was subsequently annexed by the Austro-Hungarian Empire. Galician neomessianism referred to the messianic philosophy of Polish Romantics: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J.M. Hoene-Wroński and A. Cieszkowski, simultaneously transforming the themes of Romantic messianism, adapting them to the sociopolitical realities of Poland enslaved until 1918 and rebuilt in the interwar period. The article discusses the views of S. Buszczyński, S. Szczepanowski, W. Dzieduszycki, K. Odrzywolski, A. Boleski, A. Górski, A. Chołoniewski, W. Lutosławski and J. Braun. It also includes reflections on the specificity of Galician neomessianism and its difference in comparison with Romantic messianism.

PL

Artykuł prezentuje ideę neomesjanimu powstałą w środowisku polskiej inteligencji w końcu XIX w. w Galicji – części ziem polskich znajdujących się wtedy pod zaborem c.k. Austro- Węgier. Neomesjanizm galicyjski nawiązywał do filozofii mesjanistycznej polskich romantyków: A. Mickiewicza, J. Słowackiego J.M. Hoene-Wrońskiego i A. Cieszkowskiego. Jednocześnie przetwarzał wątki romantycznego mesjanizmu, dostosowując je do realiów społecznopolitycznych Polski zniewolonej do 1918 r. i odbudowującej się w okresie międzywojennym. W artykule omówiono poglądy S. Buszczyńskiego, S. Szczepanowskiego, W. Dzieduszyckiego, K. Odrzywolskiego, A. Boleskiego, A. Górskiego, A. Chołoniewskiego, W. Lutosławskiego i J. Brauna. Są tu także zawarte rozważania nad specyfiką galicyjskiego neomesjanizmu i jego odmiennością w porównaniu z romantycznym mesjanizmem.

6

Od Redakcji. Kilka uwag ogólnych odnośnie do założeń redakcyjnych „Filozofii w Galicji”

100%

Gawor L.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

nr 2

7-9

7

The Vision of a Global Environmental Disaster and the Extinction of Humankind

100%

Gawor L.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

tom XVI (2019)

|

nr 1: Filozofia: Lwów-Preszów-Rzeszów

181-192

EN

Based on the data showing an increase in risk levels of environmental disasters in the recent years, the author poses a thesis that if that tendency is not curbed, a rad-ical limit to the humans’ range of tolerance will follow. In this article, there are references to reports of catastrophic conclusions advocating that in two to three decades, a process of extinction of the human race will begin. The only way out is a change of attitude towards nature and increased efforts to sustain minimal boundary conditions for our species to survive.

PL

Na podstawie danych obrazujących wzrost zagrożeń ekologicznych w ciągu ostatnich lat w artykule postawiona jest teza, że jeśli owa tendencja nie zostanie powstrzymana, nastąpi radykalne ograniczenie zakresu tolerancji ekologicznej dla człowieka. W tekście przywoływane są raporty o katastroficznym wydźwięku, które wieszczą, że z tego powodu już za dwie, trzy dekady rozpocznie się proces wymierania gatunku ludzkiego. Jedyną drogą ratunku dla ludzkości w tej sytuacji jest zmiana jej stosunku do przyrody i wzmożony wysiłek na rzecz zachowania minimalnych choćby warunków brzegowych dla dalszej gatunkowej egzystencji.

RU

На основании данных, иллюстрирующих рост экологических угроз в по-следние годы, в статье предлагается тезис о радикальном сокращении мас-штабов экологической толерантности к человеку, если эта тенденция не будет остановлена,. В тексте приводятся катастрофические сообщения, ко-торые предсказывают, что по этой причине через два-три десятилетия начнется процесс вымирания человечества. По мнении автора единственный способ спасти человечество в этой ситуации то изменить его отношение к природе и активизировать усилия по поддержанию даже минимальных гра-ничных условий для дальнейшего существования.

8

Filozofia w Galicji. Wprowadzenie

100%

Gawor L.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

nr 2

11-23