Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ksylen – mieszanina izomerów

100%

Ligocka D.

|

tom Nr 4 (54)

139--165

PL

Nazwa ksylen obejmuje wszystkie izomery ksylenu: orto-, meta- i para-. Produkt techniczny zawiera mieszaninę izomerów ksylenu oraz zwykle również etylobenzen, a jej skład jest zmienny i zależy od sposobu jej otrzymywania. W mieszaninie najwięcej jest m-ksylenu (44 ÷ 70%), natomiast p-ksylen i o-ksylen występują w ilości po około 20%, a etylobenzen stanowi 6 ÷ 10%. Ksylen jest otrzymywany podczas katalitycznej rafinacji ropy naftowej, powstaje też jako produkt uboczny pirolizy cięższych frakcji benzyny. Najwięcej produkowanego ksylenu zużywa się do wzbogacania paliw (zawartość 10 ÷ 22%). Stosowany jest on też jako rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów, powłok, żywic alkilowych, środków ochrony roślin (zawartość w preparatach 0,5 ÷ 99%), w syntezie organicznej oraz jako środek czyszczący i odtłuszczający. U ludzi narażanych na ksylen o dużym stężeniu występują głównie objawy działania na ośrodkowy układ nerwowy (zaburzenia równowagi, wydłużenie czasu reakcji prostej i zmniejszenie sprawności manualnych) oraz objawy działania drażniącego na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych. Nie ma danych na temat działania przewlekłego ksylenu oraz badań epidemiologicznych ludzi narażonych tylko na ksylen. W warunkach przemysłowych narażenie na ksylen występuje głównie drogą inhalacyjną. Retencja wszystkich izomerów ksylenu jest taka sama i wynosi około 60%, a 95% wchłoniętego ksylenu ulega przemianom metabolicznym, głównie do kwasów metylohipurowych, które są wydalane z moczem. Z powietrzem wydychanym wydala się 5% ksylenu w postaci niezmienionej. Na podstawie wyników badań toksyczności ostrej i przewlekłej ksylenu u zwierząt wykazano względnie małą toksyczność związku, który nie wykazuje działania mutagennego ani rakotwórczego. Za podstawę zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) ksylenu przyjęto wyniki badań u ludzi narażanych na ksylen w warunkach kontrolowanych. U ludzi narażanych na ksylen o stężeniu 435 mg/m3 obserwowano zmiany w funkcjach ośrodkowego układu nerwowego mierzone zaburzeniem czasu reakcji prostej i czasu reakcji z wyborem (LOAEL). Do obliczenia wartości NDS zastosowano współczynnik związany z różnicą wrażliwości osobniczej oraz współczynnik wynikający z zastosowania wartości LOAEL zamiast wartości NOAEL. Proponuje się przyjęcie stężenia 100 mg/m3 ksylenu za jego wartość NDS, co powinno zabezpieczyć pracowników przed możliwością wystąpienia szkodliwych skutków działania związku na ośrodkowy układ nerwowy. Proponuje się także oznakowanie substancji literami „Sk” ze względu na możliwość jej wchłaniania przez skórę oraz literą „I” ze względu na działanie drażniące ksylenu. Nie ustala się wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) ksylenu ze względu na to, że skutki jego działania drażniącego występują po narażeniu na związek o znacznie większych stężeniach niż wynika to z wyliczeń, w których uwzględniono wartości RD50. Proponuje się przyjąć wartość dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) równą 1,4 g kwasów metylohipurowych/g kreatyniny lub litr moczu o średniej gęstości 1,024.

EN

Xylene occurs in three isomeric forms: ortho, meta, and para. Commercial xylene is a mixture of the three isomers with m-xylene usually the principal component. There is no difference in the toxicity of the individual isomers. Liquid xylene is absorbed through intact human skin. However inhalation is the main way of occupational exposure to xylene. The available data do not provide evidence for the carcinogenicity of xylenes in humans. In experiment on mice RD50 for xylenes was about 10 000 mg/m3. In human volunteers exposed 4 h to 435 mg/m3 xylene impairment of performance on tests of memory and reaction time was observed (LOAEL). According to the above, the MAC-STEL of 100 mg/m3 and the skin (Sk) and irritation (I) notation is recommended. The measurement of total methylhippuric acids in urine collected at the end of shift is recommended. The BEI value is 1.4 g/g creatinine or 1 l of urine of density 1.024g/cm3.

2

3,5,5-Trimetylo- cykloheks-2-en-1–on. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

63%

Sapota A. , Ligocka D.

|

tom Nr 1 (31)

155--166

PL

3,5,5-Trimetylocykloheks-2-en-l-on (izoforon) jest stosowany jako rozpuszczalnik wielu naturalnych i syntetycznych polimerów, żywic, farb, tuszów, wosków, tłuszczów, olejów, pestycydów i herbicydów. Związek ten jest również półproduktem stosowanym w syntezie. Narażenie na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on pow'oduje, oprócz podrażnienia błon śluzowych oczu, nosa, gardła oraz uczucia duszności, również objawy działania na ośrodkowy układ nerwowy - ból i zawroty głowy oraz omdlenia i oszołomienia. Związek o dużych stężeniach wykazuje również działanie narkotyczne. U pracowników narażonych w zakładach przemysłowych na pary 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu o stężeniach 47 mg/mJ -s- 130 mgW obserwowano objawy podrażnienia błon śluzowych górnych dróg oddechowych. U dwudziestu ochotników narażanych przez 15 min na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on o stężeniu 130 mg/m3 wystąpiło podrażnienie błony śluzowej oczu, nosa i gardła. Ustalono, że stężenie 56,5 mg/m3 było największym stężeniem tolerowanym podczas 8-godzinnego narażenia na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on. Na podstawie wyników badań na szczurach i myszach nie wykazano działania teratogennego 3,5,5- -trimetylocykloheks-2-en-l-onu. W 90-dniowych badaniach na psach rasy Beagle, którym siedem dni w tygodniu podawano 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on, nie stwierdzono żadnych zmian histopatologicznych w badanych tkankach zwierząt ani zmian parametrów hematologicznych i biochemicznych krwi oraz moczu. Ustalona w tych badaniach wartość NOAEL wynosi 150 mg/kg/dzień. W 2-letnich badaniach Natinal Toxicology Program (NTP) przeprowadzonych na szczurach i myszach wykazano statystycznie znamienne zwiększenie częstości występowania zmian nowotworowych w nerkach tylko u samców szczura. Jednocześnie wyznaczono wartość LOAEL równą 175 mg/kg/dzień. Na postawie analizy piśmiennictwa dotyczącego działania toksycznego 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu, za efekty krytyczne tego związku, zarówno u ludzi jak i u zwierząt, można przyjąć działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i oczu oraz działanie na ośrodkowy układ nerwowy u ludzi. Za podstawę proponowanej wartości NDS przyjęto wartość RD50, wyznaczoną na podstawie wyników badań na myszach, na poziomie 157 mg/m3. Zgodnie z przyjętą zasadą wartość NDS powinna stanowić 0,03 wartości RD50. Zatem wartość NDS powinna wynosić 5,23 mg/mJ. Proponujemy pozostawić wartość NDS na poziomie dotychczas obowiązującym, tj. 5 mg/m3, co powinno zabezpieczyć pracowników przed podrażnieniem błon śluzowych gór¬nych dróg oddechowych i oczu. Zaproponowana wartość zabezpieczy również przed działaniem 3,5,5- -trimetylocykloheks-2-en-l-onu na ośrodkowy układ nerwowy, ponieważ objawy takie nie występowały, gdy stężenie 3,5,5- trimetylocykloheks-2-en-l-onu w powietrzu na stanowiskach pracy zmniejszono do 5,7 H- 22,6 mg/m3.Ze względu na działanie drażniące, proponujemy przyjąć wartość NDSCh na poziomie 10 mg/m3 (dwukrotna wartość NDS) oraz oznaczyć związek indeksem “I”. Brak jest podstaw do ustalenia wartości DSB 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu.

EN

This compound is also a semiproduct used in synthesis. Exposure to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on causes besides irritation of eyes, nose, throat mucosa and dyspnoea also symptoms of affecting CNS in the form of headache, dizziness, fainting and stupor. When in high concentrations, the compound reveals narcotic action. In employees of industrial plants exposed to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on vapours of concentration 47-fl30 mg/m3 the symptoms of upper airways irritation were observed. In 20 volunteers exposed for 15 min to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on of concentration 130 mg/mJ irritation of eyes, nose and throat mucosa was revealed. On the basis of the results of investigations on rats and mice teratogenic effect of 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on was not shown. In 90-day investigations on Beagle dogs who were administered 3,5,5- -trimethylcyclohex-2-en-l-on seven days a week, neither histopathological changes were found in the investigated animal tissues nor changes in blood and urine hematological and biochemical parameters. NOAEL value in these investigations was 150 mg/kg/day. In 2-year NTP investigations carried out on rats and mice statistically significant increase in the occurrence of neoplastic changes in kidneys was observed only in male rats. LOAEL value = 175 mg/kg/day was determined at the same time. On the basis of analysed literature concerning toxic action of 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on irritating action on upper airways and eyes mucosa both in humans and in animals and acting on CNS in humans may be regarded as

3

Cykloheksen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

63%

Sapota A. , Ligocka D.

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

41--47

PL

Cykloheksen jest bezbarwną cieczą o słodkawym zapachu, nie mieszającą się z wodą. Jest stosowany głównie w syntezie jako środek alkilujący oraz jako rozpuszczalnik katalizatorów podczas ekstrakcji olejów. Zgodnie z klasyfikacją przyjętą w krajach Unii Europejskiej cykloheksen należy do grupy związków szkodliwych. Istnieją tylko nieliczne dane na temat działania toksycznego cykloheksenu u zwierząt doświadczalnych. Nie ma danych na temat działania toksycznego u ludzi. Niewiele jest również danych na temat toksyczności cykloheksenu u zwierząt doświadczalnych, które pozwoliłyby na zweryfikowanie wartości NDS. Za podstawę obliczenia wartości NDS można byłoby przyjąć wyniki badań uzyskane w 6-miesięcznym inhalacyjnym doświadczeniu przeprowadzonym na szczurach, świnkach morskich i królikach. Stężenie 2010 mg/m3 spowodowało u szczurów statystycznie znamienne zmniejszenie przyrostu masy ciała w porównaniu z grupą kontrolną. Skutek ten nie był obserwowany w mniejszych stężeniach. Nie obserwowano żadnych skutków u po¬zostałych gatunków zwierząt (świnki morskie, króliki) poddanych badaniu w tym samym eksperymencie. Ponieważ obserwowany skutek wystąpił tylko u jednego gatunku zwierząt i tylko w jednym stężeniu, nie ma podstaw do zweryfikowania istniejącej wartości NDS dla cykloheksenu. Zaproponowano więc pozostawienie bez zmian dotychczas obowiązującej wartości NDS równej 300 mg/m3 i NDSCh równej 900 mg/m3. Nie ma podstaw do ustalenia wartości DSB.

EN

Cyclohexene is a clear liquid of sweetish odour, not mixing with water. It is mainly used in synthesis as alkylating agent and as solvent of catalysts during oils extraction. According to the European Union classification, cyclohexene belongs to the group of harmful compounds. There are only sparse data concerning cyclohexene toxic action in experimental animals. There is lack of data on its toxic effect on humans. Furthermore, not much is known on cyclohexene toxicity in experimental animals. These data would allow to verify MAC values. The results of investigations obtained after a 6-month inhaling experiment on rats, guinea pigs and rabbits could be accepted as the base for MAC value calculation. The concentration of 2010 mg/mJ caused in rats statistically significant decrease of body mass in comparison with the control group. This effect was not observed at lower concentrations. No effect was observed in other animal species (guinea pigs, rabbits) subjected to the same experiment. As that effect was observed only in one animal species and only at one concentration, there is no basis for the verification of MAC value for cyclohexene. Thus, the so far valid MAC-TWA value 300 mg/m3 and MAC-STEL - 900 mg/m3 were suggested to be left without change. There is no basis for BEI value determination.

4

Rezorcynol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

63%

Sapota A. , Ligocka D.

|

tom Nr 1 (27)

127--145

PL

Rezorcynol (rezorcyna, 1,3-dwuhydroksybenzen) jest powszechnie stosowanym substratem w syntezie organicznej (leki, kleje i inne) i w produkcji żywic syntetycznych formaldehydowo-rezorcynolowych. Stanowi składniki farb do włosów, płynów do układania włosów' oraz leków zewnętrznych o działaniu keratolitycznym i grzybobójczym (pigmentum Castellani). Rezorcyna jest związkiem szkodliwym wg kryteriów przyjętych w państwach Wspólnoty Europejskiej. W świetle zebranych informacji o działaniu toksycznym rezorcyny na zwierzęta doświadczalne oraz na ludzi, należy rozważyć - podczas ustalania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia rezorcyny na stanowiskach pracy - przede wszystkim następstwa narażenia ostrego, przejawiające się działaniem drażniącym na błony śluzowe, a także skutki jej działania neurotoksycznego. Wyniki badania przewlekłego narażenia zwierząt doświadczalnych na rezorcynę podaną do żołądka w zakresie dawek powyżej 50 mg/kg nie wykazały bowiem zwiększenia częstości występowania jakichkolwiek zmian nie- kancerogennych i nowotworowych. Ograniczone wyniki badań ludzi narażonych na rezorcynę o stężeniu do około 43 mg/m3 przez 10 – 20 i więcej lat nie wykazały również zwiększenia częstości występowania jakichkolwiek zmian chorobowych, które można byłoby wiązać z narażeniem na rezorcynę (Flickinger, 1976). Porównanie, uzyskanej w badaniu na najbardziej wrażliwym gatunku (samice szczurów), wartości NOAEL równej 27,5 mg/kg z wielkością dawki pobranej w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej przez pracownika narażo¬nego na rezorcynę o stężeniu 43 mg/m3 wskazuje, że dawka ta jest ponad czterokrotnie mniejsza. Można więc założyć, że w tych warunkach narażenia (45 mg/m3 jako wartość średnia dla 8-godzinnej zmiany roboczej) u pracowników nie wystąpią szkodliwe skutki zdrowotne związane z działaniem drażniącym rezorcyny na błony śluzowe, z działaniem neurotoksycznym w warunkach narażenia ostrego, a także skutki ogólnotoksyczne w następstwie narażenia przewlekłego. Ustalenie wartości NDSCh rezorcyny na poziomie 90 mg/m3 winno stanowić dodatkowe zabezpieczenie zdrowia pracowników przed ewentualnym, szkodliwym działaniem rezorcyny. Przedstawione wnioskowanie wydaje się być dodatkowo uzasadnione, jeśli uwzględnić fakt, że rezorcyna odznacza się słabszą siłą działania niż fenol, dla którego obowiązujące w Polsce wartości NDS i NDSCh ustalono odpowiednio na poziomie 10 i 20 mg/m3 Nie ma danych, które mogłyby być podstawą do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym.

EN

Resorcinol -1,3 dihydroxybenzene - is a commonly used substrate in organic synthesis (drugs, adhesives and others), in the production of resorcinol - formaldehyde synthethic re-sins, it is an ingredient of hair dyes, hair styling lotions and pharmaceutical preparations for topical treatment of keratolytic and fungicidal action (pigmentum Castellani). Resorcinol is a toxic compound (acc. to Criteria established by European Community countries). In the light of the collected information on resorcinol toxicity to experimental animals and humans, when the highest permissible resorcinol concentration is established, first of all the consequences of acute exposure (irritating action on mucosa) as well as the effect of neurotoxic action should be taken into consideration. The findings of the studies on long-term exposure of experimental animals to resorcinol administered to stomach in the doses range over 50 mg/kg did not show any increase in the frequency of incidences of noncarcinogenic and neoplastic lesions. Limited results of studies [Flickinger]. Comparison of the obtained in the experiment on the most sensitive species (female rats) NOAEL value equal to 27,5 mg/kg with the resorcinol dose in the concentration of 43 mg/m3 a worker is exposed to during 8h shift, showed that this dose is over four times lower. Thus, it may be assumed that in these exposure conditions (to simplify) - 45 mg/m3 as mean value for 8h shift - in the exposed workers, harmful effects related to irritating aetion of resorcinol to mucose will not be observed nor those connected with neurotoxic action in the conditions of acute exposure or those generally toxic effects as a consequence of long term exposure. Establishing resorcinol NDSCh values for 90 mg/m3 should be an additional protection of the worker's health against possible harmful action of resorcinol. The above presented conclusions seem to be additionally justified if the fact that resorcinol has weaker action than phenol, is taken into consideration. In Poland, NDS and NDSCh for phenol have been established as 10 and 20 mg/m , respectively. There is lack of data which could be the base for establishing the highest permissible concentration in biological material.

5

Izocyjanian 3-izocyjanianometylo-3,5,5- -trimetylocykloheksylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

63%

Ligocka D. , Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

tom Nr 3 (45)

65--74

PL

Izocyjanian 3-izocyjanianometylo-3,5,5-trimetylocykloheksylu (diizocyjanian izoforonu, IPDI) jest bezbarwną lub lekko żółtą cieczą stosowaną do produkcji poliuretanu o wysokiej odporności mechanicznej oraz chemicznej, a także do produkcji farb, lakierów, kitu, impregnacyjnych powłok tkanin oraz lekkich usztywnień ortopedycznych („lekki gips”). Diizocyjanian izoforonu zaliczono, na podstawie wyników badań toksyczności ostrej, do związków szkodliwych po podaniu drogą dożołądkową oraz toksycznych po narażeniu drogą inhalacyjną. Diizocyjanian izoforonu jest związkiem silnie drażniącym skórę i oczy. Wyznaczona w doświadczeniu na myszach wartość RD50 dla diizocyjanianu izoforonu wynosiła 2 mg/m3. W badaniach na świnkach morskich oraz myszach wykazano działanie uczulające diizocyjanianu izoforonu. U pracowników narażonych zawodowo na di izocyjanian izoforonu stwierdzono reaktywność krzyżową z innymi izocyjanianami. Przyjmując za efekt krytyczny działanie drażniące diizocyjanianu izoforonu na układ oddechowy, do wyliczeń wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) zastosowano wartość NOAEL równą 0,64 mg/m3 uzyskaną podczas 4-tygodniowego narażenia. Proponujemy przyjęcie dla diizocyjanianu izoforonu wartości NDS wynoszącej 0,04 mg/m3. Obliczona wartość NDS jest zbliżona do przyjętej w ACGIH oraz w innych państwach europejskich. Zaproponowana wartość normatywu higienicznego powinna zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym związku na drogi oddechowe, oczy i skórę. Proponujemy, ze względu na działanie drażniące diizocyjanianu izoforonu, oznaczenie związku symbolami: „I” – substancja o działaniu drażniącym oraz „A” – substancja o działaniu uczulającym. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) diizocyjanianu izoforonu.

EN

Isophorone diisocyanate (IDPI) is a colorless or pale-yellow liquid. IDPI has yielded highly stable polyurethanes that have been exceptionally resistant to light discoloration or chemical degradation. Other possible uses are paints and varnishes formation, as well as casting compounds and mastics to use in highly flexible textile coatings. IDPI is irritant to the skin and eye. In experiment on mice RD50 for IPDI was 2 mg/m3. In workers it was observed the cross-sensitivity between IDPI and other isocyanates. In 4-weeks inhalation exposure the observed effect of IDPI exposure was irritation of pulmonary system; NOAEL = 0.64 mg/m3. According to the irritant and sensitization effect of IDPI, the MAC-STEL of 0.04 mg/m3 and the irritation (I) and sensitization (A) notations are recommended.