This article is a side-result of a current large-scale research work on the Axiological Lexicon of the Slavs and their Neighbors. As the “house” is one of the entries included in the Dictionary, the author draws attention to three words preserved in the Slavic languages that should be recognized as the ones that refer to the original human household. They include (a) the South Slavic names that derive from the Proto-Slavic word *ktja, related to the Proto-Slavic form *ktъ ‘the internal angle of the house’; (b) the Polish dialectal word that is recognized as an alleged Old Prussian relic of the lexeme kuk(u)rzysko ‘the place where formerly an old house was located’, ‘the hearth in a forge’; (c) the Proto Slavic word *jьstъba ‘a heated living room’, ‘a dugout’, ‘a cottage’, ‘home’, originally derived from the folk Latin form *extŭfa/*extūfa ‘primitive steam baths’. The etymology of these words is confirmed by archaeological research which indicate that that the earliest households used by the Slavs had the form of a rectangular dugout with a fire place in the corner. The linguistic image of the world clearly mirrors the reality of the former times: all the words that are analyzed in the article refer to a place where the primary role is played by fire, the donor of heat and food that brings together the residents of the first primitive households built in this area.
3
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W zaprojektowanym cyklu artykułów „W poszukiwaniu językowego obrazu świata” zamierzam przedstawiać te fakty i sytuacje językowe, które – moim zdaniem – szczególnie trudno ująć jest w ramy proponowanego programu badawczego JOS. Zachowanie w dialektach kaszubskich pierwotnego znaczenia dom ‘rodzina; większa rodzima społeczność’, nikły stopień przyswojenia przez te dialekty ogarniającego znaczną część zachodniej Słowiańszczyzny wyrazu praca wobec silnie tu zakorzenionej bardziej archaicznej roboty, szczególna pozycja wyrazu wolność, mającego słabą i nie zawsze przejrzystą znaczeniowo dokumentację, ogólnosłowiańska cześć pełniąca nadal funkcje znaczeniowe późno przyswojonego przez języki słowiańskie honoru, brak dialektalnych poświadczeń wyrazu Europa wszystko to raz jeszcze potwierdza tezę o znacznej archaiczności dialektów kaszubskich. Celem projektu „Językowo-kulturowy obraz świata Słowian na tle porównawczym” jest rekonstrukcja niektórych podstawowych, społecznie doniosłych pojęć funkcjonujących w szerokim obiegu społecznym i odzwierciedlających określoną dla danej społeczności (narodowej, ale nie tylko) wizję świata oraz jego wartości. […] Na podstawie typowania przeprowadzonego wśród osób deklarujących zainteresowanie uczestnictwem w projekcie Rada Naukowa konwersatorium EUROJOS 27 maja 2009 wyselekcjonowała pięć pojęć, które, z racji swej istoty, powinny stać się przedmiotem badań w najbliższych latach […]. Są to: 1. dom, 2. Europa, 3. wolność, 4. praca, 5. honor (Abramowicz, Bartmiński, Chlebda 2009).
EN
The preservation in Kashubian dialects of the primeval meaning of home, i.e. ‘family; a larger kinship community’, a small degree of acceptance in those dialects of the word praca ‘work’ (widespread in a larger part of western Slavic region) instead of the more deeply entrenched and archaic robota, the peculiar situation of the word wolność ‘freedom’, of a weak and not always clear documentation, the general-Slavic cześć still functioning semantically instead of the late borrowing honor, the lack of dialectal usage of the word Europa: all this corroborates the hypothesis of a largely archaic nature of Kashubian dialects.