Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski

100%

Różański A.

Folia Praehistorica Posnaniensia

|

2011

|

tom 16

337-342

EN

‘Rural’ ecclesiae laicorum have remained mute witnesses of our history; they have been deserted, forgotten and frequently falling into ruin. Single-nave Romanesque churches from the territories of Poland have not been much interest for the scholars of the Middle Ages. A full monograph on such churches from Greater Poland has not been written yet. This remains in a striking opposition to analogues buildings from Western Pomerania, Silesia or the New March. The only incomplete and to a large extent outdated work on this subject is Stanisław Wiliński’s paper Granite village churches of 12th century in Greater Poland or an exiguous paper by Alicja Karłowska- Kamzowa addressing the question of their foundation. The main aim of my book is the presentation of single-nave churches from Greater Poland erected in the period between the second half of the eleventh century and the end of the thirteenth century, in their historical and settlement context. Only churches that have been subject to archeological excavations have been included. Therefore, two factors determined whether a church has been chosen and included in this study: firstly, some archeological excavations must have been carried out within it, and secondly, the church must have played a basic role as a Christianization centre for ‘rural’ areas.

2

Wstępne wyniki badań osad z okresów neolitu, przedrzymskiego i wczesnego średniowiecza w Grabkowie, stan. 7, gm. Kowal, pow. włocławski, woj. kujawsko-pomorskie

51%

Michałowski A. , Różański A. , Wierzbicki A.

|

2012

|

tom 13

201-211

EN

As a result of rescue archaeological excavations on site 7 in Grabkowo (Fig. 1, 2) there were registered remains of Neolithic settlement (Linear Band Pottery Culture and Globular Amphora Culture), pre-Roman period settlement (Jastorf Culture) and early medieval settlement (the 12th century). Totally 14009 pottery fragments were gained, as well as numerous amounts of animal bones. Beside those there appeared singular objects made of stone, bones and antlers, iron and clay. The cultural affiliation was defined for 170 in achaeological features, out of 381 discovered during the excavations (Fig. 3). Only three features (No. 53, 55 and 169) can be dated on Neolithic period. With this period 680 pottery fragments were associated (34 rudiments in that number), and 30 bone fragments. But one rudiment of a Linear Band Pottery Culture pot, all the others were claimed to belong to Globular Amphora Culture. As much as 89,8% of them appeared within the range of two features (No. 55 and 169), and the rest were found in a secondary layer, in objects of younger chronology. The only pot rudiment representing Linear Band Pottery Culture is little characteristic, and beside its technological traits there are no other background to define its chronology. The Globular Amphora Culture pottery represents big technological homogeneity, whereas decorative structure of the whole collection has got no analogy on the Kujawy and Wielkopolska regions (Fig. 4). The only reconstructed to a big extent morphological form is a drum of Jevišovice type, equivalent to distinguished before Nosocice type. The settlement signs of this grouping can be counted – although with some limitations – to the 3rd phase of GAC development in Kujawy region. The mobile material allowing to distinguish settlement phase connected with pre-Roman period settlement, is above all an impressive pottery collection. In this collection the presence of 929 rim fragments, 7651 bellies, 119 handles, and 621 bottom rudiments was stated. Beside these in feature fillings there were registered the products (or their remains) made of iron (3), bones and antlers (5), stone (1) and clay (13). 53 slag chunks, 273 pug lumps, shell fragments and numerous animal bones were gained. The material characteristic for pre-Roman period was registered in 104 features, 99 of which were connected with a settlement associated with the settlement of people coming from Jastorf Culture milieu. In the remaining five features the materials of mentioned culture were found as a secondary material. Macromorphological forms of pots are mostly related to Jutland materials. They show a big similarity to collections coming from the late of phase Ib, the beginnings of phase II and phase IIIa, according to Becker (1961) (Fig. 5-8). The settlement from Grabkowo thus establishes another, crucial point on the map of spreading, on the turn of the older and the younger pre-Roman periods, of a new quality what Jastorf Culture was treated as. Settlements connected with this culture appear on the Wielkopolsko-Kujawska Plain on the turn of the older and the younger pre-Roman periods. Their development converges though with phase A1, which correlates with Ripdorf stadium of Jastorf Culture. Early medieval part of the settlement took the southern, the most expose parts of the site. Mobile source material, allowing to distinguish the 12th century settlement phase, is mostly an impressive pottery collection, as well as a series of objects belonging to the so-called selected artefacts group (Fig. 9-11). The chronology of the gained medieval pottery was associated with technique-technology and stylistics characteristics. The lack of upper-coated pottery defines the upper dating deadline. High percentage of completely coated pottery (above 90%) can be associated already with the 12th century.

PL

W efekcie prac badawczych zarejestrowano pozostałości osadnictwa z okresu neolitu (kultury ceramiki wstęgowej rytej oraz amfor kulistych), okresu przedrzymskiego (kultura jastorfska) i wczesnego średniowiecza (faza E2 – XII w.). Łącznie ze stanowiska pozyskano 14009 fragmentów ceramiki i 617 kości zwierzęcych. Oprócz nich wystąpiły pojedyncze przedmioty wykonane z kamienia, kości i poroża, żelaza oraz z gliny. Przynależność kulturową określono dla 170 obiektów nieruchomych z łącznej liczby 381 odkrytych w trakcie prac wykopaliskowych. Jednie trzy obiekty (nr 53, 55 i 169) można datować na okres neolitu. Ogółem pozyskano 680 fragmentów ceramiki (w tym 34 okruchy) oraz 30 szczątków kości. Pomijając jeden ułamek naczynia kultury ceramiki wstęgowej rytej wszystkie pozostałe uznano za przynależne do kultury amfor kulistych. Z tych ostatnich aż 89,8% wystąpiło w obrębie dwóch obiektów (55 i 169), a pozostałe znaleziono na złożu wtórnym, w obiektach o młodszej chronologii. Jedyny ułamek naczynia, jaki zakwalifikowano do kultury ceramiki wstęgowej rytej, jest mało charakterystyczny i poza jego cechami technologicznym brak jest innych podstaw do określenia chronologii. Ceramika kultury amfor kulistych wykazuje się dużą jednorodnością technologiczną, zaś struktura zdobnicza całości zbioru nie ma analogii na terenie Kujaw i Wielkopolski. Jedyną zrekonstruowaną w dużej części formą morfologiczną jest bęben typu Jevišovice, odpowiadający wyróżnianemu wcześniej typowi Nosocice. Ślady osadnictwa tego ugrupowania można zaliczyć, choć z zastrzeżeniami, do III fazy jego rozwoju na Kujawach. Materiał ruchomy, pozwalający na wyróżnienie dla osady ze stan. 7 w Grabkowie fazy osadniczej związanej z jej zasiedleniem w okresie przedrzymskim, stanowi przede wszystkim pokaźny zbiór ceramiki, w którym stwierdzono obecność 929 fragmentów brzegów, 7.651 brzuśców, 119 uch oraz 621 ułamków den. Poza nim, w wypełniskach obiektów zarejestrowano wyroby lub pozostałości po nich wykonane z żelaza (3), kości i rogu (5) oraz kamienia (1) i gliny (13). Mamy tutaj do czynienia także z obecnością 53 bryłek żużla, 273 bryłek polepy i 2.983 kości zwierzęcych oraz muszli. Materiał charakterystyczny dla okresu przedrzymskiego zarejestrowany został w 104 obiektach, z których 99 związane było z funkcjonującą tutaj osadą łączoną z osadnictwem ludności wywodzącej się z kręgu kultury jastorfskiej. W pozostałych 5 obiektach materiały omawianej kultury znalazły się jako element wtórny. Formy makromorfologiczne naczyń pochodzących z osady w Grabkowie w znacznej mierze nawiązują do materiałów jutlandzkich. Wykazują one tutaj dość duże podobieństwo do zespołów pochodzących ze schyłku fazy Ib i początków fazy II, oraz z fazy IIIa wg C. J. Beckera (1961). Osada z Grabkowa stanowi kolejny, bardzo istotny punkt na mapie rozprzestrzenienia się na przełomie starszego i młodszego okresu przedrzymskiego nowej jakości, jaką stanowiła kultura jastorfska. Osady łączone z jej osadnictwem pojawiają się na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej na przełomie starszego i młodszego okresu przedrzymskiego. Ich rozwój zbiega się jednak głównie z fazą A1, która koreluje się ze stadium ripdorfskim kultury jastorfskiej. Wczesnośredniowieczna część osady zajmowała przede wszystkim południowe , najbardziej eksponowane partie stanowiska. Ruchomy materiał źródłowy, pozwalający wyróżnić XII-wieczną fazę osadnictwa na omawianym stanowisku stanowi przede wszystkim pokaźny zbiór ceramiki, ale również szereg przedmiotów należących do tzw. grupy zabytków wydzielonych. Chronologię pozyskanej ceramiki wczesnośredniowiecznej powiązano z charakterystyką techniczno-technologiczną oraz stylistyczną. Brak ceramiki górą obtaczanej określa górną granicę datowania. Wysoki udział ceramiki całkowicie obtaczanej (powyżej 90%) wiązać można już z XII wiekiem.

3

The ruins of the castle in Koło in the light of the latest architectural and archaeological research, and their conservation issues

45%

Piaskowska B. , Prarat M. , Różański A. , Olszacki T. , Schaaf U.

Architectus

|

2022

|

nr 4 (72)

47-58

PL

Przedmiotem artykułu są ruiny zamku w Kole. To jeden z najlepiej zachowanych przykładów warowni z czasów Kazimierza Wielkiego na terenach nizinnych w Polsce. Budowla ta już od XVII w. znajdowała się w stanie ruiny. Do dziś zachowała się wydatna wieża narożna z fragmentem trzech kurtyn. Celem autorów niniejszego artykułu było omówienie wyników przeprowadzonych w latach 2019–2020 badań architektonicznych i archeologicznych ruin zamkowych oraz projektu częściowego zabezpieczenia tych pozostałości. Wykonane analizy pozwoliły na konstatację, że budowę warowni rozpoczęto od wieży mieszkalnej w części północnej. W dalszej kolejności powstała wieża w narożniku południowo-zachodnim. W kolejnych kilku etapach wzniesiono mury kurtynowe, zamykając dziedziniec. W części południowej funkcjonował budynek przybramia. Zastosowane różne techniki budowlane prawdopodobnie świadczą o tym, że pracowało przy niej kilka warsztatów, które wykorzystywały rusztowania jednosztandarowe i przewieszone. Stan zachowania ruin był na tyle zły, że konieczne było wykonanie projektu zabezpieczenia fragmentu jednej ze ścian, co też wykonano w 2020 r.

EN

The ruins of the castle in Koło are one of the better-preserved examples of a stronghold from the times of Kazimierz Wielki in the lowlands. The building has been in a state of ruin since the 17th century. A prominent corner tower with a fragment of three curtains has survived to this day. The purpose of this text is to discuss the results of architectural and archaeological research carried out in the years 2019–2020 and the project of the castle’s partial protection. The analysis of the aforementioned research made it possible to state that the construction of the stronghold began with the residential tower in the northern part. Subsequently, a tower was built in the south-west corner. In the next few stages, curtain walls were erected, closing the courtyard. In the southern part there was a gatehouse. A different construction technique enables us to conclude that there were several workshops working on it, which used single-rack and overhang scaffolding. The condition of the ruins was so bad that it was necessary to arrange a project to protect parts of one of the walls, which was completed in 2020.

4

W poszukiwaniu Piastów

23%

Handschuh L. , Stolarek I. , Juras A. , Zeńczak M. , Marcinkowska-Swojak M. , Myszka A. , Trzciński D. , Losik-Sidorska A. , Wojtczak J. , Philips A. , Różański A. , Dębski A. , Kozłowski P. , Matla M. , Dobosz J. , Jasiński T. , Piontek J. , Kóčka-Krenz H. , Figlerowicz M.

Opolskie Studia Administracyjno-Prawne

|

2016

|

tom 14

|

nr 4 (2)

63-77

EN

The origin of the Piast dynasty is a matter of lively discussions and disputes. At least a few controversial hypotheses exist, but their credibility is difficult to assess due to the scarcity of written as well as material sources, especially from the time of Polish state formation. Life sciences, however, can support history and archeology. Application of genetic tests, used earlier mainly in forensic laboratories, enabled identification of the remains of King Richard III, the Romanov dynasty members and Nicolaus Copernicus. Contemporary DNA studies, based on next generation DNA sequencing, outreach the narrow area of known markers such as mitochondrial DNA (mtDNA) and selected regions of Y chromosome. Although ancient DNA (aDNA), extracted from remains, is usually highly degraded and contaminated with genetic material of microorganisms, there are methods which allow for the analysis of such material and retrieval of information about origin, kinship and some phenotypic features of an individual. Genetic studies of the Piast dynasty, a subject of our research project, have to deal with numerous difficulties. In or der to gain access to bone samples, we need to meet a number of formal requirements. Moreover, despite the existence of available abundant documentation on the Piast burials, the actual situation is not always consistent with the written sources. Our first experiences show how difficult it is to localize the remains, identify them and extract DNA of sufficient quality.