Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Colegios Jesuitas en Cusco: San Bernardo y San Francisco Borja. Arte y arquitectura a la luz de los inventarios de 1768

100%

Kubiak E.

|

nr 11

43-78

PL

W kolonialnym Cusco najsłynniejszym zespołem architektonicznym związanym z zakonem jezuitów były kolegium i kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego zlokalizowane przy głównym placu miasta. Aktywność zakonników Towarzystwa Jezusowego skupiała się na ewangelizacji i nauczaniu, co zdecydowało o kolejnych fundacjach zakonnych. W Cusco znalazły się dwie szkoły, jedna przeznaczona była dla potomków konkwistadorów (Colegio de San Bernardo), druga zaś dla synów andyjskich kacyków (Colegio de San Francisco Borja). Każda z nich zlokalizowana była we własnym kompleksie architektonicznym, a jednym z koniecznych elementów programowych założeń była kaplica przeznaczona dla uczniów. Istnieje dość dużo źródeł i opracowań dotyczących historii obu szkół, a wystrój wnętrz kaplic znajdujących się przy kolegiach udało się odtworzyć na podstawie zachowanych inwentarzy, sporządzonych w momencie wygnania jezuitów i przejęcia ich dóbr. Autorka artykułu koncentruje się na rekonstrukcji wystroju, ukazując go w kontekście kulturowym i artystycznym regionu.

EN

The most famous architectural complex associated with the Jesuit order in colonial Cusco, was the college and church of the Transfiguration, located in the main square of the city. Monks of the Society of Jesus focused on evangelisation and teaching, which led to creation of subsequent monastic foundations. There were two schools in Cusco: one of them was intended for descendants of conquistadors (Colegio de San Bernardo), and the other one for sons of Andean caciques (Colegio de San Francisco Borja). Each of them was located in its own architectural complex, and one of the necessary conceptual elements of the complexes was a chapel intended for students. There are quite a few sources and studies concerning the history of both schools, and the interior decoration of the chapels located at the colleges has been reconstructed on the basis of the preserved inventories, drawn up at the time of expulsion of Jesuits and takeover of their property. The author of the article concentrates on reconstruction of the decoration, showing it in the cultural and artistic context of the region.

2

El Beaterio de Nuestra Señora del Carmen a la luz de un documento inédito de 1772 y de la arquitectura actual del recogimiento

100%

Kubiak E.

|

2022

|

nr 12

65-85

PL

Dokument datowany na 1772 rok i przechowywany w Archiwum Arcybiskupim w Cuzco przedstawia prośbę Maríi Nicolasy de Christo, prepozytki Beaterio de Nuestra Señora del Carmen, domagającej się, aby jej beaterium nie zostało przekształcone w kapelanię. Tercjarka opisuje sytuację instytucjonalną i ekonomiczną beaterium. Jej petycja została poparta świadectwami dziewięciu świadków z Cuzco, którzy odwiedzili domy i kaplicę tercjarek. Opisy świadków przekazują nam obraz architektury i wystroju beaterium Nuestra Señora del Carmen z 1772 roku. W ówczesnym czasie było ono jednym z najważniejszych w Cuzco. Dokument służy jako pretekst do refleksji nad architekturą beateriów w Cuzco i ich funkcjami w strukturze miejskiej i wieloetnicznym społeczeństwie tego miasta. W XVII i XVIII wieku można zaobserwować hierarchizację struktury społecznej, która zależała od statusu ekonomicznego, czystości krwi czy płci, a beateria były odpowiedzią na potrzebę stworzenia przestrzeni życiowej dla samotnych kobiet, bardzo często pozbawionych wystarczających zasobów ekonomicznych, by samodzielnie się utrzymać.

EN

The document, dated 1772 and kept in the Archbishop’s Archives in Cusco, presents a request from María Nicolasa de Christo, preposita of the Beaterio de Nuestra Señora del Carmen, demanding that her beaterio not be converted into a chaplaincy. The tertian describes the beaterio’s institutional and economic situation. Her petition is supported by the testimonies of nine witnesses from Cusco who visited the homes and chapel of the tertian. The witnesses’ descriptions give us a picture of the architecture and decor of the Nuestra Señora del Carmen beaterium in 1772. At the time, it was one of the most important in Cusco. The document serves as a pretext to reflect on the architecture of the beaterios in Cusco and their functions in the urban structure and multi-ethnic society of Cusco. In the 17th and 18th centuries, one can observe the hierarchization of the social structure, which depended on economic status, blood purity or gender, and the beaterias were a response to the need to create a living space for single women, very often lacking sufficient economic resources to support themselves.

3

Imágenes devocionales en las iglesias misioneras jesuitas de Mojos (Bolivia), a la luz de los inventarios de la época de expulsión

100%

Kubiak E.

|

nr 10

39-73

PL

W artykule zostały zaprezentowane trzy typy przedstawień, które odnaleźć można w momencie wygnania jezuitów w kościołach misyjnych zakonu znajdujących się w regionie Mojos w Boliwii. Pierwszą grupę stanowią wizerunki dewocyjne typowe dla Kościoła Katolickiego powstające w epoce po Soborze Trydenckim, są to przedstawienia Matki Boskiej, Chrystusa, świętych oraz sceny biblijne. Na drugą grupę składają się wizerunki postaci związanych z zakonem jezuitów. Do trzeciej grupy zaś należą przedstawienia i wezwania typowe dla obszaru Wicekrólestwa Peru jak Señor de los Temblores, Virgen de Cocharcas i Nuestra Señora de Belén (z Cusco). Jako podstawa do określenia wszystkich wezwań posłużyły inwentarze z 1767 r. przechowywane w Sucre w Archivo y Biblioteca Nacional de Bolivia (ABNB, sygnatura: M y Ch, Vol. 1, I i M y Ch, Vol. 1, III) oraz relacje z epoki, w których można odnaleźć zarówno informacje o samych przedstawieniach jak i ich oprawie związanej z kultem wizerunków. W części podsumowania prezentowane obiekty zostały przedstawione w szerszym kontekście, zarówno peruwiańskim, amerykańskim jak i europejskim.

EN

The article presents three types of representations that may be found at the time of the Jesuits’ exile in mission churches of the order in the Mojos region of Bolivia. The fi rst group comprises devotional images typical of the Catholic Church, created in the post-Tridentine period; these are representations of Our Lady, Christ, Saints and biblical scenes. The second group consists of representations of fi gures associated with the Jesuit Order. While the third group includes representations and titles typical of the Viceroyalty of Peru, such as Señor de los Temblores, Virgen de Cocharcas and Nuestra Señora de Belén (from Cusco). All the titles have been determined on the basis of the inventories of 1767, stored in Sucre in Archivo y Biblioteca Nacional de Bolivia (ABNB, signature: M y Ch, GRM, vol. 1, I and My Ch, GRM, vol. 1, III) and accounts from that period, which contain both information about the representations themselves and their frames associated with worship of the effi gies. In the summary part, the objects concerned are presented in a broader context, both Peruvian, American and European one.

4

Antropofagia en el arte de Adriana Varejão

100%

Kubiak E.

|

nr 6

205-229

PL

Adriana Varejão (ur. 1964) jest jedną z najbardziej znanych współczesnych artystek brazylijskich. W skład jej dorobku wchodzą prace wykonane w różnych technikach, są to zarówno obrazy, instalacje, jak i rysunki. W swojej twórczości prowadzi dialog z przeszłością, szczególnie interesuje ją historia kolonialna i różnorodność rasowa, które do dziś stanowią ważne aspekty decydujące o kształtowaniu współczesnego społeczeństwa brazylijskiego. Prezentowany artykuł dotyczy jednego z ważnych motywów, który na stałe zagościł w twórczości artystki – antropofagii. Analizie poddane zostały zarówno elementy ikonograficzne, jak i aspekty formalne dzieł artystki, w których odwołuje się do tego motywu. Nie można także pominąć dialogu, który w tym wypadku prowadzi z modernistyczną koncepcją antropofagii określającej tożsamość kultury brazylijskiej, koncepcją ukształtowaną w awangardowym nurcie refleksji artystycznej w Brazylii w latach dwudziestych XX wieku.

EN

Adriana Varejão (born in 1964) is one of the most well-known contemporary Brazilian artists. Her artistic output include works made in various techniques; both paintings, installations and drawings. In her work, she holds a dialogue with the past, she is particularly interested in colonial history and racial diversity, which to this day constitute important aspects shaping modern Brazilian society. The article concerns one of the important motifs that have permanently become present in the artist’s work: anthropophagy. The analysis has covered both iconographic elements and formal aspects of the artist’s works, in which she refers to this motif. What cannot be ignored is a dialogue, which in this case is held with the modernist concept of anthropophagy defining the identity of the Brazilian culture, shaped in the avant-garde trend of artistic reflection in Brazil in the 1920s.

5

Traditions of the European basilica model in the sacred architecture of Colonial Latin America

100%

Kubiak E.

|

2012

|

nr 2

97-116

PL

W artykule zostały poruszone dwa problemy. Pierwszy z nich dotyczy zagadnienia sposobu funkcjonowania architektonicznego modelu europejskiej bazyliki na obszarze kolonialnej Ameryki Łacińskiej. Drugi odnosi się do tradycji i funkcjonowania atrium w architekturze kolonialnej. Za bazylikę uznaję, bez względu na proporcje, wszystkie kościoły trzynawowe, w których nawa główna jest oświetlona oknami umieszczonymi ponad nawami bocznymi – czy to w ścianie ponad nimi, czy też w sklepieniu przykrywającym nawę główną. Układ bazylikowy w architekturze Ameryki Łacińskiej pojawia się stosunkowo rzadko. Przeważające są plany prostsze – kościoły jednonawowe, często z transeptem, czasami z kopułą podkreślającą skrzyżowanie naw. Najważniejszą grupą kościołów, wśród których spotykamy schemat bazyliki w architekturze amerykańskiej, są katedry. Drugą grupą świątyń, gdzie stosunkowo często pojawia się schemat bazylikowy, są kościoły zakonne – dotyczy to jednak prawie wyłącznie obiektów wznoszonych w dużych ośrodkach miejskich, które ze względu na występowanie bazylik zdecydowanie wysuwają się na plan pierwszy. W skali makroterytorialnej najważniejszym obszarem dla fundacji o formie bazylikowej jest Nowa Hiszpania. Najwięcej założeń tego typu – zarówno katedralnych, jak i zakonnych – powstało na terenie Meksyku. Drugie zagadnienie, które wydaje mi się interesujące, to problem istnienia i funkcjonowania atrium w architekturze sakralnej Ameryki Łacińskiej. Jest to forma znana w sakralnej architekturze europejskiej od czasów wczesnochrześcijańskich, jednak w realizacjach na terenie Europy atrium jako element założenia kościelnego zanika w świątyniach pochodzących z późniejszych epok. W Ameryce popularność atrium można tłumaczyć specyficzną sytuacją społeczną, która była odmienna niż ta w XVI- i XVII-wiecznej Europie. Zwłaszcza w pierwszych latach konkwisty była bardziej zbliżona do realiów pierwszych wieków chrześcijaństwa niż do mechanizmów kształtujących społeczeństwo renesansowe. Podstawowym zadaniem, z punktu widzenia religii, była ewangelizacja ogromnej rzeszy Indian, szerzenie nowej wiary – w tym kontekście atrium okazało się narzędziem wspomagającym ewangelizację i cieszyło się wielką popularnością ze względów funkcjonalnych.

ES

El artículo aborda dos problemas: por un lado, la cuestión del funcionamiento del modelo de la basílica europea en las colonias de América Latina y por otro lado, la cuestión de la tradición y funcionamiento del atrio en la arquitectura colonial. Por basílica entiendo en este caso todas las iglesias – sin tener en cuenta sus proporciones – de tres naves en las que la nave principal está iluminada por ventanas ubicadas por encima de las naves laterales, bien en las mismas paredes o bien en la bóveda de la nave principal. El plano basilical es relativamente poco común en América Latina, mucho más frecuentes son proyectos más sencillos como la iglesia de nave única, a menudo con transepto, en ocasiones con una cúpula que acentúa el crucero. El esquema basilical en la arquitectura latinoamericana encontramos en primer lugar en realizaciones catedralicias. Otro grupo de templos donde a menudo se optó por este modelo constructivo son las iglesias conventuales, mayormente objetos en grandes núcleos urbanos que destacan por la presencia de construcciones de este tipo. Analizando la cuestión a gran escala, el terreno más importante para las realizaciones de forma basilical es Nueva España. La gran mayoría de este tipo de fundaciones, tanto catedralicios como conventuales, fue fundada en México. La segunda cuestión que parece interesante, es el tema de la existencia y funcionamiento del atrio en la arquitectura sacra de América Latina. El atrio como elemento arquitectónico de la iglesia está conocido en la arquitectura sacara europea desde la época paleocristiana, pero va desapareciendo en las realizaciones sacras europeas de épocas posteriores. La popularidad del atrio en América Latina puede explicar la específi ca situación social del Nuevo Mundo, que en los siglos XVI y XVII difería mucho de la situación en Europa, acercándose en los primeros años de la conquista más bien a la realidad de la época paleocristiana que a los mecanismos que formaban la sociedad renacentista. La principal misión, desde el punto de vista de la religión, era la evangelización de la inmensa populación indígena, la divulgación de la nueva fe. En este contexto el atrio resultó ser una herramienta muy útil para la evangelización, lo que le aseguró una gran popularidad.

6

La iglesia de los Jesuitas en Cusco como un modelo para la arquitectura de la región

100%

Kubiak E.

|

2012

|

nr 2

41-72

PL

Pod koniec pierwszej połowy XVII w. rozluźnia się „europejski” charakter peruwiańskiej architektury. Ważną cezurą był rok 1650, w którym miało miejsce trzęsienie ziemi w Cusco, niszczące dotychczas istniejące obiekty, a co za tym idzie, będące impulsem do intensyfikacji ruchu budowlanego. Jednym z niewielu kościołów, które nie uległy zniszczeniu, była niedokończona jeszcze wówczas katedra kuzkeńska, odgrywająca później wyjątkową rolę w rozwoju architektury barokowej Peru. Z pewnością świątynia była jedną z pierwszych realizacji, którą można łączyć ze stylistyką baroku, jednak, nie umniejszając wagi tego obiektu, warto podkreślić także inne źródła (niemniej ważne) dla architektury barokowej regionu. Kościołem, który bezsprzecznie wpłynął na kształtowanie się nowego nurtu miejscowego budownictwa, była też świątynia jezuitów w Cusco, wymieniana co prawda jako obiekt ważny dla peruwiańskiej architektury okresu kolonii, ale traktowana zwykle jako jeden z elementów w ciągu rozwojowym architektury barokowej Peru. Wydaje się, że warto podkreślić rolę, jaką świątynia odegrała w kreowaniu pewnych modeli architektonicznych obecnych w budownictwie peruwiańskim drugiej połowy XVII w. i w XVIII stuleciu. Analizie poddane zostały trzy elementy: kompozycja fasady (wpływ na architekturę Cusco: San Pedro, Nuestra Señora de Belén, San Sebastián oraz regionu – świątynie w: Ayaviri, Asillo, Mamara, Huaquira, Puno); plan, układ przestrzenny i system konstrukcyjny (zbieżność z kościołem jezuitów w Cusco w świątyniach San Pedro w Cusco, San Pedro w Juli, Santiago de Pomata, Pisco); motywy dekoracyjno-ornamentalne – zwieńczenie wież (San Pedro w Cusco) czy dekoracja kolumn (Santa Cruz w Juli).

EN

At the end of the first half of the 17th century, a “European” character of Peruvian architecture was loosened. In 1650, an earthquake in Cusco destroyed existing buildings and, as the result, proved to be an impetus for building movement intensification. One of a few buildings which were not destroyed was a still unfinished Cusco cathedral, which later played a unique role in baroque architecture development in Peru. The temple was undoubtedly one of the first productions which could be associated with a baroque style. However, without diminishing the significance of the object, it is worth emphasizing other (not less important) sources of baroque architecture in the region. Another temple that undoubtedly influenced the shaping of a new trend in local building was a Jesuit church in Cusco. Mentioned as an important object for Peruvian architecture of the colonial period, it is usually treated as an element in the sequence of baroque architecture development in Peru. It is worth emphasizing the role that the temple played in creation of certain architectural models, which were present in Peruvian building of the late 17th and 18th centuries. Three analysed elements are: a facade composition (influence on the architecture of Cusco: San Pedro, Nuestra Señora de Belén, San Sebastián and the region – temples in Ayaviri, Asillo, Mamara, Huaquira, Puno); a design, a spatial layout and a structural system (similarity to a Jesuit church in Cusco of the temples of San Pedro in Cusco, San Pedro in Juli, Santiago de Pomata, Pisco); decorative-ornamental motifs – towers’ finials (San Pedro in Cusco) or columns’ decoration (Santa Cruz in Juli).

7

Alegoria Eucharystii – wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru

100%

Kubiak E.

|

nr 1

213-242

ES

El motivo de la eucaristía presenta uno de los temas más importantes de las representaciones alegóricas del arte barroco tanto en Polonia como en el Virreinato del Perú. Además de las representaciones clásicas de la Eucaristía, con el cuerpo de Cristo rodeado de una luz radiante, colocado en medio de una custodia, conocemos también composiciones clásicas donde el misterio eucarístico se ha representado de forma alegórica. El artículo nos presenta algunos ejemplos de estas representaciones, con especial atención en pintura contemporánea de Polonia y la pintura colonial peruana. El primer ejemplo, la prensa mística, es un tema conocido no solamente en toda América Latina, desde el Reino de Nueva España hasta Argentina, sino también en grandes partes de Europa, aunque en la edad contemporánea su popularidad es menor. La composición de la mayor parte de los cuadros pintados está basada en un grabado de Jerónimo Wierix, con algunos ejemplos encontrados tanto en el territorio Polaco como en el Perú, que repiten el mismo esquema. Otro ejemplo que presenta la autora es La vuelta de Canaán, un tema que podemos relacionar con la alegórica representación de la Eucaristía. En ambos países contamos con numerosos ejemplos y de nuevo encontramos composiciones inspiradas por la misma fuente grabada, un grabado anónimo basado en el cuadro de Maarten de Vos. La autora analiza la popularidad del motivo de la Eucaristía, así como la variedad de las representaciones alegóricas en el contexto de la época postridentino y del arte contrarreformista. Nos presenta también la conclusión que muestra funciones similares del arte en partes geográficamente muy alejadas del mundo cristiano. Por un lado el arte fue empleado para proteger la fe católica del peligro de la herejía (iglesia ortodoxa o protestante), por otro lado sirvió de herramienta para la Iglesia en la tarea de „conquistar” nuevos territorios misioneros.

EN

The motive of Eucharist is one of the most important subjects of allegoric images in baroque Polish as well as Vice-Kingdom of Peru art. Apart from classical images with The Eucharist’s adoration, in which the luminous body of Christ is placed in a monstrance, there were also symbolic compositions in which the mystery of Christ’s sacrifice was presented in an allegoric way. Some of these images are presented in the article. The most interesting for the author are images common for modern Polish painting and colonial Peru. The first such composition is The Mystical Press – the subject that was very well known in all Latin America – from New Spain to Argentina. It was also known in Europe, but in modern period became less popular. The composition of majority images is based on Hieronim Wierix’s print. Images from Poland and these from Peru repeat the same compositional pattern.The second example is The scouts return from Kanaan, which topic is related with the allegoric of The Eucharist. There are quite a lot of such pictures from both countries. Some of them were a pattern based upon the same print – anonymous work based on Maarten de Vos’es picture. The popularity of The Eucharist motive had been analyzed and variety of its allegoric compositions in post-Tridentine age and Counter-Reformation art. The finding of the article is that art in distant extremities of the Christian world had similar functions – it was used to preserve the Catholicism from heresy danger (Orthodox Church, Protestantism) and, on the other hand, it was a tool to achieve new mission areas for The Church.

8

El modelo de Il Gesù en la arquitectura limeña del siglo XVII

100%

Kubiak E.

|

2014

|

nr 4

61-82

PL

Artykuł poświęcony został problematyce funkcjonowania „modelu Il Gesù” w architekturze limskiej pierwszej połowy XVII w. W pierwszej części zawarto charakterystykę „modeli” w naukach oraz przybliżono problem wykorzystania „modelu” w architekturze i w badaniach nad architekturą. Następnie sformułowano „model Il Gesù”, a następnie przy jego wykorzystaniu scharakteryzowano trzy obiekty Limy: kościół jezuitów San Pablo (dziś San Pedro), kościół franciszkanów i mercedarianów. Rozważania zakończone są refleksją na temat różnego rozumienia pojęcia „styl jezuicki”, z których jedno ściśle związane jest z podobieństwem do rzymskiego kościoła jezuitów Il Gesù.

EN

The article is devoted to the issue of functioning of the “Il Gesù model” in Lima architecture of the first half of the 17th century. The first part describes “models” in sciences and discusses the issue of using “models” in architecture and in research into architecture. Then it formulates the “Il Gesù model” and, making use of it, characterises three buildings in Lima: San Pablo (contemporarily San Pedro) Jesuit church, a Franciscan church and a Merderian one. Deliberations are summed up with the reflection on various ways of understanding of the notion of “Jesuit style”, one of which is closely related to the similarity to the Jesuit Il Gesù church in Rome.

9

Barwny splendor sakralnych wnętrz jezuickich w Cusco (Peru) w świetle osiemnastowiecznych inwentarzy

100%

Kubiak E.

|

nr 28

32-45

EN

The article presents eighteenth-century inventories as sources of knowledge about the details of the decoration of the Jesuit sacred interiors in Cusco. The author focuses on presenting the colors in the interiors of the church and chapels. In the first section, the author analyses the content of the inventories themselves and the denominations of colors, briefly describing the names, use and meaning of each color. In the second part of the study, the author discusses the colors of selected elements of the decoration, such as the tabernacles, antependia and costumes of sculptures in the altars. The problem was presented in the cultural context of the region, with both baroque and Andean aesthetics considered.

PL

W artykule zostały przedstawione osiemnastowieczne inwentarze jako źródła wiedzy na temat szczegółów wystroju jezuickich wnętrz sakralnych w Cusco. Autorka skupia się na zaprezentowaniu kolorystyki we wnętrzach kościoła i kaplic. W pierwszej części analizuje treść samych inwentarzy i denominacje kolorów, krótko charakteryzuje też same nazwy, użycie i znaczenie poszczególnych barwy. W drugiej części opracowania została opisana kolorystyka wybranych elementów wystroju, takich jak tabernakula, antependia oraz stroje rzeźb w ołtarzach. Problem został ukazany w kontekście kulturowym regionu, pod uwagę zostały wzięte zarówno elementy estetyki barokowej, jak i andyjskiej.

10

Smoki i pokrewne im stworzenia. Obecność smoczych przedstawień w sztuce andyjskiej Wicekrólestwa Peru

100%

Kubiak E.

|

nr 6

39-76

EN

This paper is devoted to a dragon motif, which can be find in the art of the Viceroyalty of Peru. The analysed area covers the Andean areas, which, due to their population structure, were the most strongly subjected to the process of cultural métis. It was where the old Inca traditions encountered with the Catholic religion brought and instilled by the Spanish conquistadors. Local elites relatively quickly got assimilated with the new realities, especially in Cusco. The invaders’ religion was adopted by the indigenous population and became a very important part of city and region inhabitants’ life. It must also be remembered that, in terms of the Catholic religion and art related to it, there was a process of assimilation based on a desire to maintain distinctiveness within the new cultural realities, yet it was not resistance to the Christian religion imposed by the rule of the Spanish Crown, but a need to maintain own identity linked to indigenous traditions. A lot of motifs appearing in Andean art can be analysed on three levels of interpretation: global, Iberian and Andean one, also a dragon motif can be subjected to multifaceted analysis thanks to its ambiguous symbolic and iconographic dimension. Representations of a global nature were the most popular. Dragons can most often be found in the company of saints and, above all, in images of the Immaculate Virgin Mary or in religious scenes with allegorical meaning. The second part of the paper is devoted to the presence of fantastic creatures known as tarascas, which have become quite a popular element of the Corpus Christi procession in Spanish and Hispano-American culture. Relatively least common representations are those of a local nature, developed in a specific Andean cultural space; however, there were plenty of such motifs in Peruvian colonial art, too. The tradition of Greco-Roman mythology and Andean beliefs are intertwined in motifs and scenes that become testimony to coexistence of forms and meanings, testimony to an extremely interesting mestizaje cultural phenomenon.

PL

W niniejszym tekście zostało scharakteryzowane występowanie motywu smoka, które możemy odnaleźć w sztuce Wicekrólestwa Peru. Jako obszar przeznaczony do analizy wybrane zostały tereny andyjskie, które ze względu na strukturę ludności najsilniej poddane były procesowi metysażu kulturowego. Tam spotykały się dawne tradycje inkaskie z religią katolicką przywiezioną i zaszczepioną przez hiszpańskich konkwistadorów. Asymilacja elit lokalnego społeczeństwa do nowych realiów nastąpiła stosunkowo szybko, szczególnie w Cusco. Religia najeźdźców została przyjęta przez ludność tubylczą i stała się bardzo ważnym elementem życia mieszkańców miasta i regionu. Trzeba także pamiętać, że w zakresie religii katolickiej i związanej z nią sztuki nastąpił proces asymilacji, którego podłożem była chęć utrzymania odrębności w ramach nowych realiów kulturowych, jednak nie był to opór wobec religii chrześcijańskiej narzuconej przez rządy Korony Hiszpańskiej, a potrzeba zachowania własnej tożsamości związanej z rodzimymi tradycjami. Wiele motywów pojawiających się w sztuce andyjskiej można poddać analizie na trzech poziomach interpretacyjnych: globalnym, iberyjskim i andyjskim, także motyw smoka może podlegać wieloaspektowej analizie dzięki wieloznacznemu wymiarowi symboliczno-ikonograficznemu. Najbardziej popularne były przedstawienia o charakterze globalnym. Smoki najczęściej można spotkać w towarzystwie świętych, a przede wszystkim na wizerunkach Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej lub w scenach religijnych o wymowie alegorycznej. Druga część artykułu została poświęcona obecności fantastycznych stworzeń określanych jako tarascas, które w kulturze hiszpańskiej i hispanoamerykańskiej stały się dość popularnym elementem procesji Bożego Ciała. Najrzadziej odnajdujemy przedstawienia o charakterze lokalnym, wykształcone w konkretnej, andyjskiej przestrzeni kulturowej, jednak i takich motywów w sztuce kolonialnej Peru nie brakowało. Tradycja mitologii grecko-rzymskiej i wierzeń andyjskich splata się w motywach i scenach, które stają się świadectwem współistnienia form i znaczeń, potwierdzeniem niezwykle interesującego zjawiska metysażu kulturowego (hiszp. mestizaje cultural).

11

La muerte simbólica. El cuadro con la representación de Silencio y Monja crucifi cada del Beaterio del Carmen de San Blas en Cusco

63%

Kubiak E. , Huacso J. G.

|

nr 9

95-126

PL

W artykule został zaprezentowany obraz, który nigdy wcześniej nie był reprodukowany ani eksponowany publicznie. Dzieło pochodzi z beaterium pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej w parafii św. Błażeja w Cusco. Jest to przedstawienie dwustronne, na awersie znajduje się postać zakonnicy w habicie karmelitańskim, która przykłada rękę do ust i nakazuje ciszę, o czym informuje nas, prócz gestu, towarzysząca przedstawieniu inskrypcja. Na rewersie zaś zobaczyć można wizerunek ukrzyżowanej mniszki. Malowidło funkcjonowało niegdyś jako drzwi prowadzące do nowicjatu, co możliwe było do ustalenia dzięki odnalezieniu archiwalnej fotografii. W artykule scharakteryzowana została ikonografia dzieła, a także udało się wskazać źródła dla większości inskrypcji, które towarzyszą wyobrażeniom malarskim. Obraz został zaprezentowany w szerszym kontekście historycznym i kulturowym funkcjonowania kuskeńskiego beaterium. ikonografia nowożytna

EN

The article presents a painting which has never been reproduced or publicly displayed before. The work comes from the Beaterium of Our Lady of Mount Carmel in St. Blaise Parish in Cusco. It is a two-sided representation. The ob- verse side contains a figure of a nun in a Carmelite habit, who puts his hand to his mouth and orders silence, which is communicated not only by the gesture, but also by the inscription accompanying the representation. On the rever- se side we can see an image of a crucified nun. The painting used to function as a door leading to the novitiate, which could be established based on the archival photo. The article describes iconography of the work, as well as the sources for most of the inscriptions that accompany the images. The painting is presen- ted in a broader historical and cultural context of Cusco Beaterium functioning.

12

La imagen de Nuestra Señora del Rosario en Urubamba (Perú). Historia y culto

51%

Kubiak E. , Mażewska M. , Romero-Sánchez G.

|

2022

|

nr 12

87-121

PL

W niniejszym artykule została zaprezentowana wieloaspektowa analiza obrazu ukazującego wizerunek Nuestra Señora del Rosario z kościoła parafialnego w Urubambie. Płótno jest dziełem niezwykłym, szczególnie pod względem ikonografii oraz w kontekście lokalnego kultu różańcowego, który ma bardzo ugruntowana tradycję. Obraz niesie wiele informacji, dzieło opowiada swoją historię poprzez umieszczone na nim portrety oraz inskrypcje. Dzięki analizie płótna, a także dokumentów archiwalnych stało się możliwe zrekonstruowanie kontekstu funkcjonowania dzieła.

EN

This article presents a multifaceted analysis of a painting depicting the image of Nuestra Señora del Rosario from the parish church in Urubamba. The canvas is an unusual work, especially in terms of iconography and in the context of the local rosary cult, which has a very well-established tradition. The painting itself carries a lot of information, the work tells its story through the portraits and inscriptions on it. Thanks to the analysis of the canvas, as well as archival documents, it became possible to reconstruct the context of the work’s functioning.