Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Autonomia – przymus – granice karania (uwagi na tle filozofii Josepha Raza)

100%

Peno M.

Acta Iuris Stetinensis

|

2016

|

nr Acta Iuris nr 16

PL

Celem artykułu jest analiza tych koncepcji mieszczących się w filozofii prawa Josepha Raza, które są przydatne do zbadania problemu uzasadnienia karania i granic prawa karnego. Punktem wyjścia jest zasada krzywdy, którą Raz rozważa w kontekście pojęcia autonomii jednostki. Autonomia jest – zasadniczo – wartością wymagającą ochrony. Wydaje się, że nawet w społeczeństwie liberalnym i demokratycznym zasada krzywdy może być odczytana w taki sposób, by uzasadnione było stosowanie kary w celu ochrony autonomii, czyli możliwości samodecydowania o sobie. Prawo karne może służyć ochronie takiej moralności, która będzie spójna z koncepcją człowieka jako podmiotu autonomicznej. Takie stanowisko jest do pogodzenia z pluralizmem aksjologicznym i nie oznacza automatycznie ingerencji w sumienia czy oceny moralne obywateli. Co więcej, w artykule sformułowane zostały ogólne uwagi polityczno-kryminalnej, których podstawą jest zasada kary jako racji ostatecznej i jednocześnie narzędzia ochrony wartości liberalnych i demokratycznych.

EN

This paper suggests that Raz’s concept of autonomy can be used in the philosophy of criminal law. Certainly, criminal law has limits. ‘Harm principle’ is one of the most important proposals for principled limits to the criminal law. Joseph Raz uses the harm principle in the context of the concept of the personal autonomy. It can be seen that his theory explains (partly) the problem of the justification of punishment and its limits (in the liberal societies). It is possible to justify the criminal law (or punishment) as an method of protection ‘collective goods’, and even liberal and democratic ordo iuris. It can be said that the law must be in some sense neutral. On the other hand, Raz claims the law must protect personal autonomy. This paper suggests that according to Raz’s philosophy of law a state might use criminal law to promote this morality which is coherent with the concept of the person as an autonomous (self-government) agent. Moreover, the article briefly examines three problems connected with punishment, i.e. axiological pluralism, paternalism and legal moralism, and their consequences for the practice of punishment (in the context of criminal policy)

2

Wolność i prawo a ideał wzajemnej życzliwości

100%

Peno M.

Acta Iuris Stetinensis

|

2016

|

nr Acta Iuris nr 15

PL

Celem artykułu jest próba wykazania, że prawo nie wyklucza wolności. Ramy rozważań o wolności, wspólnocie i prawie wyznaczane są przez określoną, tj. oświeceniową, tradycję intelektualną. W artykule analizie poddane zostają dwa rodzaje wspólnot, które wyróżnia E.J. Weinrib. Pierwsza wspólnota byłaby zunifikowana na wzór państwa Platona. Drugi rodzaj wspólnot (zakorzeniony w myśli Arystotelesa) miałby cechować się istnieniem życzliwych relacji między zachowującymi znaczny stopień autonomii jednostkami. W państwie Platona nie ma prawa, a w państwie Arystotelesa prawo ma organizować wspólnotę opartą na ćwiczeniu cnót i wzajemnej życzliwości. Który model pozostawia więcej wolności obywatelom? Prawo nie stoi w opozycji do wolności indywidualnej, gdy obywatele nie pragną tego prawa naruszać (prawo może nawet narzucać określoną moralność). Jednak państwo wolność ogranicza, gdy brakuje przestrzeni dla krytyki tego państwa, choćby było to państwo i prawo minimalne (w duchu liberalnym). W tym sensie państwo liberalne może mocniej ingerować w poczucie wolności niźli państwo paternalistyczne.

EN

The aim of this paper is to demonstrate that the law does not exclude liberty. The scope of considerations over the liberty, community and law is determined by a specified, i.e. Enlightenment-based intellectual tradition. The article analyses two types of communities distinguished by E.J. Weinrib. The first community would be unified just as the Plato’s state was. The second type of communities (rooted in Aristotelian thought) would be characterised by the existence of positive relationship between the individuals who retain a significant degree of autonomy. In Plato’s state there is no law and in Aristotle’s state the law is supposed to organise a community based on training the virtues and kindness towards one another. Which model leaves more liberty to the citizens? Law does not stand in opposition to individual liberty when the citizens are not willing to break the law (law can even impose certain moral rules). However, the state limits liberty when there is no space for criticising the state even if the state and the law were minimal (in the liberal spirit). In that sense, the liberal state may interfere in liberty stronger than the paternalistic state.

3

Historia i filozofia logiki w Szkole Lwowsko-Warszawskiej (K. Mulligan, K. Kijania-Placek, and T. Placek (eds.), The History and Philosophy of Polish Logic: Essays in Honour of Jan Woleński, New York 2014)

100%

Peno M.

Edukacja Filozoficzna

|

2018

|

nr 65

223-227

4

Uwagi o monografii Bartosza Wojciechowskiego „Interkulturowe prawo karne. Filozoficzne podstawy karania w wielokulturowych społeczeństwach demokratycznych”

100%

Peno M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2011

|

tom 2(3)

92-103

5

Przestępstwo i kara w filozoficznym ujęciu Johna Finnisa

100%

Peno M.

Studia Prawnicze: rozprawy i materiały

|

2018

|

nr 1(22)

63-80

EN

The main aim of this article is to outline the concept of criminal responsibility emerging from John Finnis’s natural law philosophy. Finnis accepts the retrospective point of view of punishment (retribution), rejecting the idea of social reintegration (re-socialization, rehabilitation). Only aim of the punishment is to restore the so called social balance, violated by crime. The key to Finnis’s approach is that crime, responsibility, justice and punishment are understood in terms of the natural law tradition. Finnis’s concept of the criminal responsibility is treated as the starting point for reinterpretation of classical (or traditional) retributivism in the spirit of natural law. Moreover, the reinterpretation takes into account the critical comments formulated by scholars from the so called radical criminology, abolitionism, and penal minimalism.

PL

Celem artykułu jest zarysowanie koncepcji odpowiedzialności karnej wyłaniającej się z prawnonaturalnej filozofii Johna Finnisa. Finnis przyjmuje retrybutywny punkt widzenia kary, odrzucając wszelkie idee resocjalizacji czy rehabilitacji społecznej. Kara ma przywracać równowagę społeczną zachwianą wskutek przestępstwa. Kluczowe dla ujęcia Finnisa jest jednak to, że zarówno przestępstwo, odpowiedzialność, jak i sprawiedliwość kary pojmuje on w kategoriach tradycji prawa natury. Koncepcja Finnisa stanowi punkt wyjścia do reinterpretacji retrybutywizmu w duchu prawnonaturalnym, uwzględniającej krytykę kierowaną przeciw klasycznym teoriom karania przez te wszystkie nurty w nauce prawa karnego, które dążą do radykalnych reform czy rewolucji tej gałęzi prawa (czy systemu prawa karnego).

6

Aspekty moralne odpowiedzialności w prawie karnym

100%

Peno M. , Uniwersytet Szczeciński W. P. i. A.

|

tom 75

PL

Celem pracy jest charakterystyka prawa karnego jako gałęzi prawa o szczególnym natężeniu pierwiastka moralnego, przesądzającego o jego specyfice. Wyróżniono dwa aspekty rozważań. Pierwszy dotyczy oceny moralnej zachowań uznanych za przestępstwo i założenia, że potępienie moralne czynu ma odróżniać prawo karne od innych gałęzi prawa publicznego. Drugi aspekt dotyczy założenia, że wyróżnikiem kary kryminalnej ma być komunikowana przez nią dezaprobata dla sprawcy, co z kolei wiąże się z pytaniem o winę i jej związek z odpowiedzialnością moralną. Tradycyjna nowożytna filozofia poszukiwała moralnych podstaw prawa karnego w różnie rozumianej idei dobra wspólnego realizowanego przez wolę „suwerennego ludu”, lecz współcześnie ten punkt odniesienia traci na ostrości. Nowoczesna filozofia prawa nie sformułowała alternatywnego i dostosowanego do wymogów współczesności moralnego uzasadnienia prawa karnego.

EN

The subject matter of this paper are moral problems of criminal liability, with a particular focus on an attempt to find such features in the area of morality whose accumulation in criminal law determines its specificity. We may distinguish two aspects of deliberations on moral problems of criminal liability. The first of the aspects concerns the issue whether all behaviours regarded as criminal offences are morally wrong. It is particularly important as such condemnation of the act is supposed to distinguish criminal law from other branches of public law. The second aspect concerns the issue of criminal penalty and it is related to the issue of guilt and its relationship with moral responsibility. The main argument of this paper is the fact that the contemporary philosophy of law has not created any coherent concept making it possible to distinguish criminal law from other branches of public law on grounds of morality.

7

Czy teoria ewolucji może pomóc w uzasadnieniu kary kryminalnej? Od filozofii politycznej do nauk ewolucyjnych

100%

Peno M.

Acta Iuris Stetinensis

|

2015

|

nr Acta Iuris nr 12

PL

Starania filozofów o usprawiedliwienie lub wyjaśnienie praktyki karania sięgają korzeniami początków historii prawa karnego. Współcześnie renesans przeżywa teoria ewolucji, której zasięg wydaje się na tyle szeroki, by w oparciu o nią próbować wyjaśniać podstawowe instytucje społeczne. Kara kryminalna należy do podstawowych instytucji funkcjonujących w niemal wszystkich społeczeństwach. Wydaje się, że można wyjaśnić i pośrednio uzasadnić karę kryminalną poprzez odwołanie się do teorii ewolucji, a przy tym próbować bronić poglądu, że kara kryminalna jest ewolucyjną odpowiedzią na znane wszystkim grupom ludzkim zjawisko psychopatii – przy założeniu, że psychopatia ma podłoże ewolucyjne. Co więcej, istnieje ogromna różnica między karą a zemstą, którą łatwo zauważyć właśnie na gruncie teorii ewolucji. Kara nie jest atawizmem, nie stanowi prymitywnej zemsty i nie można powiedzieć, że jest zła moralnie, bo praktyka karania jest nie tylko zdeterminowana, ale i najlepsza z możliwych.

EN

Punishment is an important communal matter. As far back in history we can go, philosophers have tried to explain and justify the practice of punishment. It is obvious, that humans always live in social groups and cooperative activities play a crucial role. In fact, every society creates institutions which can be used to protect the rules of cooperation. I show that punishment can be seen as a gift of evolution. It can be said, that according to evolutionary approach, punishment is a form of social reaction against those members of society who have natural (psychological or biological) predisposition to commit a crime. Because of the fact that ca 5 percent members of every society should be classified as psychopaths, we need some kind of the preventive mechanism. It is assumed that the phenomenon of psychopathy is the alternative strategy of evolution. It is said that on the ground of evolutionary approach punishment is treated as revenge. Last but not least, in the article will be shown that there are important differences between the practice of punishment and pure revenge.

8

Punishing (Non-)Citizens

100%

Peno M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2016

|

tom 2(13)

28-38

EN

If sociologists are to be trusted, reflexivity, focused on itself and devoid of any religious or at least ideological framework, leads to the weakening of control mechanisms. Such changes are accompanied by the polarization of social classes and by the exclusion of the so-called underclass (which certainly includes a vast majority of criminals) from the civil society. In the doctrine of criminal law of “mature modernism”, within the framework of a liberal-democratic state, the civil society, together with the idea of communication, is supposed to constitute a central reference point in the research on criminal liability. Reflexivity brings up new problems. New citizen-oriented criminal law is being shaped, based upon mediation and communication (e.g. restorative justice, Expressive Theory). The civil society does not include the area of politics or political nature of things, where the problem is not the justification of the punishment but the effectiveness of mere spatial isolation. In this sense, it is difficult to talk about the merits of the emancipation of an individual from the limitations imposed by the society. The weakening of any external authority and of political duties owed to the state is replaced by self-control proper to reflexive modernity only in cases where the individuals have adequate intellectual and ethical predispositions. Disappearance of the influence of external rules and values together with the mechanism of exclusion from the civil society results in the weakening of self-control and in selfish care only about one’s own perspective (but also in repressive subordination by the state). Such a state of affairs creates favourable conditions for objectifying criminal liability, abandoning the concept of guilt, and for attempts to provide an ethical justification of penalty – which are concepts taken from the “world of citizens”.

9

Filozofia karania – od prawa naturalnego do liberalnej wolności

100%

Peno M.

Studia Prawa Publicznego

|

2015

|

nr 3(11)

81-110

EN

Contrary to what one might expect, the problem of the justification of punishment is relatively new. It was the explanation of the role of punishment that was problematic, not the issue of the state’s legitimization of punishment. The issue of punishment has been greatly influenced by the evolution of liberal and positivist philosophies and particularly by the marginalization of concepts of ius natural. This article describes the evolution of penal law philosophy and its influence on the state of the modern science of penal law as well as reforms of the penal law in Poland. The penal law of the 18th century was influenced by the idea of natural law – it perceived punishment as a necessity following a certain natural order. The philosophy of the penal law of the second half of the 19th and the beginning of the 20th centuries emphasized that punishment was necessary because of a vision of the society supported by science. The second half of the 20th century brought a challenge to the classical concept of punishment, the development of a liberal view of the social contract and the trends of restorative justice or communication concepts of punishment. These trends are the subject of reflective analysis in this article. All changes in a spirit of social defence or restorative justice blunt the moral dimension of the penal law as an instrument which serves to protect particular values. In spite of appearances, it is neither liberal freedom nor “ethics without codes” but the establishment of a catalogue of values requiring strong defense that leads to penal minimalism which means actually treating the penal law as the final rightness. Apart from that, the idea of an ahistorical social contract in its classical form does not constitute grounds for punishment. The majority may impose certain rules of behaviour, or defend a particular moral stance. There is no reason in this pluralistic world why we should accept the superiority of Locke’s or Mill’s liberalism over Burke’s or Tocqueville’s conservatism. In this article I propose to move the emphasis to the other side, as it would seem that in the reality of our legal culture it is, or may be a more accurate approach.

PL

Wbrew pozorom problem uzasadnienia karania jest stosunkowo nowy. Problemem było wyjaśnienie roli kary, lecz nie kwestia legitymacji państwa do karania. Na problem karania wielki wpływ miała ewolucja liberalnych i pozytywistycznych nurtów filozoficznych, a w szczególności marginalizacja koncepcji ius naturalnych. Artykuł poświęcony jest problemowi ewolucji filozofii prawa karnego i jej wpływowi na stan współczesnej nauki prawa karnego, także reform prawa karnego w Polsce. Prawo karne XVIII w. pozostawało pod wpływem idei prawa naturalnego – postrzegało karanie jako konieczność ze względu na pewien porządek naturalny. Wiek XIX i początek wieku XX akcentuje w filozofii prawa karnego, że karanie jest konieczne ze względu na naukowo podbudowaną wizję społeczeństwa. Druga połowa XX w. przyniosła kontestację klasycznego karania, rozwój liberalnego kontraktualizmu oraz prądów sprawiedliwości naprawczej czy koncepcji komunikacyjnych karania. W artykule zjawiska te poddano refleksyjnej analizie. Wszystkie zmiany w duchu obrony społecznej czy sprawiedliwości naprawczej stępiają moralny wymiar prawa karnego jako instrumentu służącego ochronie określonych wartości. Wbrew pozorom nie liberalna wolność i „etyka bez kodeksów”, lecz wypracowanie katalogu wartości wymagających silnej ochrony prowadzi do minimalizmu karnego, tj. rzeczywistego traktowania prawa karnego jako racji ostatecznej. Poza tym idea ahistorycznej umowy społecznej, w klasycznej interpretacji, nie znajduje odniesienia do uzasadnienia karania. Większość może narzucić pewne reguły postępowania, także ze względu na ochronę określonej moralności. Nie ma powodu, dla którego w pluralistycznym świecie mielibyśmy akceptować wyższość liberalizmu Locke’a czy Milla nad konserwatyzmem Burke’a czy Tocqueville’a. W artykule proponuje się przeniesienie akcentu na drugą stronę, wydaje się bowiem, że w realiach naszej kultury prawnej jest to podejście trafniejsze.

10

Argument ze strachu – Roberta Nozicka uzasadnienie odpowiedzialności karnej

100%

Peno M.

Acta Iuris Stetinensis

|

2015

|

nr Acta Iuris nr 10

PL

Przedmiotem artykułu jest koncepcja uzasadnienia karania Roberta Nozicka. Podejście Nozicka wpisuje się w ogólne ramy jego libertariańskiej filozofii politycznej. Libertarianizm może wydawać się zbyt radykalny, jednak w przypadku uzasadnienia karania propozycje wysuwane przez przedstawicieli tego nurty wydają się być niezwykle interesujące. Przede wszystkim, libertariańskie uzasadnienie karania opiera się na czystym retrybutywizmie i przekonaniu, że praktyka karania jest konieczna ze względu na naturę człowieka. Należy karać wyłącznie czyny stanowiące zło samo w sobie i powodujące cierpienie, zaś jedynym usprawiedliwieniem kary jest odpłata – „szachowanie ryzykiem kary” tych, którzy generują strach przed ryzykiem stania się ofiarą przestępstwa.

EN

In the article I wish to present an interpretation of the Nozick’s concept of punishment. It can be easily known, that Nozick’s approach is strongly connected with the libertarian philosophy of the state and its function. Prima facie, libertarianism as the political philosophy can be seen as too radical, particularly from the lawyers point of view. In fact, the libertarian concept of punishment is clearly retributive. However It is worth to remember, that libertarianism in the criminal law can be treated as the smart way of justification of punishment. Libertarianism seeks to find a harmony between the social necessity of the practice of punishment and an individual freedom. The harmony can be achieved by virtue of proper principles of criminal policy. Only the so called malum per se should be punished and the only way of justification of the punishment in such cases is our fear of pain (as the result of crime).

11

O odpowiedzialności karnej, uzasadnieniu kary i koncepcji komunikacyjnej karania

100%

Peno M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2014

|

tom 2(9)

95-107

PL

The article concerns the concept of punishment as an act of communication. Some retributivsts (i.e. ‘positive’ retributivists) believe that punishment communicates a censure. The article’s central proposition is that the act of communication is, in fact, strongly connected with the criminal responsibility. Furthermore, responsibility should not be identified with punishment. The so called positive retributivists claim that in order to fulfill communication purposes, offender have to be punished. However, punishment seems to be conceptually independent of the process of moral communication. It is shown that communication is linked with the very idea of criminal responsibility and the censure should by communicated through responsibility. Therefore, the article offers the view of responsibility as a complex process. Responsibility is an important social practice which in many cases can substitute punishment, particularly in its communicative aspect.

12

Prawo jako centrum życia. Uwagi historyczno-filozoficzne na tle przemian konstytucjonalizmu

100%

Peno M.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2019

|

nr 1(47)

11-32

PL

Zasadniczym celem artykułu jest analiza koncepcji konstytucji wyłaniających się z fi-lozofii politycznej starożytnej Grecji, wczesnej nowoczesności oraz nowoczesności. Na gruncie tak zwanego konstytucjonalizmu, grecka polis może być rozpatrywana jako pierwsza z całościowych wizji sfery publicznej. Artykuł podejmuje próbę refleksji nad myślą konstytucyjną w perspektywie historycznej, strukturą i podstawowymi za-łożeniami nowoczesnych koncepcji konstytucyjnych, właśnie w kontekście filozoficz-nej rzeczywistości i doświadczenia polis. Głównym twierdzeniem artykułu jest myśl, że ujmowana szeroko idea konstytucji wyłoniła się z kategorii prawno-naturalnych i za-kłada autonomię obywateli oraz ich praw. Deliberatywny model państwa-miasta oraz duch-wizja politei wydają się o wiele ważniejsze, aniżeli prawo pozytywne oraz spisa-na konstytucja. Tymczasem myśl oświeceniowa, która współcześnie zdaje się wyzna-czać główny kierunek refleksji nad państwem i prawem, wiąże zbyt wielkie nadzieje w samoregulującym się prawie pozytywnym. Również autorytet dzisiejszego państwa oraz konstytucji zdaje się w dużym stopniu zależeć od naszej zdolności do ponowne-go odkrycia wartości tworzących polis.

EN

The main purpose of the article is to analyze the conception of constitution emerg-ing from the ancient, early modern and modern political philosophy. On the ground of the so called constitutionalism, polis can be seen as the first holistic vision of the public sphere. It can be said that the idea of polis constitutes ethical relationship be-tween the citizen and the state. The paper attempts to examine constitutional thought in a historical perspective and to penetrate the structure of the fundamental premises and theses of the modern concepts of constitution and constitutionalism, in the con-text of the idea and the ethical philosophy of polis. The main thesis is that the idea of constitution (in broad sense) is derived from natural law categories, and there is an essential connection between the idea of constitution and the autonomy of citizens and their rights. In the post-enlightenment era we attach too much hope to the writ-ten constitution, whereas the most important are public virtues and common values. The deliberative model of the state and the soul of politea – polis is much more import-ant than written law and written constitution. It can be assumed that the authority of modern constitution (and the role of modern constitutionalism) depends on our abil-ity to re-discover the values (the soul) of polis.