Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Stefan Zbigniew Różycki (1906-1988)

100%

Marks L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2006

|

tom nr 419

7-18

2

Typologia osadow czwartorzedowych.

100%

Marks L.

|

2001

|

tom 64

261-267

3

Quaternary research in Poland : selected achievements and prospects

100%

Marks L.

|

tom Vol. 52, nr 8/2

800-805

EN

During the last thirty years there were several turnouts in Quaternary studies that increasingly accelerated our understanding of natural processes and opened new research fields. Among others, they included complex reconstruction of palaeoclimatic phenomena, studies of deep-sea and long-term continental record, and extensive application of reliable dating methods. In Poland considerable progress was gained in studies of stratigraphy and palaeogeography of the Eemian Interglacial, last Pleistocene glaciation and Holocene, regional loess stratigraphy, key palynologic interglacial sections and standard varve chronology in Lake Gściąż, as well as in complex and systematic studies in polar areas. Priorities in Quaternary studies suggest that particularly quick progress is to be expected in studies of climate change, evolution of natural environment and in monitoring of natural hand human-induced hazards.

4

Pleistocene glacial limits in the territory of Poland

100%

Marks L.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

tom Vol. 53, nr 10/2

988-993

EN

The limits of fourmajor icesheets can be traced in the present landscape of Poland. Glacial deposits and ice-dammed lakes indicate a stream-like pattern of advancing ice bodies, dependent both on ice dynamics in the marginal zones and on the pre-existing landscape in their forefields. The southernmost extent of the Pleistocene ice sheets is indicated by the Scandinavian erratics and was formed by the South Polish Glaciations (Elsterian), partly replaced in the west by the Odranian of the Middle Polish Glaciations (Saalian I). The subsequent Wartanian Glaciation of the Middle Polish Glaciations (Saalian II) and the Vistulian Glaciation (North Polish Glaciation, Weichselian) were limited to areas further to the north.

5

Zmiany klimatu w holocenie

100%

Marks L.

|

tom Vol. 64, nr 1

59--65

EN

Climate has been changing since the beginning of the Earth. During the Holocene the climate has not changed much but there were both warmer and cooler episodes. Varying insolation is the main reason for climate change during the Holocene. All other reasons, including among others changes of the Earth orbital parameters (Milankovitch cycles) and thermohaline oceanic circulation played a secondary role. Occasional volcanic eruptions were climatic disasters but usually on a local or regional scale and only in a short time. A record of climate change during the Holocene indicates its great influence on the development and decline of ancient civilizations and societies. From a geological point of view there is no reasonable record suggesting that contents of CO2 in the atmosphere played a predominant role of in the ongoing climate change during the last century.

6

Geology of the lower Vistula region, northern Poland

63%

Gałązka D. , Marks L.

|

2009

|

tom Vol. 25

13-20

EN

Depression in the Quaternary bedrock in the Lower Vistula Region was a main route for the Scandinavian ice sheets advancing into the Polish Lowland. At the end of the Elsterian Glaciation the receding ice sheet dammed the meltwaters in the Lower Vistula Valley and in its vicinity. The Holstein sea presumably occupied the Gulf of Gdańsk as indicated by brackish deposits of this age in the Kaliningrad District. During the Eemian Interglacial an extensive sea bay existed in the Lower Vistula Region. The Lower Vistula Region is a stratotype area for the Vistulian Glaciation (Weichselian), with several ice sheet advances, also before the Last Glacial Maximum.

7

Middle and Late Quaternary evolution of the Hornsund Region, South Spitsbergen

63%

Lindner L. , Marks L.

|

nr 3

275-292

8

River valleys of the Eemian Interglacial in central Poland

63%

Marks L. , Pochocka K.

|

tom Vol. 43, Nr 2

163-168

EN

The presented fluvial pattern of the Eemian Interglacial in central Poland is the most complete and based on a critical review of the published and archival data. In the final image, the most significant was a relation of this fluvial pattern to a water level of the Eemian sea in the lower Vistula region. Fluvial sediments of the Eemian Interglacial are also present in the tributary valleys, i.e. the Wieprz, Pilica and Narew rivers. A fluvial pattern of the Eemian Interglacial in central Poland is roughly reflected by the present one, with its main northern watershed in the southwestern Mazury Lakeland. Similar fluvial patterns have developed during successive interglacials in the Polish Lowland and therefore, central Poland has acted as a river junction.

PL

Celem badań było kartograficzne przedstawienie systemów dolin rzecznych ukształtowanych w interglacjale eemskim na obszarze Polski środkowej. System ten odgrywał w czwartorzędzie rolę węzła hydrograficznego. Przez ten rejon przepływały główne rzeki Niżu Polskiego, a jednocześnie po zlodowaceniu warty nie został on już przykryty przez lądolód i od tego czasu następowało w nim nakładanie się na siebie kolejnych, coraz młodszych systemów rzecznych. Przeanalizowano arkusze "Szczegółowej mapy geologicznej Polski" w sali 1:50 000, wykonane dotychczas dla obszaru Polski środkowej, w tym również przekroje geologiczne załączone do tych arkuszy oraz archiwalne opracowania litologiczno-petrograficzne. Zestawiono profile kartograficznych otworów badawczych, w których na podstawie wyników szczegółowych analiz laboratoryjnych wyróżniono różnowiekowe kopalne serie rzeczne oraz określono ich charakterystyczne właściwości litologiczne. W uzupełnieniu wykorzystano również zawarte w publikacjach informacje dotyczące kopalnych serii rzecznych. Ostateczna weryfikacja przedstawionego obrazu paleogeograficznego została oparta na wzajemnej relacji systemu rzecznego i poziomu morza eemskiego w Dolinie Dolnej Wisły. Układ sieci rzecznej interglacjału eemskiego w Polsce środkowej był w przybliżeniu podobny do współczesnego, z głównym dziełem wodnym w południowo-zachodniej części Mazur. Osady rzeczne interglacjału eemskiego występują również w dolinach dopływów Wisły, m.in. Wieprza, Pilicy i Narwi. Cały system interglacjalny odzwierciedla w znacznym stopniu drenaż fluwio-peryglacjalny, ukształtowany w schyłkowej części zlodowacenia warty. Został on jednak nieco przekształcony podczas zlodowacenia wisły, kiedy podparcie odpływu rzecznego przez lądolód w Kotlinie Płockiej i utworzenie rozległego zastoiska w Kotlinie Warszawskiej spowodowało podniesienie bazy erozyjnej w dorzeczu środkowej, a w mniejszym stopniu - również górnej Wisły. Dolina Środkowej Wisły została wypełniona osadami zastoiskowymi, które następnie podlegały rozcięciu przez powstający przepływ pradoliny w okresie zlodowacenia wisły. Przedstawiony w sposób kartograficzny obraz przestrzenny kopalnych dolin rzecznych interglacjału eemskiego Polski środkowej jest najpełniejszym, krytycznym przeglądem dotychczasowych materiałów publikowanych oraz archiwalnych i ma charakter zbiorczy. Oznacza to, że sieć rzeczna została uznana za równowiekową, chociaż faktycznie nigdy nie istniała w takim ujęciu. Jest oto natomiast synteza przepływu rzecznego zmieniającego się w czasie interglacjału, zaś istniejące niejasności wynikają z braku wiarygodnych metod datowania osadów rzecznych. W analizowanym obszarze Polski środkowej nie stwierdzono dotychczas przekonywujących dowodów na intensywne ruchy neotektoniczne. Jedynym wyjątkiem jest rejon Puław, gdzie uskoki trzeciorzędowe zostały najprawdopodobniej odnowione w czwartorzędzie.

9

New approach to stratigraphy of palaeolake and glacial sediments of the younger Middle Pleistocene in mid-eastern Poland

63%

Lindner L. , Marks L.

|

tom Vol. 43, Nr 1

1-8

EN

Basing on 10 key sections from mid-eastern Poland, the three interglacials (Mazovian, Zbójnian and Lubavian, which follow the Sanian 2 (Wilgian) Glaciation and precede the Wartaniam are separated from one another by two glacial episodes. The older is the Liviecian Glaciation and the younger is the Krznanian Glaciation (named after the River Krzna). The Krznanian Glaciation occupies a stratigraphic location of the previous Odranian Glaciation. The latter is postulated to be incorporated into the Wartanian Glaciation as the maximum stadial. Such stratigraphic subdivision of the younger Middle Pleistocene of Poland indicates a very close relationship to the most recent stratigraphic schemes of glacial and interglacial units in Germany and in the Russian Plain.

PL

Przedstawiono nowy pogląd na stratygrafię młodszej części środkowego plejstocenu Polski, a zwłaszcza na liczbę i wiek zlodowaceń środkowopolskich Charakterystyka tego okresu została oparta między innymi na analizie 10 profili osadów czwartorzędowych (Grabówka, Nowiny, Goleń, Raczki Wielkie, Losy, Nidzica, Krąpiec, Ossówka, Zbójno i Bedlno) ze środkowo-wschodniej i północno-wschodniej Polski. Podstawą rozważań było wyłączenie z interglacjału eemskiego osadów tzw. morza sztumskiego, coraz liczniejsze doniesienia o bardziej południowym zasięgu gliny zwałowej o parametrach geochronologicznych i litologicznych właściwych dla zlodowacenia warty, odkrycie nowych stanowisk interglacjału zbójna w Polsce oraz przeprowadzona rekonstrukcja sieci rzecznej interglacjału mazowieckiego w Polsce środkowej. Nawiązano do wcześniejszych prób korelacji poszczególnych jednostek zlodowacenia solawy w środkowo-zachodniej Europie (L. Marks, 1991) oraz opinii o występowaniu 4 interglacjałów młodszych od zlodowacenia Sanu 2 (elstery 2) na kontynencie europejskim (L,. Lindner, B. Marciniak, 1998). Umożliwiło to nieco inne spojrzenie na zagadnienie zlodowaceń środkowopolskich oraz na bardziej uzasadnioną korelację głównych jednostek podziału klimatostratygraficznego młodszej części środkowego plejstocenu Polski z analogicznymi jednostkami na obszarze Niemiec i Równiny Rosyjskiej. Wyróżnione ostatnio na obszarze Niemiec w profilu Schtiningen (por. B.Urban, 1995, 1997) dwa nowe interglacjały: reinsdorf i schöningen , mimo że nie są oddzielone od siebie i starszego od nich interglacjału holsztyńskiego pokładami glin zwałowych, to jednak należy uznać za odpowiedniki interglacjałów: zbójna i lubawy (por. L. Lindner, B. Marciniak, 1998)ź Osady jeziorne interglacjału holsztyńskiego w tym profilu, wraz z poprzedzającymi i następującymi po nim stadiałami i interstadiałami, leżą na glinie zwałowej zlodowacenia elstery 2, a osady najmłodszego z wymienionych interglacjałów (schöningen) przykryte są gliną zwałową stadium drenthe i wyżej leżącymi osadami ekstraglacjalnymi(?) stadium warthe oraz eemskimi (B. Urban, 1997). Na obszarze Równiny Rosyjskiej w profilu Czekalin (por. N. S. Bolikhovskaya, N. G.Sudakova, 1996) wyróżniono ostatnio dwa nowe interglacjały: czekalinski i czerepiecki, jako mlodsze od integracjału lichwińskiego i również nie rozdzielone osadami lodowcowymi. Leżą one na glinie zwałowej zlodowacenia oki i na niżej położonych osadach interglacjału bialowieskiego. Są one w tym profilu rozdzielone osadami odpowiadającymi ochłodzeniom klimatycznym: kałuskiemu i żizdrińskiemu, a osady najmłodszego z tych interglacjałów (czerepieckiego) przykryte są dwiema glinami zwałowymi zlodowacenia dnieprowskiego. Stwierdzono daleko idące podobieństwo w liczbie i randze klimatostratygraficznej jednostek młodszej części środkowego plejstocenu na obszarze Niemiec, Polski i Równiny Rosyjskiej. Zarówno w Niemczech, jak i na Równinie Rosyjskiej, wykształcenie tych jednostek w dużym stopniu przypomina rytm ociepleń i ochłodzeń klimatycznych identyfikowanych na obszarze Polski w interglacjale wielkim (w rozumieniu S. Z. Różyckiego, 1964, 1972) czy też interglacjału mazowieckiego s. 1. (w rozumieniu E. Rühlego, 1973). Nowsze dane potwierdzają istnienie tego rytmu w owym czasie na obszarze Polski, ale tylko w obrębie kopalnych systemów obniżeń, których rozwój był uwarunkowany procesami neotektonicznymi i działalnością rzeczną. W strefie kopalnych wysoczyzn polodowcowych przetrwały na obszarze Polski pokłady glin zwałowych oddzielające interglacjały mazowiecki, zbójna i lubawy, wskazujące na co najmniej dwukrotną transgresję lądolodu skandynawskiego. Z dotychczas zebranych materiałów dotyczących plejstocenu Polski oraz z przykrycia osadów interglacjału schöningen przez glinę zwałowa stadium drenthe (B. Urban, 1995), a osadów interglacjału czerepieckiego przez dwie gliny zwałowe zlodowacenia dnieprowskiego (N. S. Bolikhovskaya, N. G. Sudakova, 1996), mogą wynikać ponadto dwa kolejne wnioski. Pierwszym z nich jest to, że wyróżniany na obszarze Polski środkowo-wschodniej epizod glacjalny w dotychczasowej pozycji zlodowacenia odry, oddzielajŕcego interglacjaůy zbójna i lubawy, jest prawdopodobnie starszy od stadium drenthe w Niemczech i zlodowacenia dnieprowskiego na Równinie Rosyjskiej. W niniejszym artykule proponuje się dla niego nazwę zlodowacenia krzny. Drugim wnioskiem jest propozycja uznania dotychczasowego rozprzestrzenienia lądolodu skandynawskiego o zasięgu zlodowacenia odry za stadiał maksymalny zlodowacenia warty.

10

Quaternary of the Hornsund Region (Spitsbergen) in research of the Institute of Geology, Warsaw University, in 1981-1985

63%

Lindner L. , Marks L.

|

tom 07

|

nr 4

11

O podziale klimatostratygraficznym kompleksu środkowopolskiego w plejstocenie Polski

63%

Lindner L. , Marks L.

|

tom Vol. 60, nr 1

36-45

EN

The term Middle Polish Complex was introduced by the authors in 2007 as an informal superstage of the younger Middle Pleistocene in Poland. It replaced a previous inconsistent term of Middle Polish Glaciations, composed both of glaciations and interglacials. The Middle Polish Complex comprises deposits of 3 glaciations (Liwiecian, Krznanian and Odranian) and 3 interglacials (Mazovian, Zbójnian and Lublinian). Glacial and lake-marshy deposits of the complex correspond with loess sequences and separating palaeosols. Their common superposition in Poland and recorded palaeomagnetic episodes Emperor, Chegan, Jamaica and Blake of the Brunhes epoch verify a chronology of climatic changes and climatostratigraphic subdivision of the complex. Mutual relation of climate changes and their reference to glacial-interglacial and loessy-palaeosol cycles in neighbouring countries support usefulness to more specified correlations. Successive interglacials and glaciations of the Middle Polish Complex correspond to rhythmic global climate changes reflected by oxygen isotope stages in deep-sea boreholes (MIS11-6)

12

Correlation of glacial episodes of the Wisla [Vistulian] glaciation in the Polish lowland and mountain regions, and in Scandinavia

63%

Lindner L. , Marks L.

|

tom 43

|

nr 1

13

Polish Spitsbergen bibliography: Quaternary geology

63%

Lindner L. , Marks L.

|

nr 1

14

Late Pleistocene and Holocene relief remodelling in the Ebbadalen-Nordenskioldbreen region in Olav V Land, central Spitsbergen

51%

Klysz P. , Lindner L. , Marks L. , Wysokinski L.

|

nr 3

15

Czy litostratygrafia glin lodowcowych może być przydatna dla stratygrafii czwartorzędu Polski

51%

Gałązka D. , Marks L. , Zabielski R.

|

tom Vol. 47, nr 3

261-265

PL

Na podstawie szczegółowych badań geologicznych przeprowadzonych w SW części Pojezierza Mazurskiego, przedstawiono uwagi o zastosowaniu uproszczonej analizy petrograficznej frakcji żwirowej (0,5-1,0 cm) w glinach lodowcowych dla celów litostratygraficznych. Stwierdzono, że taka analiza petrograficzna może odgrywać rolę jedynie pomocniczego kryterium stratygraficznego, w związku z czym nie może pomijać wyników badań geologicznych, a w szczególności paleontologicznych i chronostratygraficznych. Te ostatnie służą do ustanowienia profili stratotypowych, które mogą następnie stanowić podstawę dla odpowiednich korelacji litostratygraficznych. Znaczenie stratygraficzne mogą odgrywać tylko te pokłady glin zwałowych, w których określono zmienność litofacjalną oraz przeprowadzono analizę statystyczną dla oceny wiarygodności otrzymanych wyników. Zastosowanie litostratygrafii do celów paleogeograficznych (np. wyznaczenia zasięgu lądolodu) jest możliwe jedynie na podstawie wyników badań takich profili osadów, w których nie stwierdzono znaczącej roli procesów syn- i postsedymentacyjnych, a tym samym nie zawierają one poważnych luk stratygraficznych.

16

Quaternary landforms and sendiments, and morphogenetic evolution of Treskelen-Hyrnefjellet-Kruseryggen area, Wedel Jarlsberg Land, Spitsbergen

51%

Lindner L. , Marks L. , Szczesny R.

|

nr 3-4

17

Late Holocene glacier advances in Revdalen, Spitsbergen

51%

Karczewski A. , Kostrzewski A. , Marks L.

|

nr 1-2

18

Raised marine terraces in the Hornsund area (northern part), Spitsbergen

51%

Karczewski A. , Kostrzewski A. , Marks L.

|

nr 1-2

19

Map of quaternary landforms and sediments of the Ebbadalen-Nordenskiöldbreen region (Olav V Land, Spitsbergen) Scale 1:20000

45%

Kłysz P. , Lindner L. , Marks L. , Wysokiński L. , Kłysz P. , Lindner L. , Marks L. , Wysokiński L.

|

nr 3

20

Preliminary remarks on enigmatic "white casing limestone" from Saqqara archaeological site in Egypt

45%

Welc F. , Malata E. , Marks L. , Studencka B. , Olszewska B.

|

tom Vol. 30, Nr 2

115--123

EN

Saqqara is one of the famous archaeological sites in the world. There is the oldest stone pyramid built by pharaoh Djoser from the Third Dynasty (around 4600 yrs BP). The components of his funerary complex were constructed of a characteristic creamish-white limestone of relatively great solidity, connected in archaeological literature with the white casing limestone from Saqqara. A source of this stone has remained so far a mystery. An extensive geological survey and other research has failed to identify any outcrops of such limestone in the vicinity of Saqqara. Preliminary results of examination of fossils from relevant rock samples of the white Saqqara limestone are presented, supplemented with discussion of current opinions concerning its origin and probable stratigraphic setting.