Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Assessment of Trophic State of Inland Water (the Case of the Sola Cascade Dam Reservoirs)

100%

Jaguś A.

|

tom Vol. 18, nr 11

1433-1440

EN

The objective of the study was to assess the trophic state of water in the hydrographic system of the Sola cascade, situated in the Carpathian region in southern Poland. Analyses included inflowing and retained water in dam reservoirs: Tresna, Porabka and Czaniec. The level of eutrophication of water was estimated basing on its physicochemical parameters. Out of all methods used in determining the trophic state, the selected methods included the norms determined in the Polish regulations, the Neverova-Dziopak index (ITS – Index of Trophical State) and the Carlson index (TSI – Trophic State Index). Analyses of data from years 2007–2009 showed that water quality reflected characteristic parameters for mesotrophy and eutrophy. Unfavorable trophic state concerned almost all waters that were studied, including waters of the lowest reservoir of the cascade – Czaniec reservoir, which is part of the municipal water supply system. That emphasizes the need for protection of the catchment of the cascade with regards to reduction of contamination load discharged to surface waters.

PL

Celem badań było rozpoznanie stanu troficznego wód w systemie hydrograficznym kaskady Soły, położonej w obszarach karpackich Polski południowej. Analizowano wody dopływające oraz retencjonowane w zbiornikach zaporowych: Tresna, Porąbka i Czaniec. Na podstawie parametrów fizykochemicznych wód ustalono stopień ich eutrofizacji. Spośród stosowanych metod ustalania stanu trofii wybrano normy określone w polskich przepisach prawnych, wskaźnik Neverovej-Dziopak (ITS - Index of Trophical State) oraz wskaźnik Carlsona (TSI - Trophic State Index). Analizy danych z lat 2007-2009 wykazały, że jakość wód odpowiadała parametrom charakterystycznym dla mezotrofii oraz eutrofii. Niekorzystny stan trofii dotyczył niemal wszystkich badanych wód, w tym wód najniższego zbiornika kaskady - wodociągowego zbiornika Czaniec. Wskazuje to na potrzebę ochrony zlewni kaskady pod kątem ograniczenia ładunku zanieczyszczeń dostających się do wód powierzchniowych.

2

Konsekwencje działalności rolniczej w górnej części zlewni Pszczynki dla korzystania z wód powierzchniowych

100%

Jaguś A.

|

tom T. 18, nr 1

97--108

PL

W artykule dokonano analizy jakości wód powierzchniowych w zlewni zbiornika zaporowego Łąka, funkcjonującego na rzece Pszczynce. Jest to obszar zdominowany przez działalność rolniczą. Celem pracy było rozpoznanie wpływu antropopresji rolniczej na parametry jakościowe wód płynących i zbiornikowych oraz określenie możliwości użytkowania tych wód. Badania wykazały, że środowisko wodne cechuje się eutrofizacją. Odzwierciedla to między innymi duża zawartość azotu amonowego oraz związków fosforu, a także obserwowane podczas badań terenowych: zakwity glonów, niekorzystna barwa wody oraz jej mała przezroczystość. Wody te nie nadają się do bezpośredniej konsumpcji, a także nie powinny być poddawane procesom uzdatniania do konsumpcji. Decyduje o tym przede wszystkim nadmierna zawartość związków organicznych i amoniaku. Badane środowisko wodne nie spełnia warunków naturalnego środowiska życia ryb ze względu na zbyt małą ilość rozpuszczonego tlenu i jednocześnie zbyt wysokie stężenia amoniaku, azotynów i związków fosforu. Ponadto kąpiel w badanych akwenach może być niebezpieczna. Mimo niekorzystnej jakości wód, pobieranych tylko na potrzeby zakładów przemysłowych, zbiornik Łąka jest użytkowany wędkarsko i stanowi atrakcyjne łowisko. Obserwuje się też rozwój rekreacyjnego i sportowego wykorzystania zbiornika. Możliwe jest zatem wielokierunkowe użytkowanie akwenów eutroficznych, jednak nie gwarantuje ono komfortu i bezpieczeństwa użytkowników.

EN

In the paper quality of waters in catchment of dam reservoir Łąka occurring in river Pszczynka was described. It is an area dominated by agricultural activity. The aim of the work was to recognize impact of agricultural anthropopressure on quality parameters of flowing and reservoir waters and to determine possibilities of these waters’ use. The studies revealed that water environment is characterized by eutrophication. It is reflected, among others, by high content of nitrogen ammonia and compounds of phosphorus and observed in the field: algal blooms, inappropriate water colour and low water transparency. The waters are not suitable for direct consumption and also should not be subjected to processes of treatment for consumption. It is connected with high concentration of organic compounds and ammonia. The studied water environment does not meet criteria of fresh water environment for fishes due to too low amount of dissolved oxygen and too high concentration of ammonia, nitrites and phosphorus compounds. Moreover, swimming in these reservoirs can be dangerous. Despite unfavourable quality of waters, collected for purposes of industry, water body Łąka is used by anglers and is an attractive fishery. The development of recreation and sports use of the reservoir is observed. Thus, multidirectional utilization of eutrophic reservoirs, is possible however it does not guarantee comfort and safety of users.

3

Obniżanie trofii wód w systemach kaskadowych, na przykładzie kaskady Soły (Południowa Polska)

63%

Jachniak E. , Jaguś A.

|

tom Nr 32

65--73

PL

W pracy podjęto temat samooczyszczania wód w kaskadach zbiorników wodnych. Przedstawiono wyniki badań hydrobiologicznych trzech zbiorników zaporowych (Tresna, Porąbka i Czaniec), tworzących kaskadę rzeki Soły. Określono status troficzny zbiorników na podstawie stężenia chlorofilu, wielkości biomasy fitoplanktonu i występowania wskaźnikowych gatunków glonów planktonowych. Wyniki badań wskazały na obniżanie trofii wód w układzie od najwyższego do najniższego zbiornika kaskady. Średnie stężenia chlorofilu wynosiły odpowiednio 19,99 μg∙dm-3, 8,74 μg∙dm-3 oraz 4,29 μg∙dm-3, natomiast średnia wielkość biomasy 4,1 mg∙dm-3, 3,4 mg∙dm-3 i 0,1 mg∙dm-3. Obserwowane gatunki glonów planktonowych potwierdziły istnienie różnic między zbiornikami. W Tresnej rozwijało się więcej gatunków wskazujących na eutrofię, zaś w Porąbce oraz Czańcu rozwijały się gatunki występujące w wodach oligomezotroficznych. Samooczyszczanie wód w kaskadzie Soły, wyrażone obniżaniem ich żyzności, jest ważne dla gospodarki wodnej regionu, gdyż zbiornik Czaniec pełni funkcję zbiornika wodociągowego.

EN

In this thesis the subject of water self-purification in cascade systems of water reservoirs was engaged. The results of hydrobiological research of three dam reservoirs (Tresna, Porąbka and Czaniec), creating the Soła river dam cascade were presented. The trophic status of these reservoirs was defined on the grounds of the concentration of chlorophyll a, biomass of phytoplankton and occurrence of indicating species of planktonic algae. The results of research indicated on decreasing of water trophy in the layout from the highest into the lowest reservoir of the cascade. The average concentrations of chlorophyll a amounted appropriately 19,99 μg∙dm-3, 8,74 μg∙dm -3 and 4,29 μg∙dm-3, instead the average biomass of phytoplankton amounted appropriately 4,1 mg∙dm-3, 3,4 mg∙dm-3 and 0,1 mg∙dm-3. The observed species of algae confirmed occurrence of differences between reservoirs. In Tresna reservoir more species of phytoplankton indicating for eutrophy were thrived, instead in Porąbka and Czaniec reservoirs the species occurring in oligomesotrophic water thrived. Water self-purification in the Soła river dam cascade expressed decreasing of their fertility is important for water management of the region, because the Czaniec reservoir fulfill a function of water-supply reservoir.

4

Hydroenergetyka w dorzeczu Waitaki (Nowa Zelandia)

63%

Jaguś A. , Rzętała M.

|

tom Nr 11

431--436

PL

Przedstawiono udział hydroenergetyki w produkcji energii elektrycznej na świecie, w tym w Nowej Zelandii. Zaprezentowano dorzecze i system hydroenergetyczny rzeki Waitaki. Podano podstawowe parametry obiektów służących hydroenergetyce w tym systemie (akwenów i elektrowni wodnych). Zwrócono uwagę na kaskadową specyfikę systemu.

EN

The articles presents the hydroelectric power stations’ share in the global electricity production, including that in New Zealand. It presents the Waitaki гіѵег basin and hydroelectric system, listing the basic parameters of hydroelectric facilities (reservoirs and power stations). The authors indicate that the system is based on cascades.

5

Wpływ składowiska odpadów komunalnych w Jaworkach na jakość wód powierzchniowych i podziemnych

63%

Twardy S. , Jaguś A.

|

tom T. 1, z. 1

159--171

PL

Badano oddziaływanie składowiska odpadów komunalnych dla gminy Szczawnica na skład chemiczny wód powierzchniowych i podziemnych. Składowisko zlokalizowane jest w Jaworkach, w niezamieszkałej dolinie Potoku Starego. Stwierdzono, że skład chemiczny wód powierzchniowych w Potoku Starym jest podobny zarówno w przekroju przed, jak i za składowiskiem, natomiast wód podziemnych zróżnicowany w zależności od usytuowania piezometrów względem składowiska i układu warstw geologicznych. Wody podziemne wykazywały lokalnie antropogeniczne zanieczyszczenie.

EN

The studies were performed in the hydrologic years of 1998–1999. They dealt with the impact of municipal waste dump on quality of surface and ground waters. The dumping ground is localised in an uninhabited mountain valley, near tourist and Szczawnica spa municipality. During the research, the site had no structural facilities, which isolated wastes from the contact with soil and water environment. Recognized hydrogeological conditions indicated the possibility of contaminants spreading. Chemical analyses were made of surface waters of a stream flowing in the vicinity of the site as well as of ground waters collected from piezometers localised around the dumping place. The pH and content of N–NH4, N–NO3, PO4, Ca, Mg, Na, K, Cl-, SO42- were determined. Precipitation was measured during the studies to estimate the size of effluents. Unfavourable impact of waste dump on aquatic environment was found to be restricted to the pollution of ground waters in piezometers located in the zone of stream bed. This was a resultant of morphological and geological conditions determining migration of the effluents. The magnitude of contamination did not correspond to the variability of hydrometeorological conditions in the watershed. No negative impact of waste dump on surface waters was found. In the control sections upstream and downstream of the dumping place their quality, in the range of conducted works, met requirements of 1st purity class.

6

Skład chemiczny osadów dennych Zbiornika Irkuckiego

51%

Jaguś A. , Khak V. , Rzętała M. A. , Rzętała M.

|

tom Vol. 6, No. 1

219--223

PL

Konsekwencją budowy zbiorników wodnych jest tworzenie się pokrywy osadów dennych. Osady często są postrzegane jako środowisko akumulacji substancji chemicznych, w tym zwłaszcza związków fosforu oraz wielu mikrozanieczyszczeń. Badaniom chemicznym poddano osady denne Zbiornika Irkuckiego. Jest to najwyższy zbiornik kaskady rzeki Angary, zasilany głównie wodami wypływającymi z jeziora Bajkał. Badania prowadzono w lipcu 2010 roku w rejonie miejscowości Nowogrudinina i Patrony. W składzie podstawowym osadów dominował ditlenek krzemu (SiO2) - 56,75÷61,24%. Znacząca była też zawartość Al2O3 14,12÷15,79% oraz Fe2O3 6,04÷7,17%. Pięciotlenek fosforu (P2O5) występował w ilości 0,17÷0,24%. Wśród pierwiastków śladowych największym udziałem w materiale osadowym wyróżniały się: bar 582÷615 ppm, cyrkon 200÷863 ppm, stront 186÷274 ppm, chrom 147÷243 ppm, wanad 123÷140 ppm, cer 85÷151 ppm i cynk 73÷94 ppm. Na ogół zawartości pierwiastków śladowych w osadach nie przekraczały naturalnych zawartości w skałach i glebach. Tylko nieliczne pierwiastki, np. chrom, występowały w ilościach większych niż tło geochemiczne.

EN

Construction of water reservoirs results in formation of a layer of bottom sediments. Sediments are often perceived as the environment of accumulation of chemical substances, particularly including phosphorus compounds and numerous microcontaminants. The chemical studies concerned bottom sediments of Irkutsk Reservoir, which is the highest reservoir in the Angara river cascade, mainly fed by water flowing out of Lake Baikal. The studies were carried out in July 2010 near towns of Novogrudinina and Patrony. The main composition of the sediments was dominated by silicon dioxide (SiO2) - 56.75÷61.24%. Concentrations of Al2O3 and Fe2O3 were also significant, 14.12÷15.79% and 6.04÷7.17% respectively. Phosphorus oxide (P2O5) concentration was 0.17÷0.24%. The largest concentrations of trace elements in the sediments were those of: barium 582÷615 ppm, zirconium 200÷863 ppm, strontium 186÷274 ppm, chromium 147÷243 ppm, vanadium 123÷140 ppm, cerium 85÷151 ppm, and zinc 73÷94 ppm. Generally, concentrations of trace elements in the sediments did not exceed natural concentrations in rocks and soils. Only some elements, eg chromium, occurred in higher concentrations than the geochemical background.

7

The development of freshwater deltas and their environmental and economic significance

51%

Rzętała M. A. , Jaguś A. , Machowski R. , Rzętała M.

|

tom Vol. 22, nr 1

107--123

EN

The article presents the results of studies concerning the delta forms that arise as a result of the sedimentation of the debris fed to water bodies by watercourses. The study covered several dozen anthropogenic water bodies in the Upper Silesia region, which is well known for its high degree of urbanisation and industrialisation. Basic research work included morphometric measurements of deltas, analyses of the mechanical and chemical composition of delta sediments and analyses of the chemical composition of the common reed growing on the deltas. The research has demonstrated that the deltas exhibit certain characteristics typical of anthropogenic forms that result from the pollutants found in watercourses. In delta sediments, grains of sand usually dominate, but in many cases the share of the < 0.02 mm fraction is as high as ca. 30%. Sediments often contain fine coal and other organic pollutants, which is reflected by high weight loss on ignition. The content of trace elements in delta sediments is usually many times higher than the geochemical background for all types of sedimentary rocks. Deltas are an environment where pollutants accumulate and some of them are assimilated by plants. The content of macro elements in common reed tissues from different deltas does not vary widely while the content of trace elements often results from their content in the sediments. The material that forms deltas can be extracted and in some cases even used as fuel.

PL

Przedstawiono wyniki badań form deltowych, powstających w wyniku sedymentacji rumowiska wnoszonego przez cieki do zbiorników wodnych. Badaniami objęto kilkadziesiąt zbiorników antropogenicznych w regionie górnośląskim, wyróżniającym się silną urbanizacją i uprzemysłowieniem. Podstawowe prace badawcze obejmowały: pomiary morfometryczne delt, analizy składu mechanicznego oraz chemicznego osadów deltowych, analizy składu chemicznego trzciny porastającej delty. Prace badawcze wykazały, że delty mają cechy form antropogenicznych, wynikające z zanieczyszczenia cieków. W osadach delt dominują zwykle ziarna piasku, lecz w wielu przypadkach frakcja < 0,02 mm stanowi nawet około 30%. Osady nierzadko zawierają miał węglowy i inne zanieczyszczenia organiczne, co wyrażają wysokie wartości strat wagowych po prażeniu. Zawartość pierwiastków śladowych w osadach deltowych najczęściej wielokrotnie przekracza tło geochemiczne wszystkich rodzajów skał osadowych. Delty są środowiskiem akumulacji zanieczyszczeń. Część z nich jest asymilowana przez roślinność. Zawartość makropierwiastków w tkankach trzciny z różnych delt jest mało zróżnicowana, natomiast zawartość mikropierwiastków często jest pochodną zawartości w materiale osadowym. Materiał tworzący delty może być wydobywany - w niektórych przypadkach posiada nawet cechy opałowe.