A melody fashionable in Warsaw in the 1790s, known as ‘The Venetienne’, was popularised thanks to it being used to set the words of ‘Old Dominic’s Ditty’, included in Wojciech Bogusławski’s Polish adaptation of Louis-Sébastien Mercier’s La Brouette du vinaigrier. Hitherto, this tune has only been known from a much later notation by Oskar Kolberg, and from an entry in the diary of Gustav Calixt Biron von Curland (discovered by Zbigniew Raszewski). We now know that the melody originally derives from the Venetian canzone da battello ‘Tiolemo su’el fagoto’. This identification allows me to verify its Polish sources and suggest a reconstruction of the original form of ‘Old Dominic’s Ditty’. In this context, I also note the close similarity of the melodies of two other ‘ditties’ by Bogusławski, as well as the presence of elements borrowed from ‘The Venetienne’ and stylistically related operatic melodies in one of those two, namely, Bardos’s aria from Cracovians and Highlanders, which suggests that this melody may have been composed by Bogusławski himself.
PL
Melodia popularna w Warszawie ostatniej dekady XVIII w. pod nazwą „Wenecjanka”, a rozpowszechniona dzięki śpiewanej na jej melodię piosneczce Starego Dominika, umieszczonej przez Wojciecha Bogusławskiego w polskiej adaptacji Taczki Occiarza Louis-Sébastien Merciera – znana dotąd jedynie ze znacznie późniejszego zapisu Oskara Kolberga, a także odnalezionego przez Z. Raszewskiego zapisu w dzienniku Gustawa Kaliksta Birona – w rzeczywistości pochodzi z weneckiej canzone da battello „Tiolemo su’el fagoto”. Identyfikacja ta pozwala zweryfikować wiarygodność polskich przekazów i zaproponować rekonstrukcję oryginalnej postaci piosneczki Dominika, opisane zaś przy tej okazji bliskie podobieństwo melodii dwóch dalszych „piosneczek” Bogusławskiego i obecność zapożyczeń z „Wenecjanki” i pokrewnych stylistycznie melodii operowych w drugiej z nich – śpiewce Bardosa z Krakowiaków i Górali – skłania ku dopuszczeniu możliwości, iż melodia jej skomponowana została przez samego Bogusławskiego.
The paper presents Józef Elsner’s one-act opera Echo w lesie [The echo in the wood] to a text by Wojciech Pękalski in the context of the generic term ‘intermezzo’, originally applied by both its authors to this work, similarly as to several other pieces by Elsner, written in 1808–10 and now considered lost. Most of these compositions were written for performance by Jan Nepomucen Szczurowski and Joanna Szczurowska, a married couple of actors-singers. The historical context justifies the interpretation of this term as an intentional reference to late 18th-century Italian intermezzi buffi. I therefore analyse fragments of The Echo, revealing the associations between its textual content and the 18th-century opera buffa, the presence of stylistic qualities and composition techniques characteristic of that repertoire, as well as of elements of musical allusion, parody, and other intertextual references which are typical of the opera buffa. Furthermore, I discuss the existing sources and their problems, such as the major discrepancies between the libretto manuscript of 1808 and the surviving copy of the score, made after 1835. These differences, along with conclusions from my analysis, suggest that the version of the work now known to us is the original (and the only) one, though in the current state of knowledge the opposite hypothesis might also be true.
PL
Przedmiotem artykułu jest jednoaktowa opera Echo w lesie Józefa Elsnera z tekstem Wojciecha Pękalskiego, rozpatrywana w kluczu określenia gatunkowego „intermezzo” nadanego jej oryginalnie przez obu twórców, podobnie jak kilku innym – dziś zaginionym – utworom Elsnera powstałym w latach 1808–1810, w większości z myślą o małżeństwie aktorów-śpiewaków Janie Nepomucenie i Joannie Szczurowskich. Tło historyczne uzasadnia uznanie tego określenia za sygnalizujące intencje nawiązania dla włoskich intermezzów buffa z końca XVIII w.; pod tym kątem zanalizowane zostają fragmenty opisywanego utwóru, ujawniając zarówno treściowe powiązania z osiemnastowieczną opera buffa, obecność cech stylistycznych i technik kompozytorskich charakterystycznych dla tego obszaru repertuarowego, jak i typowych dla opery buffa elementów muzycznych aluzji, parodii i innego typu nawiązań intertekstualnych. Omówione zostają także kwestie zachowanych źródeł, tj. istotne odmienności zachodzące pomiędzy rękopisem libretta z 1808 r. a zachowanym odpisem partytury powstałym po 1835 roku. Różnice te, wespół z wnioskami z analizy utworu, wskazują raczej na to, iż znana nam postać utworu jest wersją pierwotną (i jedyną), choć hipotezy przeciwnej przy obecnym stanie wiedzy także nie da się odrzucić.
Previous genological studies of the opera ‘Cud, czyli Krakowiacy i Górale’ (The Miracle, or Cracovians and Highlanders) have limited themselves essentially to pointing out affinities with the singspiel or the opéra-comique, on account of the presence of spoken dialogues. Adam Tomasz Kukla recently presented a new approach, indicating specific qualities which link this work both to those two genres and to opera buffa. This article represents an attempt to surmount the limitations of earlier studies by taking more thorough account of the historical-genological context behind the opera. Of key importance to this approach are two aspects of the work that transcend the operatic genres cultivated in Warsaw during the reign of King Stanislaus Augustus. By adopting the methodology elaborated by Thomas Betzwieser for research into the ‘dialogue opera’ (Dialogoper), we can bring out the innovation of this work in terms of linking musical numbers with spoken text, which goes beyond existing original Polish operatic output and the influence of the Viennese singspiel and opera buffa which held sway in Warsaw at that time, and brings ‘The Miracle’ closer to French operatic concepts. Also genuinely innovative, with some parallels only in Revolution-era French operatic output, is the dramatic construction of the opera’s choral scenes, which perfectly fits the formula described by James Parakilas: ‘the chorus as political representation’. These two observations, taken within the context of the historical circumstances surrounding the work’s premiere and the expectations of the audience at that time, can be brought together on the plane of an integral interpretation which links the work’s generic innovation to its intended social-political impact, namely, an appeal for insurrection, combined with radical ideas for an egalitarian redefinition of national community. A key role was played by a change in the understanding of the folk element, originally viewed as a determinant of the spectacle’s dramatic-aesthetic unity in the spirit of a ballet-choral divertissement, but later reinterpreted in terms of the political emancipation of the choral collective subject.
PL
Dotychczasowe badania genologiczne opery Cud, czyli Krakowiacy i Górale ograniczały się zasadniczo do stwierdzenia pokrewieństwa utworu z singspielem bądź opera-comique, ze względu na obecność dialogów mówionych. Nowe spojrzenie wprowadził ostatnio Adam Tomasz Kukla, wskazując na szczegółowe cechy opery łączące ją zarówno z dwoma wymienionymi gatunkami jak i operą buffa. Artykuł niniejszy podejmuję próbę przekroczenia ograniczeń dotychczasowych rozpoznań poprzez wnikliwsze uwzględnienie historycznego kontekstu genologicznego opery. W tym ujęciu kluczowe stają się dwa aspekty dzieła wykraczające poza krąg gatunków operowych uprawianych w stanisławowskiej Warszawie. Przyjęcie metodologii badań nad operą dialogową (Dialogoper) wypracowanych Thomasa Betzwiesera pozwala uchwycić nowatorstwo dzieła w zakresie łączenia numerów muzycznych z tekstem mówionym, wykraczające poza dominujące w środowisku warszawskim wpływy wiedeńskiego singspielu i opery buffa oraz dotychczasowa polską oryginalną twórczość operową, zbliżające się zaś raczej do pewnych koncepcji francuskich. Istotnie nowatorska – i znajdująca podówczas pewne paralele jedynie w francuskiej twórczości operowej doby rewolucji – okazuje się także dramaturgia scen chóralnych opery, ściśle wpisująca się w fenomen opisany przez Jamesa Parakilasa formułą „chór jako reprezentacja polityczna”. Oba spostrzeżenia, ujęte w kontekście historycznych okoliczności prapremiery i horyzontu oczekiwań ówczesnej publiczności, dają się połączyć na płaszczyźnie całościowej interpretacji wiążącej gatunkową nowatorskość utworu z zamierzonym oddziaływaniem społeczno-politycznym, to jest apelem powstańczym połączonym z radykalnymi ideami egalitarnej redefinicji wspólnoty narodowej. Kluczową rolę odegrała zmiana znaczenia pierwiastka ludowości, wysuniętego z początku jako czynnik konstytuujący dramatyczno-estetyczną spójność spektaklu w duchu baletowo-chóralnego divertissement, potem jednak zreinterpretowanego poprzez polityczną emancypację chóralnego podmiotu zbiorowego.
The paper discusses Józef Elsner’s opera Sultan Wampum with texts by Wojciech Bogusławski and Augustyn Gliński, analysed here as an adaptation of the German libretto by August von Kotzebue. I have questioned the Warsaw reviewer’s opinion of 1815 (quoted in the title), in which he criticised the Polish translators for inserting ‘common’ and unnecessary elements in the text. Instead, I present those added sections as a result of Elsner and Bogusławski’s consistent concept for the adaptation of Kotzebue’s peculiar type of singspiel and transforming it into a fully-fledged comic opera. Te additions thus mainly stemmed from the consideration of musical-dramatic form and their choice of genre. I examine changes in the structures of acts, and the character of the added solo numbers. I also discuss in detail the extensive fnales, which are the main point at which the Warsaw authors interfered with the original libretto. Te changes they introduced distorted the coherent vision of the German librettist and led to internal discrepancies in the Warsaw version, which, nevertheless, proved to be a successful adaptation of the work to the tastes of the wide audience that frequented Warsaw’s theatres.
PL
Przedmiotem artykułu jest opera Sułtan Wampum Józefa Elsnera z tekstem Wojciecha Bogusławskiego i Augustyna Glińskiego, rozpatrywana jako adaptacja niemieckiego libretta Augusta von Kotzebuego. Zakwestionowane zostaje stanowisko cytowanego w tytule warszawskiego recenzenta z 1815 r., zarzucającego tłumaczom wprowadzenie zbędnych i „gminnych” dodatków, zamiast tego dodane fragmenty ujęte są jako warunkowane spójną koncepcją adaptacyjną Elsnera i Bogusławskiego dotyczącą muzyczno-dramatycznego kształtu dzieła, której głównym elementem była transformacja gatunkowa specyficznego singspielu Kotzebuego w pełnoprawną operę komiczną. Omówiona zostaje zmiana struktury aktowej i charakter dodanych numerów solowych. Szczegółowo omówione są obszerne finały, stanowiąca zasadniczą ingerencję warszawskich twórców w oryginalny kształt libretta. Dokonane zmiany rozpoznane zostają jako rozbijające konsekwentną wizję niemieckiego autora i skutkujące wewnętrznymi niekonsekwencjami warszawskiej wersji opery, lecz zarazem z powodzeniem dostosowujące dzieło do gustu szerszych mas warszawskiej publiczności teatralnej.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.