Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Z badań księdza profesora Janusza Mariańskiego nad religijnością i moralnością młodzieży szkół średnich w Polsce

100%

Baniak J.

Konteksty Społeczne

|

2021

|

tom 9

|

nr 1

76-84

2

Dynamika powołań kapłańskich w Polsce w okresie pontyfikatu papieża Jana Pawła II /1978-1986/

100%

Baniak J.

|

1988-1989

|

tom 16-17

|

nr 1

259-280

EN

The present paper attempts at answering the question on the way the dynamics of vocation to the priesthood was characterized in the period of 1978-1S86. In order to answer this question, I point at the rate of the growing number of vocations and their putting into practice. I also point at the number of priests in the period under scrutiny. The analysis· embraces both the diocesan and religious vocations to the priesthood. I am analyzing the problem in view of the up-to-date statistics of vocations and of the Roman-Catholic clergy in Poland, available at the Secretariat of the Polish Primate. In order to show the rate of the growing number of vocations to the priesthood in Poland during the pontificate of John Paul II, I compare that rate with respective coefficients from the period before the pontificate. It comes from such a comparison that, among others, the dynamics of vocations during the pontificate is markedly greater than that in the 60s and 70s. The percentage of alumni increased by 74,6% in relation to their percentage from 1977: then the percentage of diocesan priests increased by 56,8% and religious by 118,9%· The increase in the number of religious vocations was then more dynamic in relation to priesthood vocations, which is more marked by the difference of 62,1%. The number of the candidates for the first years of seminaries increased. In the case of Diocesan Theological Seminaries there are 289 students /34,7%/ and in Religious Theological Seminaries 407 /122,2%/, in total it is 696 students /59,7%/. The increase in the number of vocations of both types varies in particular dioceses and orders. In the period under scrutiny the total number of priests and newly ordained priests increased considerably. The increase in the number of the latter expresses the number of 2955 people /77,3%/, including diocesan 1953 /74,3%/ and religious priests 1006 /109,1%/· At the same time, one has to notice that the death rate among priests increased; in total 1033 /54,1%/, diocesan 740 /41,2%/ and religious 293 /82,2%/. It does not concern ell dioceses and orders, though. In spite of that, the Church in Poland at that time gained 2019 new diocesan priests, among which group there were 264 newly ordained priests. Such a large number of vocations, among alumni and priests, in Poland during the pontificate of John Paul II, remains without precedence in other Catholic countries, both in Eastern and Western Europe. Everywhere there was a fall in the number of vocations, especially in East Germany and Yugoslavia, yet in Poland there was an increase by 42,8% in total, among which percentage diocesan by 38,0% and religious by 56,7%. In relation to other European countries the increase in the number of vocations was greater in Poland: totally 13 times, diocesan 4 times and religious 9 times, the large number of vocations in Poland is strictly linked with the dynamics of religious faith among the majority of Catholic families, out of which the vocations come.

3

Powołanie kapłańskie, kapłaństwo hierarchiczne i kapłani w świetle koncepcji socjologicznych i w ujęciu dorosłych katolików polskich. Na podstawie wyników badań socjologicznych w latach 1986–1987 w Kaliszu, Kotłowie i Przedborowie

100%

Baniak J.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2022

|

tom 30

|

nr 2

35-52

EN

This article consists of two parts – theoretical and empirical. In the theoretical part, I present various sociological concepts of priestly vocation, hierarchical priesthood and the profession of a Catholic priest, highlighting the concepts of Edward Ciupak and Joachim Wach. In the empirical part, I present priestly vocation, hierarchical priesthood and priests in the images and assessment of adult Polish Catholics in Kalisz, Kotłów and Przedborów whom I surveyed in the 1980’s. Here I consider the following issues: the essence of priestly vocation; the hierarchical structure of priesthood and the circumstances that define the religious character of hierarchical priesthood. In other words, I answer the question of how adult Catholics in Kalisz, Kotłów and Przedborów explain the essence of priestly vocation and its role in the choice of the priesthood by a man and his persistence in priesthood. How did the surveyed Catholic adults, in town and country, view the hierarchical structure of priesthood? How did they explain the question of the durability of the priesthood exercised by a priest – is a priest a priest in every situation and circumstance (always and everywhere), or is he a priest only in certain circumstances of priestly life? The results of sociological research constitute the basis for the analysis of the attitudes of adult Polish Catholics towards priestly vocation and hierarchical priesthood at that time.

PL

Artykuł składa się z dwóch części – teoretycznej i empirycznej. W części teoretycznej prezentuję różne socjologiczne koncepcje powołania kapłańskiego, kapłaństwa hierarchicznego i zawodu księdza katolickiego, z wyeksponowaniem koncepcji Edwarda Ciupaka i Joachima Wacha. W części empirycznej ukazuję powołanie kapłańskie, kapłaństwo hierarchiczne i kapłanów w wyobrażeniach i ocenie badanych przeze mnie dorosłych katolików polskich w latach 80. XX wieku. Uwzględniam tu następujące kwestie: ujęcie istoty powołania kapłańskiego; strukturę kapłaństwa hierarchicznego; okoliczności określające religijny charakter kapłaństwa hierarchicznego. Inaczej mówiąc, odpowiadam na następujące pytania: jak badani wówczas przeze mnie dorośli katolicy miejscy w Kaliszu oraz wiejscy Kotłowie i Przedborowie wyjaśniali istotę powołania kapłańskiego i jego rolę w wyborze kapłaństwa hierarchicznego przez mężczyznę i trwałości w nim księdza? Jak badani dorośli katolicy miejscy i wiejscy postrzegali strukturę kapłaństwa hierarchicznego? Jak badani katolicy dorośli wyjaśniali trwałość kapłaństwa sprawowanego przez księdza – czy ksiądz jest kapłanem w każdej sytuacji i okoliczności (zawsze i wszędzie), czy też jest nim wyłącznie w określonych okolicznościach życia kapłańskiego? Podstawę analizy postaw dorosłych katolików polskich wobec powołania kapłańskiego i kapłaństwa hierarchicznego stanowią wyniki badań socjologicznych zrealizowanych w tamtym okresie.

4

Model i wzór osobowy księdza parafialnego w interpretacji socjologicznej i w wyobrażeniach katolików dorosłych w Polsce na przełomie XX i XXI wieku

100%

Baniak J.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2023

|

tom 30

167-197

EN

The presented article consists of two parts: theoretical and empirical. In the theoretical part, the author shows two issues: the methodological assumptions of the research undertaken in the article and the sociological interpretation of the model and personal pattern of the priest on duty in a parish. In the empirical part, he shows and analyzes from a sociological point of view the ideas of adult Polish Catholics regarding the model and personal pattern of a priest working in a parish. In the empirical part, I show and analyze, from a sociological point of view, the ideas of adult Polish Catholics regarding the model and personal pattern of a priest working in a parish. In the imagination of Catholics, there are their attitudes and assessments, including the attitude of such priests to the model of a priest that is valid (functions) in the Roman Catholic Church. The basis for this analysis are the results of surveys carried out by sociologists in the past and present century in rural and urban parishes. These studies have shown that the community model and personal pattern of the priest serving in a parish postulated theological doctrine of the institutional Church. In many aspects it differs from the official model, which is indicated by the views of the surveyed adult Catholics directly regarding this model. This difference is confirmed by the results of the sociological research presented here. The attitudes and assessments of the surveyed adult Catholics regarding the model and personal pattern of the priest who serves in a parish were sometimes significantly by their personal and social characteristics and the parish environment (the type of parish – rural and urban), as well as the specificity of the local community. Positive and negative (critical) assessments of the respondents regarding the model of the priest serving in a parish were also closely related to their global attitude to faith in God and religious practices.

DE

Der vorliegende Artikel besteht aus zwei Teilen: einem theoretischen und einem empirischen. Im theoretischen Teil zeigt der Autor zwei Themen auf: die methodischen Annahmen der in diesem Artikel durchgeführten Forschung und die soziologische Interpretation des Modells und des persönlichen Musters eines Pfarrers. Im empirischen Teil zeigt und analysiert er aus soziologischer Sicht die Wahrnehmungen erwachsener polnischer Katholiken in Bezug auf das Modell und das persönliche Verhaltensmuster eines Pfarrers. Zu diesen Wahrnehmungen gehören auch Einstellungen und Bewertungen, die sich auf die Haltung der Pfarrer gegenüber dem in der römisch-katholischen Kirche geltenden Priestermodell beziehen. Grundlage für diese Analyse sind die Ergebnisse von Umfragen, die Soziologen im vergangenen und im gegenwärtigen Jahrhundert in ländlichen und städtischen Pfarreien durchgeführt haben. Diese Studien haben gezeigt, dass das Umwelt- und Persönlichkeitsmodell des Pfarrers, wie es von erwachsenen polnischen Katholiken dargestellt wird, nicht mit dem in der theologischen Lehre der institutionellen Kirche postulierten Priestermodell identisch ist. Es unterscheidet sich in vielen Aspekten und Strängen vom offiziellen Modell, wie die Wahrnehmung der befragten erwachsenen Katholiken zu diesem Modell ausdrücklich zeigt. Dieser Unterschied wird durch die Ergebnisse der hier vorgestellten soziologischen Forschung bestätigt. Die Einstellungen und Bewertungen der befragten erwachsenen Katholiken zum Leitbild und zum persönlichen Leitbild des Pfarrers unterscheiden sich zum Teil deutlich nach persönlichen und sozialen Merkmalen und sind abhängig vom Umfeld der Pfarrei (von der Art der Pfarrei - ländlich und städtisch) sowie von den Bedingungen der örtlichen Gemeinschaft. Die positiven und kritischen Einschätzungen der Befragten zum Modell und persönlichen Vorbild des Pfarrers standen auch in engem Zusammenhang mit ihrer globalen Einstellung zum Glauben an Gott und zur religiösen Praxis.

PL

Prezentowany artykuł składa się z dwóch części: teoretycznej i empirycznej. W części teoretycznej autor ukazuje dwie kwestie: metodologiczne założenia badań podjętych w artykule i socjologiczną interpretację modelu i wzoru osobowego księdza parafialnego. W części empirycznej ukazuje i analizuje z socjologicznego punktu widzenia wyobrażenia dorosłych katolików polskich dotyczące modelu i wzoru osobowego księdza parafialnego. W tych wyobrażeniach mieszczą się postawy i oceny obejmujące nastawienie księży parafialnych do modelu kapłana obowiązującego w Kościele Rzymskokatolickim. Podstawę dla tej analizy stanowią wyniki badań ankietowych, które zostały zrealizowane przez socjologów w minionym i obecnym wieku w parafiach wiejskich i miejskich. Badania te wykazały, że środowiskowy model i wzór osobowy księdza parafialnego ukazywany przez dorosłych katolików polskich nie jest identyczny z modelem kapłana postulowanym w doktrynie teologicznej Kościoła instytucjonalnego. W wielu aspektach i wątkach różni się on od modelu oficjalnego, na co wskazują wyobrażenia badanych katolików dorosłych dotyczące wprost tego modelu. Różnicę tę potwierdzają wyniki prezentowanych tu badań socjologicznych. Postawy i oceny badanych katolików dorosłych dotyczące modelu i wzoru osobowego księdza parafialnego były niekiedy istotnie zróżnicowane przez ich cechy osobowe i społeczne oraz zależne od środowiska parafialnego (od typu parafii – wiejskiej i miejskiej), a także od uwarunkowań wspólnoty lokalnej. Oceny pozytywne i krytyczne respondentów dotyczące modelu i wzoru osobowego księdza parafialnego były także ściśle powiązane z ich globalnym stosunkiem do wiary w Boga i do praktyk religijnych.

5

Godność ludzka w hierarchii wartości podstawowych społeczeństwa polskiego w świadomości młodzieży licealnej i akademickiej. Studium socjologiczne.

100%

Baniak J.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2017

|

tom 21

|

nr 4

21-39

EN

In this article, I present the result of my sociological research, which shows the attitudes and assessments, as components of consciousness, of high school students and university students as to the place of human dignity in the hierarchy of basic values recognized and implemented, and of the values postulated by young people for acceptance and implementation in Polish society. The respondents include human dignity within basic values. I carried out these studies in 2011 among 456 high school students in Kalisz and among 426 university students in Poznan. The total number of the respondents was 508 women and 374 men. The research shows that today’s Polish youth in the predominant majority (80%) perceives human dignity as a basic value which is necessary in the personal and social life of people. At the same time, the youths in the study know that human dignity is not a permanent value in the life of every human being, because it is constantly threatened by various obstacles that underestimate its meaning or cause its disappearance. The respondents also point out that some Poles do not perceive basic values in human dignity, they neglect its role and significance in their individual and of the social lives. The respondents want human dignity to regain its rightful place in the hierarchy of the basic and solemn values, recognized and implemented in the Polish society. Dignity guarantees people personal freedom, self-esteem and security, correct relationships with other people and social groups, gives meaning and purpose to their lives. Individuals, caring for their own dignity, should also accept and respect the personal dignity of every human being.

PL

W artykule tym prezentuję wyniki moich badań socjologicznych, które ukazują postawy i oceny jako składniki świadomości, licealistów i studentów wobec miejsca godności człowieka w hierarchii wartości podstawowych uznawanych i realizowanych oraz wobec wartości postulowanych przez młodzież do akceptacji i realizacji w społeczeństwie polskim. Do wartości podstawowych respondenci włączają też godność osobową człowieka. Badania te zrealizowałem w 2011 roku wśród 456 licealistów w Kaliszu i wśród 426 studentów uniwersytetu w Poznaniu. W całej zbiorowości było 508 kobiet i 374 mężczyzn. Badania wykazały, że dzisiejsza polska młodzież w zdecydowanej większości (80%) godność człowieka postrzega jako wartość podstawową, która jest konieczna w osobistym i społecznym życiu ludzi. Jednocześnie młodzież badana wie, że godność ta nie jest wartością stałą w życiu każdego człowieka, gdyż ciągle zagrażają jej różne czynniki, zaniżają jej znaczenie lub powodują zanikanie. Respondenci zaznaczają, że niektórzy Polacy nie dostrzegają w godności ludzkiej wartości podstawowej, lekceważą jej rolę i znaczenie we własnym życiu indywidualnym i społecznym. Respondenci chcą, żeby godność ludzka odzyskała właściwe miejsce w hierarchii wartości podstawowych i uroczystych, uznawanych i realizowanych w polskim społeczeństwie. Godność zapewnia ludziom wolność osobistą, poczucie własnej wartości i bezpieczeństwa, właściwych relacji z innymi osobami i grupami społecznymi, nadaje sens ich życiu. Troszcząc się o własną godność, jednostka powinna także akceptować i szanować godność osobową każdego człowieka.

6

Wpływ religii na kształtowanie postawy opartej na uczciwości, moralności, poczuciu sensu życia i szczęścia w świadomości polskiej młodzieży

100%

Baniak J.

Przegląd Religioznawczy

|

2019

|

nr 3/273

EN

In this article, I present the results of my sociological research on the perception and assessment of the role of religion by Polish youth in the sense of life and people’s happiness. I realized out my own research in 2008 among 456 school youth in Kalisz and in 2011 among 426 students of the College of Communications and Management in Poznan. The results of my research are confronted here with the results of research of other sociologists with they realized (implemented) in the past (XX) century among high school youth and students on the subject of existential role. A comparative analysis of the results of both research showed significant changes in the assessment of today’s (contemporary) Polish youth, which the of religion in giving meaning to life and a sense of happiness for people. Today’s youth (from the 21st century) in Poland is more critical of the existential role of religion and more often questions the necessity of this role in people’s lives than the youth of the past century. At the same time, the indicator of today’s youth has decreased, which accepts fully or conditionally (partially) the role of religion in life and in the feeling of happiness by people. Indicator of positive of the existential role of religion among Polish youth were much greater in the past century.

7

Motywacje wiary religijnej i praktyk religijnych dorosłych katolików w Polsce w XX i XXI wieku. Na podstawie wyników badań socjologicznych

100%

Baniak J.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2022

|

tom 50

|

nr 1

99-118

EN

In the article I answer three questions: 1) What arguments did adult Catholics in Poland use at the turn of the twenty-first century to justify their religious faith? 2) What motivated adult Polish Catholics to pursue their religious practices at the turn of the century? 3) Why did adult Catholics in Poland relinquish their religious faith and observance of religious practices at that time? These questions form the basic problem of the undertaken research. The answers to these questions are provided by the results of sociological research and public opinion polls carried out in the second half of the 20th century and in the two first decades of the 21st century. A detailed presentation of the scientific research to date and a sociological analysis of its results are appropriate for studying the subject referred to in the title. Research results show that at the turn of the century adult Catholics in Poland variously justified their religious faith and their own religious practices. However, they were most likely to declare religious motivation. For various reasons, too, some adult Catholics abandoned their religion and observances. Most often, however, they pointed to personal reflection and their own choice of an atheistic attitude (unbelief) and renouncement of religious worship. Departure from religion was more common among adult Catholics in the 20th century than in this century.

PL

W artykule tym odpowiadam na trzy pytania: 1) Jakimi motywami uzasadniali swoją wiarę religijną dorośli katolicy w Polsce na przełomie XX i XXI wieku? 2) Pod wpływem jakich motywów dorośli katolicy polscy realizowali w okresie przełomu wieków praktyki religijne? 3) Z jakich powodów niektórzy katolicy dorośli w Polsce rezygnowali z wiary religijnej i z realizacji praktyk religijnych w tym okresie przełomu wieków? Pytania te tworzą łącznie podstawowy problem podjętych badań. Podstawę odpowiedzi na te pytania stanowią wyniki badań socjologicznych i sondaże opinii publicznej zrealizowane w drugiej połowie XX wieku i w obu dekadach XXI wieku. Prezentacja szczegółowa istniejących badan naukowych i socjologiczna analiza ich wyników są odpowiednią metodą do opracowania tego artykułu na podjęty temat w jego tytule. Wyniki badań ukazują, że dorośli katolicy w Polsce uzasadniali w tym okresie przełomu wieków swoją wiarę religijną i własne praktyki religijne różnymi motywami i powodami. Jednak najczęściej sami deklarowali stosowanie motywacji religijnych. Z różnych też powodów niektórzy katolicy dorośli rezygnowali z wiary religijnej i z praktyk religijnych. Najczęściej wskazywali oni jednak motyw osobistych przemyśleń i własny wybór postawy ateistycznej oraz rezygnacji z kultu religijnego. Zmiana postawy religijnej na postawę niereligijną i ateistyczną wśród dorosłych katolików częściej występowała w obecnym XXI wieku niż w minionym XX wieku.

8

Wiara w reinkarnację wśród młodych i dorosłych katolików w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Wyniki badań socjologicznych

100%

Baniak J.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2022

|

tom 65

|

nr 1

89-106

EN

The article shows faith in reincarnation of some young and adult Catholics in Poland at the turn of the 21st century. The following questions demarcate the research problem: Were some young and adult Catholics in Poland interested in reincarnation at the turn of the twenty-first century and how did they understand its essence and purpose? What percentage of the surveyed young and adult Polish Catholics believed in the ideological assumptions behind reincarnation? Did the surveyed young and adult Polish Catholics use reincarnation as a substitute to their own religious beliefs concerning the fate of the human soul after death and life after death? The basis for answering these questions were the results of sociological research carried out at the turn of the 21st century. The following methods were use in data study: historical-comparative, selection and sampling of research, sociological analysis of the content of research results, statistical analyses and variable correlation assessment. The category of “Young Catholics” was the youth of secondary schools (aged 16–18) and the student youth (aged 19–25), while the category “Adult Catholics” gathered people aged 25–65. The research showed that some young and adult Polish Catholics, who also declare their relationship with the Christian faith and with the Catholic Church, at the same time accepted reincarnation and believed in the journey of the human soul after death, in its diverse incarnations after death. However, they no longer believed in the return of the soul to the same body after the resurrection, as the Catholic Church teaches.

PL

Artykuł ukazuje wiarę w reinkarnację niektórych młodych i dorosłych katolików w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Problem badawczy stanowią następujące pytania: Czy niektórzy młodzi i dorośli katolicy w Polsce interesowali się reinkarnacją na przełomie XX i XXI wieku i jak ujmowali jej istotę i cel? Jaki odsetek badanych młodych i dorosłych katolików polskich wierzył w ideowe założenia reinkarnacji? Czy badani młodzi i dorośli katolicy polscy zastępowali założeniami reinkarnacji własne wierzenia religijne dotyczące losu duszy i życia po śmierci? Podstawę dla odpowiedzi na te pytania stanowią wyniki badań socjologicznych zrealizowanych na przełomie w drugiej połowie XX wieku i w obu dekadach XXI wieku. Podczas opracowywania materiałów źródłowych z badań zastosowano metodę historyczno-porównawczą, metodę selekcji i doboru badań, socjologiczną analizę treści wyników tych badań, metodę statystyczną i korelacji zmiennych. Kategorię młodych katolików stanowiła tu młodzież szkół średnich (w wieku 16–18 lat) oraz młodzież akademicka (w wieku 18–24 lat), natomiast kategorię dorosłych katolików tworzyły osoby w wieku 25–65 lat. W tych kategoriach ulokowali respondentów autorzy prezentowanych badań. Badania te wykazały, że niektórzy młodzi i dorośli katolicy polscy, deklarujący własny związek z wiarą chrześcijańską i z Kościołem katolickim, równocześnie akceptowali reinkarnację i wierzyli w wędrówkę duszy człowieka po śmierci, w różnorodność jej wcieleń po śmierci. Jednak już nie wierzyli w powrót duszy do tego samego ciała po zmartwychwstaniu, jak naucza Kościół katolicki.

9

Wiara w dogmaty maryjne dorosłych katolików w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Na podstawie wyników badań socjologicznych

100%

Baniak J.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2023

|

tom 66

|

nr 1

83-106

EN

This article investigates the level of belief in the Marian dogmas reported by adult Catholics in Poland. The discussion is based on sociological research carried out at the turn of the 20th and 21st centuries involving adult Catholics living in towns and villages. The research covered in this article was carried out by the authors with the use of diverse sociological methods. The results show that adult Catholics’ attitudes towards the Marian dogmas vary and depend on factors such as gender, place of residence, age, declarations of religious faith and worship practices. The research shows that the number of adult Catholics in Poland who accept religious dogmas and acknowledge their religious significance decreased between the 20th and the 21st century.

PL

W artykule ukazano wiarę dorosłych katolików w Polsce w dogmaty maryjne. Podstawę tej prezentacji stanowią wyniki badań socjologicznych zrealizowanych na przełomie XX i XXI wieku wśród dorosłych katolików zamieszkujących miasta i wsie. Badania uwzględnione w tym artykule zostały zrealizowane przez autorów za pomocą różnych metod socjologicznych. Badania te wykazały, że nastawienie dorosłych katolików do dogmatów maryjnych było zróżnicowane i zależne od takich czynników jak płeć, miejsce zamieszkania, wiek, deklaracje wiary religijnej i praktyk kultowych. Badania wykazały, że w XXI wieku mniej dorosłych katolików akceptowało dogmaty religijne i wierzyło w ich sens religijny niż w XX wieku.

10

The Institutional Church in Poland in The Perceptions and Evaluations of High School and University Students: From Acceptance to Contestation

100%

Baniak J.

|

2015

|

tom 3

|

nr 1

EN

In this article, I present the results of my sociological research related to the attitudes of high school and university students towards institutional religion and the Church in Poland. The research was also focused on the role of the Church in religiosity and morality of the people. The studies were conducted in the years 2008 - 2011 among high school students in Kalisz (456) and students of the College of Communications and Management in Poznan (426). The method of research involved the use of an audit questionnaire, as well as the technique of “free interview” among 58 selected respondents (divided into two groups of 29 members). On the basis of the research results I present the perceptions and evaluations of the institutional Church by high school and university students, locating them within the paradigm of “acceptance to contestation.” The important aspects is the contestation of respondents towards the institutional Church – its religious and moral doctrines and certain actions of secular nature – observed in respondents’ opposition, resistance and rebellious attitudes. The article touches upon the following problems: the essence of the Church from the perspective of the respondents; fear of the Church and its related rites; trust and distrust of the respondents to the Church and its structures; social and political activity of the Church; the influence of the Church on the secular spheres of life and social development of a nation; authority of the Church in the society and the state; religious awareness of high school students. With this analysis, the following hypotheses are being verified: the relationships between demographic characteristics of respondents to their perception of the Church; the relationship between beliefs and practices of respondents to their perception of the Church; the relationship of faith and religious practices of the respondents to the levels of their awareness of the Church.

PL

W artykule tym prezentuję fragment wyników moich badań socjologicznych na temat nastawienia młodzieży licealnej i akademickiej w Polsce do religii i Kościoła instytucjonalnego – do ich roli w religijności i moralności ludzi. Badania te zrealizowałem w latach 2007 – 2011 wśród licealistów w Kaliszu (456) i wśród studentów Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu (426) z pomocą ankiety audytoryjnej, a także wśród 58 respondentów (po 29 z każdej grupy) stosując technikę wywiadu swobodnego. W tym artykule analizuję wyobrażenia i oceny badanych licealistów i studentów dotyczące Kościoła instytucjonalnego, które lokuję w paradygmacie „od akceptacji do kontestacji”. Ważną kwestią jest tu właśnie kontestacja respondentów wobec Kościoła instytucjonalnego – jego doktryny religijno-moralnej i niektórych działań świeckich, widoczna w ich sprzeciwie, oporze i buncie. Treść tego artykułu stanowią następujące problemy: istota Kościoła w ujęciu badanych; lęk badanych przed Kościołem i jego doktryną; zaufanie i nieufność badanych do Kościoła i uwarunkowania tego zaufania; społeczna aktywność Kościoła w ocenie badanych; wpływ Kościoła na świeckie sfery życia społecznego; autorytet Kościoła w społeczeństwie i państwie; świadomość kościelna badanych licealistów i studentów. W analizie tej weryfikuję następujące hipotezy badawcze: o związku cech demograficznych respondentów z ich nastawieniem do Kościoła; o związku wierzeń i praktyk religijnych respondentów z ich wyobrażeniami i ocenami dotyczącymi Kościoła; o związku wierzeń i praktyk religijnych z poziomem świadomości kościelnej respondentów.

11

Recenzja książki: Janusz Mariański, Socjologia religii i socjologia moralności – kwestionariusze ankiet i wywiadów, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, Lublin 2020, ss. 692.

100%

Baniak J.

Copernicus Political and Legal Studies

|

2023

|

tom 2

|

nr 2

127-131

12

Niedziela jako dzień święty w wyobrażeniach i ocenach katolików polskich

100%

Baniak J.

Teologia Praktyczna

|

2004

|

nr 5

245-259

13

Nieobowiązkowe praktyki religijne licealistów w Kaliszu i studentów w Poznaniu

100%

Baniak J.

Opuscula Sociologica

|

2016

|

nr 3(17)

59-76

PL

Artykuł jest kontynuacją analiz praktyk religijnych licealistów i studentów zawartych w „Opuscula Sociologica” 2016, nr 1. Autor skupia się na analizie deklaracji badanej młodzieży dotyczących uczestnictwa w nieobowiązkowych praktykach religijnych (w modlitwie indywidualnej, nabożeństwach religijnych, spowiedzi i komunii w różnych terminach, mszy w dni powszednie). Ukazuje także indeksację wybranych praktyk religijnych oraz uwarunkowania gotowości respondentów do udziału w praktykach. Podstawę tych analiz stanowią wyniki badań socjologicznych zrealizowanych przez autora w 2011 roku wśród licealistów w Kaliszu (456) i studentów w Poznaniu (426) za pomocą kwestionariusza ankiety. Badania te wykazały, że typ szkoły – a więc i wiek badanych – bardziej niż płeć wpływa na udział respondentów w kategoriach praktyk nieobowiązkowych. Istotnie na ich udział w tych praktykach religijnych oddziałują religijność i obojętność religijna. Modlitwę indywidualną odmawia 52% z różną częstotliwością, a 41,4% nie odmawia. W porównaniu ze wskaźnikami z wcześniejszych badań można dostrzec wzrost odsetka licealistów i studentów rezygnujących ze spełniania nieobowiązkowych praktyk religijnych.

EN

The article is a continuation of the analysis of religious observances celebrated by secondary-school and university students (Opuscula Sociologica 2016, 1). The stress has been put on the declarations of the young people concerning their participation in non-obligatory religious observances (individual prayers, church services, confessions and communions on various days, a Mass on weekdays). The author presents an indexation of selected religious observances and the determinants of readiness of respondents to participate in the observances. The analyses have been based on the results of the sociological research carried out by the author in 2011 on secondary-school students from Kalisz (456) and on university students from Poznań (426) with the use of a questionnaire. The research has proved that the type of school – that is to say the age of the respondents – influences their participation in nonobligatory observances more than their sex. Actually, religiousness and religious indifference influence their participation in religious observances. Individual prayer is said 52% of the respondents with various frequency, and 41.4% do not say it at all. Comparing these results with the previous ones it may be said that the percentage of second-school and university students who have given up nonobligatory religious observances has increased.

14

Obligatory Celibat and Sexual Purity of the Roman Catholic Priests in the Imagination and Evaluation of High School and University Students in Poland

100%

Baniak J.

|

2017

|

tom 5

|

nr 2

EN

In this article, I present the attitudes and evaluations of high school and academic youth towards the obligatory celibacy and sexual purity of Roman Catholic priests. The basis for this presentation are the results of my sociological research, which I carried out among respondents with selected statistical techniques representing both categories of youth in the second half of the twentieth century and in the second decade of this century. Altogether, 976 high school students (637 women and 339 men) and 546 students (327 women and 219 men) participated in all of the studies, and in total - 1522 respondents, including 964 women and 558 men. Respondents represented the first and the third year of their respective study. Research has shown that the majority of high school and university students oppose the inclusion of obligatory celibacy of all priests, and one third advocate for its voluntary election by priests who feel the predisposition of living in solitude and permanent sexual abstinence. Priests feeling the call to marriage and family should be able to combine this vocation with a vocation to the priesthood. Most of the respondents point out that the obligatory priests’ celibacy contributes to the systematic regress of the number of candidates for the priesthood, as well as the priests’ abandonment of the priesthood. The same percentage of respondents accept married priests and their families. According to respondents, the costs of maintaining such priests and their families belong to the bishop and parishioners. The obligatory celibacy and total obedience of ecclesiastical authority violate the personal freedom and autonomy of the priest’s decision. Gender does not make any significant difference in the attitude of respondents to celibacy and sexual purity of priests. Greater diversity is represented by the type of school – university students are more critical in this matter than high school students. The greatest impact on the critical and positive attitude towards celibacy have declarations of faith and religious practices of high school students and university students. Respondents who are deeply religious and systematically practicing rarely criticize the duty of celibacy, and more often advocate its necessity. Respondents who are either indifferent religiously or identify themselves as non-believers are generally opposed to celibacy of priests and see in it a factor violating the priest's freedom and personal dignity.

PL

W artykule tym ukazuję postawy i oceny młodzieży licealnej i akademickiej wobec obowiązkowego celibatu i czystości seksualnej księży rzymskokatolickich. Podstawę do tej prezentacji stanowią wyniki moich badań socjologicznych, które zrealizowałem wśród respondentów dobranych technikami statystycznymi reprezentujących obie kategorie młodzieży w drugiej połowie XX wieku i w drugiej dekadzie obecnego wieku. Łącznie we wszystkich badaniach uczestniczyło 976 licealistów (637 kobiet i 339 mężczyzn) i 546 studentów (327 kobiet i 219 mężczyzn), a ogółem – 1522 respondentów, w tym 964 kobiety i 558 mężczyzn. Respondenci w obu sytuacjach reprezentowali pierwszy i trzeci rok nauki. Badania wykazały, że większość licealistów i studentów sprzeciwia się obejmowaniu obowiązkowym celibatem wszystkich księży, a jedna trzecia opowiada się za dobrowolnym jego wyborem przez księży, którzy odczuwają w sobie predyspozycje do życia poza małżeństwem i rodziną, w samotności i do trwałej abstynencji seksualnej. Z kolei księża odczuwający w sobie powołanie do małżeństwa i rodziny powinni mieć możliwość do łączenia tego powołania z powołaniem do kapłaństwa. Większość respondentów zaznacza, że obowiązkowa bezżenność księży przyczynia się do systematycznego regresu liczby kandydatów do kapłaństwa, a także do porzucania kapłaństwa przez wielu księży. Ten sam odsetek respondentów akceptuje księży żonatych i ich rodziny. Koszty utrzymania takich księży i ich rodzin należą, zdaniem respondentów, do biskupa i parafian. Obowiązkowy celibat połączony z abstynencją seksualną i całkowite posłuszeństwo władzy kościelnej naruszają wolność osobistą i autonomię decyzji księdza. Płeć nie wnosi istotnych różnic do nastawienia większości respondentów do obowiązkowego celibatu i nakazu czystości seksualnej księży. Większe zróżnicowanie w tym względzie powoduje szczebel ich edukacji – średniej i wyższej: studenci są częściej krytycznie nastawieni do obu tych zjawisk niż licealiści. Największy wpływ na krytyczne lub pozytywne nastawienie do celibatu mają deklaracje wiary i niewiary oraz praktyk religijnych licealistów i studentów. Respondenci głęboko wierzący i systematycznie praktykujący rzadko krytykują obowiązek celibatu, a liczniej opowiadają się za jego koniecznością. Respondenci obojętni religijnie i niewierzący oraz niespełniający praktyk religijnych zdecydowanie częściej sprzeciwiają się w ogóle celibatowi księży i widzą w nim wyłącznie czynnik naruszający wolność i godność osobistą księdza, jak też osłabiający lub uniemożliwiający samodzielność jego decyzji w życiu zawodowym i osobistym.

15

"Między sekularyzacją i ewangelizacją : wartości prorodzinne w świadomości młodzieży szkół średnich", Janusz Mariański, Lublin 2003 : [recenzja]

100%

Baniak J.

Ius Matrimoniale

|

2004

|

tom 15

|

nr 9

283-292

16

Opinie licealistów i studentów dotyczące eutanazji. Od akceptacji do kontestacji

100%

Baniak J.

Opuscula Sociologica

|

2015

|

nr 4(14)

65-79

PL

Eutanazja jest zjawiskiem znanym od dawna i stosowanym często na świecie; w Polsce jest niedozwolona. Wzbudza kontrowersje i wywołuje krytyczne oceny dotyczące jej tosowania wśród ludzi cierpiących i nieuleczalnie chorych. Niektórzy ludzie, powołując się na osobiste poczucie wolności i wolę decydowania o własnym życiu i czasie swojej śmierci, opowiadają się za skróceniem życia ludzi nieuleczalnie chorych i cierpiących przez eutanazję. Natomiast inni odrzucają eutanazję, motywując własne nastawienie względami religijnymi i moralnymi. W artykule ukazano opinie licealistów i studentów dotyczące eutanazji i negatywnego stanowiska Kościoła rzymskokatolickiego wobec jej stosowania. Badania wykazały, że większość licealistów i studentów objętych nimi akceptuje eutanazję i zgadza się na stosowanie jej, a mniejszość ją odrzuca i opowiada się za śmiercią naturalną bez względu na cierpienie nieuleczalnie chorych.

EN

Euthanasia has been known for a long time and applied frequently in some countries. In Poland it is not allowed by the law. At the same time euthanasia always aroused controversy and negative assessment on the use of it for terminally ill people and the suffering ones. Some people, relying on personal sense of freedom and the desire to control their own life and the time of death, unequivocally advocate euthanasia for shortening the life of terminally ill people and the suffering. Other people reject euthanasia, motivating their attitude to the religious and moral grounds. This article presents the opinions of high school and university students on euthanasia and its applications. The Roman Catholic Church rejects euthanasia and allows only the natural way of death. Studies have shown that higher rates of high school students and students accept euthanasia and agree to its use. A lower percentage of them reject it and opt for a natural death, regardless of the suffering of terminally ill people.

17

Kryzys powołanych czy kryzys powołań? Zakonne powołania sióstr i braci w Polsce w latach 1900-2017

100%

Baniak J.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

nr 1/267

EN

In the article I present the sociologic analysis of the monastic vocations number of lay sisters and brothers in Poland in the years 1900-2017, taking into account the current Roman Catholic Church statistics and results of various scientific studies on this topic. The article I study the number of male and female candidates for monastic life, admitted to the religious communities at that time and the number of lay sisters and brothers who have made their temporary and solemn religious vows, staying permanently in their convents and congregations. Moreover, I consider the number of male and female candidates who have resigned from the monastic formation and the number of lay sisters and brothers who stopped their stay in the convent and returned to secular life. The article raises the very important issue – the dynamics of recruitment, accomplishment and continuation of the monastic life of women and men during the pontificate of Pope John Paul II in the years 1978-2005. I answer the question whether and to what extent the number of applications from men and women to religious convents increased in this period? I answer the same question in the case of the number of lay sisters and brothers in comparison to the previous period. How many of them abandoned the monastic formation and the stay in their religious communities and then returned to secular life? The dynamics of recruitment, formation, accomplishment and persistence of monastic vocations of lay sisters and brothers in the assumed period of 110 years in Poland was very diverse and hesitant in its pace – we find in it both a large increase in the number of vocations and the visible crisis of this dynamics in some years of this period. In the context of monastic vocations inother Catholic countries in Europe, vocations in Poland were increasing then more rapidly and in much larger quantities – although they did not avoid the crisis and the collapse of the earlier dynamics.

PL

Problem badawczy podjęty w tym artykule można ująć w postaci pytania: Jak kształtowały się losy zakonnych powołań kobiecych – sióstr i męskich – braci w Polsce w latach 1900-2017 w świetle istniejących statystyk kościelnych i wyników badań socjologicznych? Odpowiadając na to pytanie, należy wziąć pod uwagę zarówno liczebność kandydatów obojga płci do życia zakonnego, przyjmowanych do wspólnot zakonnych w różnych przedziałach czasowych tego okresu, jak i na liczebność sióstr i braci, którzy w tym czasie już tam złożyli czasowe lub trwałe śluby zakonne. W tym celu posłużę się techniką tabel statystycznych i metodą analizy danych ukazujących dynamikę tych powołań. W analizie uwzględnię także wskaźniki tych powołań w innych krajach katolickich na świecie i w Europie, chcąc w ten sposób ukazać specyfikę ich naboru i realizacji w Polsce. Ważną kwestią będzie też sytuacja powołań zakonnych w Polsce w podokresie pontyfikatu Jana Pawła II, ponieważ w tym okresie powołania te były liczniejsze niż w okresie wcześniejszym (Baniak, 1984; 1985a,b,c,d,e; 1986).

18

Zaufanie i nieufność dorosłych katolików do Kościoła instytucjonalnego w Polsce. Na podstawie wyników badań socjologicznych z przełomu XX i XXI wieku

100%

Baniak J.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2022

|

tom 29

223-248

EN

This article presents and analyzes the trust and distrust of adult Catholics in the institutional Church in Poland. The basis for this analysis are the results of sociological research and public opinion polls carried out in the second half of the 20th century and in both decades of the 21st century. A detailed presentation of this research and a sociological analysis of its results are the appropriate method of writing this article. The research problem here is a general question: Did adult Catholics in Poland, and to what extent, declare their trust in the institutional Church and its religious and social activity during the turn old the century, and what percentage of these Catholics declared distrust of the Church and its activity in the century? Sociological research and social surveys showed that the majority of adult Polish Catholics trusted the institutional Church and accepted its religious and social activity during this period. On the other hand, these studies also revealed a decrease in the 21st century, in relations to the 20th century, in the percentage of adult Catholics who so far trusted the institutional Church, and at the same time indicated a significant increase in the percentage of adult Catholics who declared distrust of the Church and they accepted his religious and social activity.

PL

Artykuł ten prezentuje i analizuje zaufanie oraz nieufność dorosłych katolików do Kościoła instytucjonalnego w Polsce. Podstawę tej analizy stanowią wyniki badań socjologicznych i sondaży opinii społecznej, które zrealizowano w drugiej połowie XX wieku i w obu dekadach XXI wieku. Szczegółowa prezentacja tych badań i socjologiczna analiza ich wyników stanowiły właściwą metodę zredagowania tego artykułu. Problemem badawczym jest tu pytanie ogólne: Czy i w jakim zakresie badani katolicy dorośli w Polsce deklarowali w okresie przełomu wieków zaufanie do Kościoła instytucjonalnego i do jego aktywności religijno-społecznej, a jaki odsetek tych katolików deklarował nieufność do Kościoła i do tej jego aktywności w kraju? Badania socjologiczne i sondaże społeczne wykazały, że większość dorosłych katolików polskich ufała Kościołowi instytucjonalnemu i akceptowała jego aktywność religijną i społeczną w tym okresie. Z drugiej strony badania te ujawniły także zmniejszenie w XXI wieku, w relacji do XX wieku, odsetka tych katolików dorosłych, którzy ufali Kościołowi instytucjonalnemu, a zarazem wskazały na znaczny wzrost odsetka tych, którzy deklarowali nieufność do Kościoła i nie akceptowali jego aktywności religijnej i społecznej.

19

Miejsce i znaczenie godności człowieka w hierarchii wartości młodzieży licealnej i akademickiej. Studium socjologiczne.

100%

Baniak J.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2018

|

tom 22

|

nr 1

PL

W artykule prezentuję wyniki własnych badań socjologicznych dotyczących postaw młodzieży licealnej i akademickiej wobec godności osobowej człowieka oraz miejsca i znaczenia godności w jej hierarchii wartości podstawowych i uroczystych. Badania te zrealizowałem w 2011 roku w zbiorowości 882 respondentów, w której było 508 kobiet i 374 mężczyzn oraz 456 licealistów w Kaliszu i 426 studentów w Poznaniu. Większość respondentów twierdzi, że godność ludzka jest cenną i ważną wartością, dla której byliby gotowi poświęcić inne wartości, a nawet własne życie i zdrowie, gdyż bez godności życie ludzkie utraciłoby sens i cel. Godność, w ich ocenie, jest gwarancją wolności, niezależności i poczucia własnej wartości każdego człowieka, ułatwia mu poprawne relacje z innymi ludźmi. Większość badanych zaznacza, że każdy człowiek powinien bronić własnej godności przed różnymi zagrożeniami. Jednocześnie powinien także akceptować i szanować godność innych ludzi. Niektórzy licealiści i studenci najwyżej cenią własne życie i z tego powodu nie poświęciliby go dla uzyskania innych wartości ani w obronie osobistej godności i godności innych ludzi. Życia własnego nie poświęciliby też dla ratowania życia osób sobie bliskich.

20

Kierunki zmian w postawach i zachowaniach rytualnych katolików miejskich. Analiza socjologiczna

100%

Baniak J.

Teologia Praktyczna

|

2003

|

nr 4

225-247