Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Próba identyfikacji nazw "Bronyk" i " Brysk", w związku z interwencją margrabiego brandenburskiego Zygmunta Luksemburskiego przeciwko Bartoszowi z Odolanowa w latach 1381-1382

100%

Brzustowicz G. J.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2018

|

tom 129

25-37

PL

W 1381 roku król węgierski i polski Ludwik Andegaweński wydał Zygmuntowi Luksemburskiemu, margrabiemu brandenburskiemu, kandydatowi do polskiej sukcesji, polecenie zorganizowania wyprawy zbrojnej przeciwko przeciwnikowi przyszłych rządów margrabiego w Polsce – staroście kujawskiemu Bartoszowi Wazenborgowi z Odolanowa. Pretekstem do zorganizowania wyprawy militarnej było spustoszenie przez Bartosza okolicy zamku Odolanowa oraz uwięzienie rycerzy francuskich, którzy podążali na krucjatę do Prus. Do akcji przeciwko Bartoszowi Wazenborgowi doszło jesienią 1381 roku i została przerwana na prawie rok, do lata 1382 roku. Podczas dwóch pobytów margrabiego brandenburskiego ze swym wojskiem na terytorium Królestwa Polskiego, zatrzymywano się między innymi w miejscowościach, których nazwy zniekształcono w kancelarii Luksemburczyka, a co stało się dla historyków przyczyną trudności w ich identyfikacji. Chodzi o miejscowość „Bronik”, w której margrabia zatrzymał się 27 października 1381 roku i o „Brysk”, wspomniany w źródłach 31 sierpnia 1382 roku. Po przywołaniu dotychczasowych ustaleń historiografii w tej kwestii, stosując metodę analizy zapisów źródłowych tych nazw, w powiązaniu z analizą trasy przemarszu margrabiego, autor identyfikuje obydwie nazwy z miejscowościami na terenie Wielkopolski. Nowa identyfikacja tych nazw pozwala na pełniejsze zrozumienie działań margrabiego Zygmunta na terenie Polski w latach 1381-1382.

EN

In 1381 Polish and Hungarian king Louis the Hungarian ordered Zygmunt Luksemburski, who was a Branderburgian graf and a candidate to the Polish throne, to organize an armed excursion against an opponent of future power of the graf in Poland. This adversary was the starosta of Kujawy Bartosz Wanzenborg from Odolanów. The pretext for organizing this military excursion was the fact that Bartosz had plundered the vicinity of the castle in Odolanów and took some French knights prisoners who were heading to Prussia on a crusade. The actions against Bartosz Wanzenborg were taken in autumn 1381. It was then put on hold for almost a year until summer 1382. During two stays of the Branderburgian graf with his army on the territory of Polish Kingdom the army visited towns, the names of which were distorted in his office. For historians it was a cause of difficulties in identifying them. The town in question is “Bronik” where the graf stayed on the 27th of October 1381 and “Brysk” in which he stopped on the 31st of August 1382. After referring to basic historical facts in this topis and applying the method of the source writings’ analysis as well as the analysis of the graf’s march rout, the author identifies both names with towns lying in Wielkopolska. New identification of these names makes it possible to better understand the activities of graf Zygmunt in Poland in 1381-1382.

2

Pomorsko-brandenburski spór sądowy dotyczący przynależności państwowej Granowa. Część 1

100%

Brzustowicz G. J.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2011

|

nr 3

5-24

DE

Die Geschichtsschreiber beschäftigten sich bereits mit mehreren Grenzstreitigkeiten zwischen Pommern und Brandenburg, bislang wurde jedoch der Streit um Granow (Granow bei Arnswalde) eingehend nicht untersucht. Der Streit hing eng mit den pommerschbrandenburgischen Grenzregulierungen zusammen, zu denen es im Mittelalter und später häufi g kam. In den Sammlungen des Staatsarchivs in Stettin sind einige über pommerschbrandenburgische Grenzverhandlungen berichtende Urkunden vorhanden, darunter die Akten eines pommersch-brandenburgischen Gerichtsprozesses u. d. T. Allerlei Nachrichten betreffent das Dorf Granow zwischen Pommern und der Mark Brandenburg belegen (1510–1555). Im ersten Teil des Artikels ist der Autor bemüht, den Verlauf des bereits vor 1448 bestehenden Streits zu rekonstruieren. Die Anfänge des Streits sind jedoch aufgrund der verfügbaren Quellen nicht feststellbar. Der Streit wurde anfangs um ein 5-Hufen-Ritterlehen geführt, später (nach 1469) wurde aber zu seinem Gegenstand nicht weniger als die Hälfte des Dorfes. Ansprüche darauf erhob vor Gericht der Pommernherzog, der einerseits auf den Lehnbesitz der Ritter von Granow auf beiden Seiten der Grenze, andererseits auf den Lehnseid hinwies, den die Granower Ritterschaft den pommerschen Fürsten 1469 geleistet hatte. Demzufolge wurde die vorher am westlichen Dorfrande verlaufende Grenze zwischen Pommern und der Neumark nach Osten bis an das Flüsschen Cychra (Zicher), das die Ortschaft in ihrer Mitte durchzieht, verschoben. Von Seiten Brandenburgs wurden hingegen schriftliche Urkunden aus den Jahren 1445, 1470, 1486 und 1499 vorgelegt, in denen die Ablegung des Lehnseids bestätigt und die Ritter aus Granow als Lehnsleute des brandenburgischen Kurfürsten namhaft gemacht worden waren. Darüber hinaus wurden Anfang des 16. Jahrhunderts von den Herrschern Brandenburgs Entschlüsse gefasst, die auf Bestätigung der Zugehörigkeit der Ritterlehen in Granow zur Neumark abzielten. Im Jahre 1504 wurden von Kurfürst Joachim und Markgraf Albrecht die Lehen Jacobs von Billrebeck, Balthasars von der Zinne und Antons von Polentz an die Stadt Arnswalde vergeben. 1507 erhielt der Rat der Stadt Arnswalde das Recht aufs Lehen derer von Brederlow sowie derer von Bojtyn. Den Aussagen der Zeugen zufolge waren die beiden Parteien mehrmals zusammengekommen (1454 bzw. 1455, 1466, 1490, um 1500, 1503), der Streit wurde jedoch nicht beigelegt. Die Staatszugehörigkeit der Ritterlehen in Granow war, ihren Worten gemäß, „verworren“. Dies war aber für die pommerschen Fürsten kein Hindernis, ihre Ansprüche noch Anfang des 16. Jahrhunderts geltend zu machen.

3

Sędziowie i prokuratorzy. Skład komisji sądowych rozpatrujących zachodniopomorsko - brandenburski spór z przełomu XV/XVI w., dotyczący przynależności państwowej Granowa na ziemi choszczeńskiej

100%

Brzustowicz G. J.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2017

|

tom 128

87-98

PL

Spór o przynależność państwową Granowa na ziemi choszczeńskiej prowadzony był na przełomie XV/XVI wieku pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Brandenburgią. Celem artykułu jest wskazanie duchownych sędziów w tym procesie, na podstawie zachowanych akt procesowych. Okazało się, że jest to grupa sędziów i prokuratorów, których biografie zostały wzbogacone o uczestnictwo w niniejszym procesie sądowym. Badania genealogiczne dowiodły, że liczni sędziowie mieli krewnych zamieszkujących w okolicy Granowa, zarówno po pomorskiej, jak i nowomarchijskiej stronie. Strona zachodniopomorska powołała do procesów silniejszy i liczniejszy skład sędziowski. Byli to duchowni znawcy prawa, a jednocześnie najbliżsi współpracownicy księcia Bogusława X i biskupa kamieńskiego. Księcia zachodniopomorskiego repre-zentowali podczas tego procesu: biskup kamieński Marcin Karith, z ramienia którego wyznaczono na prokuratorów dwóch duchownych: Jana Szwane kanonika kamień-skiego i nadwornego sekretarza księcia zachodniopomorskiego oraz Andreasa Beckera radcę zakonnego i doktora prawa. Kolejnymi pomorskimi duchownymi wchodzącymi w skład ławy sędziowskiej byli: wikary szczeciński Johann Otto i zakonny doktor prawa, archidiakon pyrzycki i słupski oraz prałat Kaspar von Güntersberg. Jako pomorskich protokolantów źródła wymieniły pisarza biskupa kamieńskiego Jurgena Angelkena i Konrada von Kremptzowa kancelistę kolegiaty kamieńskiej i sekretarza księcia Bogusława. Elektora brandenburskiego w procesie reprezentował Jerzy von Schlaberendorf mistrz brandenburskich joannitów na Pomorze i Marchię Brandenburską oraz adwokaci Michael Ukerow oraz Benedykt Starszy von Sydow. Pomimo mniej licznego składu ławy sędziowskiej po stronie brandenburskiej, proces został przez nich wygrany i zakończony potwierdzeniem przynależności Granowa do Nowej Marchii.

EN

The conflict concerning the state affiliation of Granowo in Choszczno region occurred at the turn of the 15th and 16th century between Western Pomerania and Brandenburg. The aim of the article is to identify church judges in this case on the basis of remaining case files. (w tym miejscu niezbyt zrozumiałe zdanie, przetłumaczone poniżej – proponuję pominąć) Genealogical research has proved that many of the judges had relatives living in the area of Granowo, both on Pomernian and Neumark side. The Pomeranian party designated a more numerous and stronger panel of judges. They were church law experts and – at the same time - the closest associates of Duke Bogislaw X and the Bishop of Kamień. The Pomeranian Duke was represented by the Bishop of Kamień Marcin Karith, on whose behalf two church prosecutors were appointed: Jan Szwane, the Canon of Kamień and the court secretary of the Duke as well as Andreas Becker, conventual councillor and a doctor of law. Other Pomeranian churchmen constituting the panel were: Johann Otto, the vicar of Szczecin (Stettin) and a doctor of law, the Archdeacon of Pyrzyce and Słupsk (Stolp) and the prelate Kaspar von Güntersberg. The sources specify two Pomeranian court reporters: Jurgen Angelk-en, the Bishop’s of Kamień scribe and Konrad von Kremptzow, the scribe of the collegiate church of Kamień and the secretary of Duke Bogislaw. The Margrave of Brandenburg was represented by Jerzy von Schlaberendorf, the Master of the Brandenburg and Pomeranian Order of St. John as well as barristers Michael Ukerow and Benedict von Sydow the Older. Despite the fact that the Branden-burg party had a less numerous panel, they won the case, which ended with the recognition of Granowo’s affiliation to Neumark.

4

Działalność publiczna opata Bierzwnickiego Antoniego na przełomie XV/XVI wieku

100%

Brzustowicz G. J.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2016

|

tom 125

147-163

PL

Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.

EN

The main aim of the article is to reconstruct the biography of one of the abbots of Bierzwnik at the turn of the 15th and 16th centuries. Before Anthony came to Bierzw-nik (Marienwalde), he had been a Cistercian prior in Paradyż. He became the Abbot of Bierzwnik in 1491. The first known trace of his public activity comes from 1494. Later, he was the witness of legal activities of the voyt of New March (Nowa Marchia) (1495), he participated in concluding an agreement by the Cistercian Convent in Recz (1495), he supervised the fulfilling of the monastic rule by the nuns in Recz (1495, 1510, 1516), he resolved the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning a highwayman Materna (1496-1498), he mediated in the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning Granów (1500), he fulfilled the duties of a curator of underage children and the widow of the voyt of New March killed in the Crusade (1503-1504), together with other abbots from Brandenburg he undertook activities to open a Cistercian College at Viadrina University (1507) and sent there monks from Bierzwnik (1511, 1514). His last known legal activity was the acknowledgement in 1519 of an agreement made by his prede-cessor in 1485 concerning a forest in the deserted village Torne. I acknowledge the possibility that a further reference to an abbot of Bierzwnik, without mentioning the official’s name, during his participation in the talks with the Pomeranians in 1522, could have concerned Anthony. The next known abbot of Bierzwnik, Otto, was mentioned in the sources only on 11th November 1534. It seems that Anthony had died long before this reference, supposedly in the second half of the 1520s.

5

Pomorsko-brandenburski spór sądowy dotyczący przynależności państwowej Granowa. Część II

100%

Brzustowicz G. J.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2011

|

nr 4

5-34

DE

Im zweiten Teil des Artikels beschäftigt sich der Autor mit den Prozessen aus den Jahren 1510 und 1516, die für den lang andauernden Streit um Granow (Granow bei Arnswalde) entscheidend waren. Am 5. Juli 1510 wurde auf der Sitzung in Granow ein Urteil gefällt, das die Aufteilung des Dorfgebiets in den brandenburgischen und den pommerschen Teil bestätigt hatte. Infolge der durch Kurfürst von Brandenburg eingereichten Appellation kam es aber zu einem weiteren Prozess, in dem die Ansprüche des Pommernherzogs widerlegt wurden. In diesem Teil des Artikels beschreibt der Autor das Gerichtsverfahren, nach dem die Zeugen vorgeladen sowie Richter bestellt wurden. Dargestellt wurde ebenfalls der Fragenbereich, laut dessen die Zeugen verhört wurden. Hinsichtlich des Streitgegenstands weist der Autor auf die Belege hin, die mit der Teilung des Dorfes in den pommerschen und den brandenburgischen Teil im Zusammenhang standen. Außer Zeugenaussagen lieferte die pommersche Seite im Prozess kein anderes Beweismaterial. Die Brandenburger verfügten hingegen über das neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs aus dem Jahre 1337, in dem sich die älteste urkundliche Erwähnung Granows befand. Sie brachten darüber hinaus Urkunden aus den Jahren 1360, 1445, 1470, 1486 sowie 1499–1510 vor, welche von den Markgrafen ausgestellt worden waren. Auf der Sitzung am 23. November 1510 erhielt das Gericht neue Artikel, nach denen die Zeugen der brandenburgischen Seite hatten verhört werden sollen. Das Verhör kam jedoch nicht zustande. Eine wiederholte Zusammenkunft fand im November 1511 im Rathaus in Königsberg statt, wo einige neue Zeugen verhört wurden. Ihre Aussagen, in denen sie das Bestehen der pommersch-brandenburgischen Grenze in Granow bestätigt hatten, erweckten viel Emotion. Aufgrund des überlieferten Quellenmaterials wurde dem Streit erst im Jahre 1516 ein Ende gesetzt, als der Prozess abgeschlossen und das ganze Dorf als neumärkischer Besitz anerkannt worden war. Der Pommernherzog hatte sein Recht auf den von ihm beanspruchten Teil Granows wegen Mangel an Dokumenten nicht behaupten können. Die Grenze zwischen Pommern und der Neumark wurde erst in dem pommerschbrandenburgischen Grenzabkommen vom 5. September 1564 genau festgesetzt und dementsprechend im Gelände gekennzeichnet. Gemäß diesem Abkommen verlief sie an der westlichen Grenze des Dorfgebiets entlang und so ist es über Jahrhunderte hinweg geblieben.