Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Prekambr platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze Polski : tektonika i rozwój skorupy

100%

Cymerman Z.

|

2004

|

tom T.180

7--117

PL

Wykonano analizę strukturalną i kinematyczną nieorientowanych rdzeni ze 101 otworów (ok. 21 800 m rdzenia) ze skał krystalicznych polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej, oprócz suwalskiego masywu anortozytowego. Szczególną uwagę zwrócono na rozpoznanie stref ścinania podatnego, lineacji z rozciągania (ziarna mineralnego) i wskaźników kinematycznych. Wyniki badań umożliwiły określenie kierunku transportu tektonicznego i charakteru (reżimu) deformacji w poszczególnych otworach i we wszystkich regionach Polski NE. Rozwój skorupy prekambryjskiej polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej charakteryzują dwa główne procesy tektoniczne. Starsze, główne deformacje związane były ściśle z reżimem kompresyjnym i charakteryzują się rozwojem podatnych pakietów nasunięciowych w warunkach amfibolitowej i granulitowej facji metamorfizmu regionalnego podczas orogenezy swekofeńskiej. Przemieszczania domen odbywały się w kierunku zbliżonym do N–S na Podlasiu i Suwalszczyznie oraz ku NW na Mazowszu i Warmii. Deformacja swekofeńska była związana z procesami subdukcyjno-kolizyjnymi. Zlokalizowana, późniejsza (gotyjska?) deformacja ekstensyjna wynikała z postkolizyjnego zapadnięcia wcześniej tektonicznie pogrubionej skorupy. Efektem tej późniejszej deformacji był rozwój magmatyzmu granitoidowego typu rapakiwi w kompleksie mazurskim (ok. 1500 mln lat). Podkreślono ważną rolę w ewolucji skorupy prekambryjskiej NE Polski nienazwanej strefy (stref) szwu kolizyjnego między terranami bałtyckim (zachodniolitewskim) a polsko-łotewskim (wschodniolitewskim + środkowobiałoruskim). Ta szeroka i skomplikowana w przebiegu strefa szwu kolizyjnego jest wyznaczona wystąpieniami tektonicznie rozczłonkowanych metabazytów (ofiolitów?) i intensywnym rozwojem skał mylonitycznych.

EN

Structural and kinematic analysis of non oriented drill cores (ca. 21,800 metres) from 101 boreholes of the crystalline basement of the Polish part of the East-European Platform, except for the Suwałki Anorthosite Massif have been done. Recognition of ductile shear zones, extensional (mineral) lineations and kinematic indicators have paid special attention. The results of the analysis made possible to establish the direction of tectonic transport and deformation regimes in individual boreholes and all regions of NE Poland. The development of the Precambrian crust of the Polish part of the East-European Craton is characterised by two main tectonic events. The older and main deformations have been strictly related to a compressional regime and are characterised by the development of ductile sheets (thrust slices) during amphibolite and granulite facies of regional metamorphism during the Svecofennian orogeny. Displacements of thrust slices moved approximately in the N-S direction in the Podlasie and Suwalszczyzna regions and to the NW in the Masovian and Warmia regions. The Svecofennian deformation has been related to subduction/collisional plate tectonics. Localised late extensional deformation (Gothian?) has been due to a post-collisional collapse of the tectonically thickened crust. The development of granitoid magmatism (ca. 1500 Ma) of the rapakivi type in the Mazury Complex has also been connected with this late deformational episode. The important role of unnamed suture zone (zones) between the Baltic (West-Lithuanian) and the Polish-Latvian (East-Lithuanian + Central-Belarussian) terranes in the Precambrian crustal development of NE Poland has been underlined. This wide and irregularly trending suture zone is characterised by occurrences of tectonically dismembered metabasites (ophiolites?) and an intensive development of mylonitic rocks.

2

Uskok śródsudecki a regionalne strefy ścinań podatnych w Sudetach

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 46, nr 7

609-616

PL

Uskok śródsudecki, jedna z najważniejszych dyslokacji w Sudetach Zachodnich, rozgranicza blok karkonosko-izerski od metamorfiku kaczawskiego. Uskok ten, będąc systemem kruchych dyslokacji, nie jest ani regionalną strefą ścinania podatnego ani pozostałością szwu kolizyjnego ani też granicą terranów. Regionalne strefy ścinań podatnych, wczesniej powstałe w kompleksach metamorficznych wokół tego uskoku, nie są też strefami przesuwczymi. Uskok śródsudecki nie przedłuża się ku SE wzdłuż SW krawędzi metamorfiku sowiogórskiego, ale kontynuuje się dalej od okolic Ciechanowic ku E jako uskok Domanowa. Rozwój uskoku śródsudeckiego został tylko w części zlokalizowany wśród waryscyjskich, heterogenicznych, podatnych stref ścinań. Charakterystyczną cechą tego uskoku jest jego bliska równoległość z przebiegiem uskoków normalnych dolnopermskich rowów ekstensyjnych. Kruchy uskok śródsudecki powstał podczas permu dolnego i był odnawiany podczas deformacji alpejskich.

3

Alpejska transpresja w Sudetach

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 47, nr 10

942-945

PL

Neogeński wulkanizm i rozwój lokalnych struktur tektonicznych przemawiają za młodoalpejską deformacją w Sudetach. Porównanie rozwoju kruchych struktur (uskoki, nasunięcia, fałdy) z różnych obszarów sudeckich prowadzi do zauważenia podobieństwa w trzeciorzędowej ewolucji tektonicznej różnych części Sudetów. W szczególności, wszystkie zebrane dotychczas dane strukturalne wskazują na możliwość lewoskrętnej transpresyjnej deformacji w Sudetach podczas orogenezy alpejskiej.

4

20 lat tektoniki płyt w Sudetach

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 47, nr 7

666-675

PL

Głównym celem artykułu jest przegląd najważniejszych aspektów w dotychczasowym rozwoju tektoniki płyt w Sudetach od 1977 r., kiedy to Cwojdziński opublikował pierwszą pracę geotektoniczną o ewolucji Sudetów opartą na założeniach tektoniki płyt. W artykule uwagę skierowano na najbardziej kluczowe publikacje i syntezy regionalne o budowie geologicznej Sudetów, bazujące na modelach tektoniki płyt. Podkreślono zwłaszcza podobieństwa, a także różnice pomiędzy poszczególnymi publikacjami, co prowadzi do wniosku, że nadal pozostaje wiele kontrowersji dotyczących ewolucji geotektonicznej NE części Masywu Czeskiego. W szczególności dotyczy to kierunku, czasu i lokalizacji stref subdukcji. Konieczne są dalsze prace nad rozwojem terranów sudeckich i ich zależności z pozostałą częścią waryscydów europejskich.

5

Geologiczna i geomorfologiczna interpretacja danych z lotniczego skaningu laserowego (ALS) rejonu KasprowegoWierchu (Tatry) – uwagi polemiczne

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 62, nr 2

80--83

6

Prekambryjskie struktury Bornholmu i ich odniesienia do regionu Kaszub

100%

Cymerman Z.

|

2004

|

tom Vol. 52, nr 7

593-–602

EN

This paper summarizes new results of structural analysis of the Precambrian rocks of Bornholm Island and presents a working hypothesis on a tectonic setting of the Proterozoic rocks from the SW part of the Baltic Shield. The D1 deformation is characterized by the development of the S1 foliation and L1 mineral extensional lineation. The gneissic foliation (S1), which is mainly N–dipping with a moderate to gentle plunging L1 lineation, appears to be thrust–related in ductile shear zones. The W–E-striking shear zones are separated by domains of less strained rocks with a parallel oriented S0 magmatic and S1 metamorphic foliation. The ductile non-coaxial fabric formed during the D1 deformation is consistent with a top-to-the-S shearing. Field data suggest that the migmatization and D1 deformation occurred simultaneously during this shearing. The partial melts facilitated the tectonic transport, acting as a thin intracrustal decollement. A model of serial ductile thrusting along listric, frontal ramps is used to explain the deformation history of the Bornholm heterogeneous shear zone system. This system of shear zones was locally overprinted by the younger extensional structures developed during the D2 deformation. In the absence of reliable geochronological data, it was assumed that the crystalline rocks of Bornholm and Kaszuby and Pomerania regions (northern Poland) were subjected to similar ductile thrusting during the Gothian orogeny ca. 1.5 Ga. All data (BABEL seismic line A, structural and kinematics) suggest the existence of the relict suture zone with an accretionary active plate margin in the northern part of Poland and Bornholm.

7

Palaeozoic orogeneses in the Sudetes: a geodynamic model

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 44, Nr 1

59-80

EN

The Palaeozoic geodynamic evolution of the Sudetes resulted from two successive orogenic events: (1) Ordovician-Silurian geotectonic processes (pre-Variscan stages), and (2) the Variscan orogeny. Early Palaeozoic rifting of Cadomian crustal segments and opening of the Ligerian (Galicia-Massif Central) and/or Saxothuringian Ocean occurred in Ordovician-Silurian times on the northern (peri-Gondwana) periphery of the Bohemian Massif. At the same time, the Góry Sowie terrane with a magmatic arc affinity quite probably developed on the SW margin of Baltica due to subduction of the Tornquist Ocean. Two major structural events characterised the Variscan evolution of the Sudetes: (1) regional-scale ductile thrusting of Late Devonian-Early Carboniferous age, and (2) Early Carboniferous-Early Permian regional extension. Ductile thrusting is characterised by: (I) a general NNE-directed, dextral transpressional stacking of ductile nappes due to oblique collision of the Moldanubian and Moravian microplates in the Eastern Sudetes, and (II) SW- to NW-directed, sinistral transpressional stacking of ductile nappes due to westward lateral extrusion of continental crust in the Central and Western Sudetes, itself a result of oblique indentation of the Central Sudetic oceanic lithosphere. The first Variscan deformation in the Sudetes might reflect a purely convergent setting that evolved into a transpressive setting during oblique convergence. Special attention is given to the geometry and kinematics of intraplate tectonic escape and a model of indentation processes in the Sudetes. The presented new geotectonic model for the Variscan evolution of the Sudetes is consistent with lateral escape of the Saxothuringian terrane as an important way of accommodating Variscan strain in the NE part of the Bohemian Massif. This model explains the lateral expulsion (escape) process as due to the indentation of the Central Sudetic terrane along with the Góry Sowie terrane and by the oblique subduction of the Ligerian/Saxothuringian Ocean(s) (now tectonically dismembered ophiolitic rocks of the Central Sudetic terrane).

8

Proterozoiczne podłoże krystaliczne polskiej części Bałtyku w świetle badań strukturalnych

100%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 63, nr 4

228–-238

EN

This paper presents structural data and regional correlations based on drill cores from 8 boreholes (B2-1/80, B3-1/81, B4-1/81, B6-1/82, B6-2/85, B7-1/91, B16-1/85 and B21-1/95) penetrating Precambrian crystalline rocks in the Polish part of the Baltic Sea. The crystalline rocks from the ftom these boreholes were compared to cores from several wells in Eastern Pomerania, and the Kashubian and Warmia regions and above all with the Mesoproterozoic granitoids and metamorphic rocks of Bornholm and Southern Sweden. The pre-existing basement map of the Southern Baltic, showing Palaeoproterozoic or even Archaean granitoid massifs and narrow north-south fold belts is questioned. Instead, in the present interpretation, the studied area of the Polish part of the Southern Baltic Sea is underlain by a fragment of the Mesoproterozoic (ca. 1.47–1.43 Ga) Danopolonian („Hallandian”) orogeny, comprising mainly regional-scale ductile shear zones, which, striking probably in W–E to WNW–ESE directions, are characterized by the predominance of a thrust to transpressional strain regime with tectonic transport top-to-the S or SSW. The structural kinematic and lithological interpretations of these shear zones are based on comparison with the other parts of the East European Craton that are exposed in Bornholm and the Blekinge and Skne regions in Southern Sweden.

9

Analiza strukturalno-kinematyczna i waryscyjska ewolucja tektoniczna kompleksu kaczawskiego

100%

Cymerman Z.

|

tom T. 175

1--147

PL

Kompleks kaczawski jest największą jednostką geologiczną Sudetów, zbudowaną z paleozoicznych utworów wulkaniczno-osadowych zmetamorfizowanych w warunkach facji zieleńcowej podczas orogenezy waryscyjskiej. Szczegółowa analiza strukturalna i kinematyczna wykonana dla całego kompleksu kaczawskiego wskazuje na dwa etapy deformacji (D1 i D2) budujących go skał metamorficznych. Do rozwoju penetratywnej foliacji S1, równoległej do warstwowania i lineacji ziarna mineralnego L1, doszło podczas głównego etapu deformacji D1, który charakteryzował się rozwojem heterogenicznych stref ścinania podatnego z lokalną dominacją składowej ścinania prostego. Wskaźniki kinematyczne (m.in. struktury mylonityczne typu S-C i porfiroklasty typu s) dokumentują głównie przemieszczenia tektoniczne o zwrocie "góra" ku zachodowi i północnemu zachodowi podczas etapu D1. Podczas młodszego etapu deformacji (D2), odbywającego się w bardziej kruchych warunkach, doszło do lokalnego rozwoju struktur ekstensyjnych, głównie asymetrycznych pasemek ścinania typu C'. Struktury te wykazują przemieszczenia tektoniczne skierowane ku wschodowi lub - rzadziej - ku zachodowi. Pięć jednostek tektonicznych (Jakuszowej, Dobromierza, Cieszowa, Pyszczyńskiej Góry i Środy Śląskiej) zbudowanych z metabazytów skorupy oceanicznej zostało nasuniętych ku zachodowi wzdłuż strefy Kaczawy na jednostki allochtoniczne: Chełmca, Rzeszówka, Wlenia, Radzimowic, Bolkowa, Sadów Górnych i Domanic. Z kolei te jednostki, także tworzące struktury imbrykacyjne, zostały nasunięte ku zachodowi na znacznie mniej zdeformowane parautochtoniczne jednostki Lubania Śląskiego, Pilchowic, Świerzawy, Luboradza i nienazwaną jednostkę z okolic Bolesławca. Kluczowe znaczenie w tektonice nasunięciowej podczas etapu deformacji D1 odegrała strefa Kaczawy, będąca rozległym nasunięciem z odkłucia o nieregularnym przebiegu. W proponowanym modelu ewolucji tektonicznej kompleksu kaczawskiego, jego zachodnia część, oddzielona strefą Kaczawy, należy do terranu saksoturyńskiego z utworami stoku kontynentalnego, a płaszczowiny i zespoły łusek położone na wschód od tej strefy uznano za oderwane i nasunięte fragmenty zachodniej części terranu środkowosudeckiego z metabazytami o cechach MORB-u. Główne struktury tektoniczne kompleksu kaczawskiego powstałe w wyniku tektoniki transpresyjnej (etap D1) zostały potem zmodyfikowane przez lokalny rozwój waryscyjskich struktur ekstensyjnych (etap D2) i jeszcze późniejszych deformacji alpejskich.

10

Młodoalpejskie fałdy w depresji północnosudeckiej: przykłady z wapienia muszlowego z Raciborowic

75%

Cymerman Z.

|

tom Vol. 46, nr 4

348-354