Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

„Jest czas wojny i czas pokoju…” W jakich porach roku prowadzono najczęściej działania wojenne w Polsce średniowiecznej?

100%

Ptak J.

|

nr 102

11-30

EN

The military actions in the Middle Ages usually did not take long. During these actions their participants undertook the military expeditions to the enemy territory trying to defeat the enemies’ army in battle or to conquer its fortresses. The possessions of the enemy were than regularly despoiled and devastated. To realize these goals, the most convenient times of the year were chosen, by taking into account the natural conditions and the possibilities of the military functioning. For the Polish people and some of their adversaries, the best time for conducting the war was late Summer and early Autumn. At these times the most battles took place, as the favorable weather conditions and the greater possibilities to fulfil the supply requirements were used. Big armies took part in them, being often led by monarchs and carrying out their actions numerous weeks. Their duration was however limited by the worsening of the weather conditions in the Autumn months and the physical and material exhaustion of the army. Another period of the year, which was also used to carry out the military actions was Winter. The severity of the weather conditions was compensated by the facilitating of moving through the territory, even in the areas which were difficult to access in the remaining periods of the year, such as the water reservoirs, in particular big rivers. The military actions in Winter had a different character then those in Summer or Autumn; they lasted usually short and the smaller armies participated in them. In the remaining times of the year the armed battles, in which the Polish people participated, took place more seldom and were conditioned by exceptional circumstances.

PL

Działania wojenne w średniowieczu trwały zazwyczaj krótko, w ich trakcie podejmowano zbrojne wyprawy na teren przeciwnika, dążąc do pokonania jego wojsk w bitwach lub zdobycia posiadanych przez niego twierdz, najczęściej ograbiano i dewastowano jego posiadłości. Do realizacji tych celów wybierano najdogodniejsze pory roku, uwzględniając panujące wówczas warunki naturalne i wynikające z nich możliwości militarnego funkcjonowania. Dla Polaków i niektórych ich przeciwników najlepszym czasem na prowadzenie wojen było późne lato i wczesna jesień. Wówczas też toczono najwięcej walk, korzystając ze sprzyjających warunków pogodowych i z większych niż w innych okresach możliwości zaspokojenia potrzeb aprowizacyjnych. Brały w nich udział duże armie, często pod dowództwem monarchów, prowadząc działania przez wiele tygodni. Ich długotrwałość była jednak ograniczona pogarszaniem się pogody w miesiącach jesiennych i wyczerpywaniem się sił uczestników. Innym okresem roku, także wykorzystywanym do prowadzenia akcji militarnych, była zima. Surowość warunków pogodowych była wówczas rekompensowana ułatwieniami w poruszaniu się w terenie trudno dostępnym w innych porach roku. Ułatwienia wynikały z zamarznięcia zbiorników wodnych, w tym także dużych rzek. Działania zbrojne w czasie zimowym miały inny charakter niż w okresie lata i jesieni, były zazwyczaj krótkotrwałe i uczestniczyły w nich mniejsze armie. W pozostałych porach roku walki orężne z udziałem Polaków również miały miejsce, zdarzały się jednak rzadziej i bywały uwarunkowane wyjątkowymi okolicznościami.

2

„Quidam de gregariis militibus…” Pospolici ludzie jako bohaterowie piastowskich wojen do połowy XIII wieku

100%

Ptak J.

|

nr 103

27-42

EN

In the period of rule of the Piast dynasty, the ordinary people constituted a large part of the army, however the authors of the chronicles describing the war events did not pay any special attention to them. Therefore, any mentions of the people from lower social strata, who stood out due to their extraordinary bravery and courage during the military actions, are to be considered even more precious. Among their achievements such incidents like: saving the monarchs’ life during the battles, a spontaneous initiation of a battle, which ended with a total victory, regaining of a lost castle or a heroic defense of an own castle against attacking enemy, were recorded. People performing these feats were simple warriors with low position in a social hierarchy or even placed in the army as servants without any intention of their direct participation in battles. Chroniclers described with appreciation the achievements of those who were obliged to fight holding arms, highlighting their bravery and sacrifice for the rulers, who rewarded it very generously. On the other hand, the military achievements of people belonging to the class of servants, who were not obliged to participate in the military actions were considered by these authors in a different way: as a result of headiness or bravura.

PL

W epoce piastowskiej dużą część wojska stanowiła pospolita ludność, zazwyczaj jednak autorzy kronik opisujących wydarzenia wojenne nie poświęcali jej większej uwagi. Tym cenniejsze wydają się obecne w ich przekazach wzmianki o ludziach z niższych warstw społecznych, którzy wyróżnili się niezwykłym męstwem i walecznością podczas działań militarnych. Wśród ich dokonań odnotowane zostały przypadki uratowania życia władcom podczas bitew, spontaniczne podjęcie walki zakończonej całkowitym zwycięstwem, odzyskanie utraconego grodu czy heroiczna obrona własnej warowni przed atakującym wrogiem. Ludzie dokonujący tych wyczynów byli prostymi wojownikami, nisko sytuowanymi w społecznej hierarchii albo nawet znajdowali się w wojsku jako służba nieprzeznaczona do bezpośredniego udziału w walkach. Kronikarze z podziwem pisali głównie o dokonaniach ludzi należących do pierwszej z tych kategorii, czyli zobowiązanych do walki z bronią w ręku, podkreślając ich męstwo i poświęcenie dla władców, którzy za te zasługi ich hojnie nagradzali. Natomiast militarne wyczyny osób czy grup wchodzących w skład czeladzi, od której nie wymagano udziału w walce zbrojnej, były oceniane przez tych autorów zupełnie inaczej, jako efekt porywczości czy brawury.

3

Inscriptions on Military Flags in Poland: An Attempt at Forming a Typology

100%

Ptak J.

|

nr 2 Selected Papers in English

133-171

PL

The Polish version of the article was published in Roczniki Humanistyczne 56 (2008), issue 2. This article is an attempt at systematizing the body of inscriptions that accompanied the heraldic and iconographic inscriptions on Polish military flags and standards in the course of past centuries. It presents the suggestion of dividing them into four groups. The first comprises property inscriptions, giving information about who the flag belonged to, who its owner was or who used it. In the second group are inscriptions called ‘funding’ ones; they contain data referring to the funders or makers of those objects. Commemorative inscriptions were included in group three; they commemorated important events connected with the history of the unit or with its tradition. The fourth group consists of inscriptions in the form of sentences, mottos or apostrophes, usually having a lofty and solemn character. In practice, inscriptions belonging to different groups often appear side by side on the same flag. Usually they contain important information and ideological content.

4

O rzekomej bitwie Kazimierza Wielkiego z Litwinami pod Sochaczewem w maju 1350 r.

100%

Ptak J.

|

2015

|

tom 63

|

nr 2: Historia

5-23

PL

Wśród wydarzeń wojennych z czasów Kazimierza Wielkiego historycy zazwyczaj podają bitwę stoczoną przez niego z Litwinami w dniu 20 maja 1350 r. pod Żukowem koło Sochaczewa, w której król pokonał nieprzyjacielskie wojska. Podstawą dla ich ustaleń stały się informacje zawarte w jednym tylko źródle, znanym jako Spominki sochaczewskie. Mają one bardzo niską wiarygodność, a zawarte w nim szczegóły dotyczące bitwy zostały prawdopodobnie przejęte z opisu wcześniejszego najazdu Litwinów na ziemię łęczycką (1294), w którym doszło do pokonania przez nich polskich wojsk w okolicach Sochaczewa. Wiadomości z innych źródeł, opisujące walki polsko-litewskie w 1350 r. nie potwierdzają danych zawartych w Spominkach sochaczewskich, a niekiedy są z nimi sprzeczne. Z ich analizy wynika, że dotychczas obowiązujący w historiografii obraz tych walk musi ulec zmianie i trzeba odrzucić tezę mówiącą o zaistnieniu bitwy pod Sochaczewem (Żukowem), jak też o samej obecności Litwinów na Mazowszu i w ziemi łęczyckiej w maju 1350 r. Należy więc zanegować również formułowane przez historyków przekonanie, że zacieśnienie stosunków Kazimierza Wielkiego z książętami mazowieckimi, jakie wówczas nastąpiło, było efektem tej bitwy.

EN

Among the war events that happened during Casimir III the Great’s reign historians usually mention the battle that he fought against Lithuanians on 20th May 1350 at Żuków near Sochaczew, in which battle the King defeated the enemy army. Their findings are based on the information from only one source known as Spominki sochaczewskie (The Sochaczew reminiscences). Its reliability is very low, and the details contained in it concerning the battle were probably adopted from a description of an earlier raid carried out by Lithuanians into the Łęczyca district (1294), in which they defeated the Polish army near Sochaczew. The information coming from other sources describing the Polish-Lithuanian war of 1350 does not confirm the data contained in Spominki sochaczewskie, and sometimes is contrary to it. The analysis of it shows that the image of this battle that has been accepted in historiography up till now has to be changed, and the thesis saying that there was a battle of Sochaczew (Żuków), as well as one about the very presence of Lithuanians in Mazovia and in the Łęczyca district in May 1350 has to be rejected. Hence also the thesis formulated by historians that the strengthening of Casimir III the Great’s relations with Mazovia princes that happened at that time resulted from that battle has to be negated.