Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Selected Aspects of the Relationship Between Theology and the Natural Sciences

100%

Tambor P.

|

tom 65

|

nr 9: Teologia fundamentalna i religiologia - English Online Version

153-172

EN

The article is an elaboration and a critique of certain aspects of the discussion on the relationship between theology and the natural sciences, with special consideration given to the methodological level. In the paper, I will show that in the domain of the natural sciences, there is a crucial and substantial evolution of methodology in terms of the scientific explanation, theories of truth, methods for justifying scientific hypotheses, etc. I will point out the specific loci where theology can effectively meet science, conserving, however, its autonomy and specificity. Modern cosmology is presented as a special case study in this discussion.

2

Wybrane aspekty relacji nauk przyrodniczych do teologii

100%

Tambor P.

|

tom 65

|

nr 9: Teologia fundamentalna i religiologia

149-166

EN

The article is an elaboration and a critic of certain aspects of the discussion between theology and science with a special respect to its methodological level. I show in the paper that in the domain of natural sciences there is a crucial and substantial evolution of methodology in the terms of scientific explanation, theories of truth, methods of justification of scientific hypotheses, etc. I point on the specific loci where theology can effectively meet science, conserving, however its autonomy and specificity. Modern cosmology is presented as a special case study field for that discussion.

PL

Artykuł jest pewną krytyką współczesnej metodologicznej refleksji nad stanem dyskusji między teologią (w szczególności teologią fundamentalną) a naukami przyrodniczymi. Autor ukazuje w pracy, że w świecie nauk w sensie science dokonuje się wciąż specyficzny rozwój metodologii, która wraca do posługiwania się takimi pojęciami, jak wyjaśnianie, natura zjawisk, prawda teorii naukowych i in. Wskazuje na te zjawiska we współczesnej nauce, które są istotne dla refleksji teologicznej zarówno na poziomie metodologicznym, jak i przedmiotowym. Nakreśla wreszcie pewien zarys problemów, z którymi boryka się zwłaszcza współczesna kosmologia, a które mogą się okazać szczególnie istotne dla teologii fundamentalnej.

3

The Cosmological Model (CDM, LCDM) in the Conceptual Framework of Effective Theories of the Universe

63%

Szydłowski M. , Tambor P.

Filozofia Nauki

|

2008

|

tom 16

|

nr 3-4

119-139

PL

In the paper we show that modern cosmology has a status of effective theory of the Universe similarly to the standard models in particle physics. We illustrate that the source of such a point of view is the fact that the complete theory of the Universe (TOE) should be complicated enough to derive observables. The role of epistemological emergence in the context of cosmological models (Cold Dark Matter vs. Lambda Cold Dark Matter) is also investigated. We demonstrate that while the effective theories of the Universe are not conceptually simple and elegant, their strength lies in the predictive accuracy and data fitting required for the model testing.

4

Czy fizyczne teorie efektywne są wiarygodną strategią osiągnięcia teorii finalnej?

63%

Szydłowski M. , Tambor P.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2020

|

nr 68

79-116

PL

The paper presents the methodology of effective theories as a strategy used in the process of development of modern physics to reach a final theory. We present the definition and characteristic features of an effective theory, as well as the answer to the question of whether and what kind of scenario of reaching a final theory is realized by contemporary physics. We argue that the process of development of physics in the direction of a final theory is potentially final, i.e. expressible in the conceptual schema of effective theories and as such it is convergent to a final theory. In each effective theory there are physical constants, however, whose status differs from logical constants. They have a dimension (length, energy, etc.) and are used to compare physical quantities. The structure of relevant effective theory can be interpreted in the epistemological framework of approximated truth theory. In the case study of cosmological models, the sequence of models is convergent to potentially true model. The Standard Cosmological Model is the theory of the structure and dynamics of the Universe.

5

Swoistość ontologiczna i epistemologiczna kosmologii jako nauki o Wszechświecie

51%

Krawiec A. , Szydłowski M. , Tambor P.

Filozofia i Nauka

|

2018

|

tom 6

149-174

EN

We discuss the specificity of modern cosmology understood as the physics of the Universe. We can treat cosmology as specific because of its object, i.e. the physical Universe is specific, as well as the ways of acquiring the knowledge about the Universe are specific. We argue that the specific and, in some sense, unique methodological nature of modern cosmology compared to physics is not controversial, as it is claimed among others by Helge Kragh. In our view this specificity is natural of cosmology itself and has its foundations in: 1) the asymmetry of prediction (which favors retrognosis), 2) the temporal nature of observations applied in cosmological investigations, 3) the horizon problem and the relevance of initial conditions for cosmological evolution.

PL

W pracy charakteryzujemy swoistość, tj. wyjątkowość kosmologii współczesnej rozumianej jako fizyka Wszechświata. Swoistość ta przejawia się w stosunku do samego przedmiotu badań oraz w stosunku do sposobów zdobywania wiedzy o Wszechświecie, w tym także metod stosowanych do rozwiązywania problemów. Twierdzimy, że kosmologia jest odmienna od standardowej praktyki badawczej fizyki współczesnej (odmienność metodologiczna). Odmienność przedmiotowometodologiczna współczesnej kosmologii jest źródłem kontrowersyjności kosmologii (twierdzi tak Helge Kragh (1996)). W pracy wskazujemy brak uzasadnienia takiej jej oceny. Odmienność przedmiotowo-metodologiczna kosmologii nie jest dla nas kontrowersyjna. Identyfikujemy tę odmienność między innymi ze swoistością predykcji (asymetria między retrognozą a prognozą), temporalnością kosmologii związanej z rozwojem technik obserwacyjnych, problemem horyzontu oraz specyfiką problemu warunków początkowych. Wskazujemy na niedookreśloność modelu czasoprzestrzennego w kosmologii w dwóch aspektach: a) problemu warunków początkowych dla ewolucji Wszechświata oraz b) problemu topologicznej niedookreśloności modelu geometrycznego czasoprzestrzeni.