Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Fossores ex Polonia. Rekrutacja polskich górników do Prus

100%

Wójcik A. J.

Hereditas Minariorum

|

2017

|

tom Vol. 4

273--284

PL

Poszukiwania i eksploatacja górnicza wymagały zawsze specjalistów. Wśród nich byli zarówno ludzie, którzy ukończyli specjalistyczne szkoły i uczelnie, jak też praktycy posiadający bogate doświadczenie zawodowe. Już pod koniec XVIII wieku władze Prus prowadziły akcję rekrutacyjną wśród Polaków, zwłaszcza zamieszkujących rejony pogranicza. Do nielicznych zachowanych dokumentów należy zaliczyć prezentowane „Obwieszczenie” pochodzące z 19 września 1804 r., przygotowane w języku polskim, podpisane przez cesarza Fryderyka Wilhelma III.

EN

Mining exploration and research have always required specialists. Among them there were both technical schools and colleges graduates, but also practitioners with extensive professional experience. As far back as in the late 18th century, the Prussian authorities conducted recruitment campaigns among Poles, especially those living in the border regions. “The Announcement” dated September 19, 1804, prepared in Polish, signed by the Emperor Friedrich Wilhelm III, is one of the few documents that survived.

2

Kadm na pierwszej wystawie światowej w Londynie (1851)

100%

Wójcik A. J.

Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud

|

2017

|

tom nr 3

57--72

PL

Pierwsza wystawa światowa (Wielka Wystawa – „The Great Exhibition”) zorganizowana w Londynie od 1maja do 15 października 1851 r. była ekspozycją, prezentująca dokonania ludzkości, zarówno w sferze kultury, jak i techniki. Przedstawiono szereg wynalazków oraz produktów przemysłowych. Wśród nich znalazł się polski kadm, pochodzący z hut cynku Konstanty i Pod Będzinem z Zachodniego Okręgu Górniczego Królestwa Polskiego. Produkt ten – „w postaci kruszcu” – został wyróżniony przez organizatorów wystawy.

EN

The first world exhibition (“The Great Exhibition”), organized in London from 1 May to 15 October 1851, was an exhibition presenting the achievements of humanity, both in the sphere of culture and in the technology. A number of inventions and industrial products were presented. One of them was Polish cadmium, originating from the zinc smelters “Konstanty” and “Pod Będzinem” from the Western Mining Region of the Kingdom of Poland. This product – “in the form of ore” – was honoured by the organizers of the exhibition.

3

Wielowarstwowe filmy polimerowe otrzymywane metodą LbL - warstwa po warstwie (ang. layer-bylayer) : rozwój i zastosowanie

100%

Wójcik A. J.

Wiadomości Chemiczne

|

2014

|

tom [Z] 68, 9-10

897--918

EN

The production of varied materials with nanoscale precision requires both suitable components and a right method. In the past two decades, layer-by-layer (LbL) assembly has been proven to be a convenient and versatile technique for fabrication of functional films. The LbL method enables obtaining systems composed of a few or even hundreds layers of beforehand chosen substances, which are characterized by a thickness ranging from nano- to micrometers. The building blocks of LbL assembly include, but are not limited to, synthetic polymers, polymeric microgels, biomacromolecules, (nano)particles, dendritic molecules, and complexes of these species [1]. This method involves simple alternative adsorption of oppositely charged polyelectrolytes on supporting materials [2]. The LbL assembly can be driven by multiple weak interactions, including electrostatic interactions, hydrogen-bonds, halogen-bonds, coordination bonds, charge-transfer interactions, biospecific interactions (e.g., sugar–lectin interactions), cation–dipole interactions, and the combined interaction of the above forces, etc. The multilayered composite films fabricated by means of the LbL technique have generated much interest among researchers worldwide due to the simplicity of the whole process by which they are produced and their numerous applications such as antireflection coatings, superhydrophobic surfaces, electrochromic devices, biosensors, cell adhesion or resistance coatings, drug delivery systems, proton exchange membranes, solar-energy conversion devices, and separation membranes [3]. In this review the evolution of the LbL method and the applications of the multilayered polymer films were discussed.

4

Szczotki polimerowe : otrzymywanie, charakteryzacja, zastosowanie

100%

Wójcik A. J.

Wiadomości Chemiczne

|

2016

|

tom [Z] 70, 5-6

391--410

EN

In 1959 Feynman said the future of engineering and science belongs to the nanotechnology [1, 2]. After fifty-seven years it has been proved that he was completely right. A perfect example of systems obtained in a nanometers scale, with huge development potential is a polymer brush. Polymer brushes consist of polymer chains tethered by one end to a commonly solid substrate. For a sufficiently high grafting density the macromolecules are arranged sticking out perpendicularly to the surface. Such systems could be prepared following two main strategies: “grafting to” and “grafting from” processes by means of various polymerization methods. The most popular ones are controlled radical polymerizations, especially surface-initiated atom transfer radical polymerization (SI-ATRP) [3], but brushes may also be fabricated using surface-initiated anionic or cationic polymerization processes. The architecture of the polymer systems could be very precisely controlled by selection of monomers used for the polymerization, substrates, types of solvents, temperature and duration of the whole synthesis. A postmodification of the produced brushes is also possible [4, 5]. Both structure and composition of polymer brushes may be characterized by means of numerous methods applied for a surface characterization including grazin- angle infrared spectroscopy, X-ray photoelectron spectroscopy (XPS), atomic force microscopy (AFM) or even gel permeation chromatography (GPC) [6]. Thanks to the above mentioned distinguishing properties polymer brushes have found a lot of applications. They have been used e.g. in the construction of modified graphene surfaces (they improved solubility, mechanical properties, thermal stability and electrical conductivity of the material), by manipulation of cell adhesion processes, in the column chromatography (to change quality of the stationary phase what enabled more efficient proteins separation) etc. [4]. In this review the synthesis, characterization and applications of varied polymer brushes are discussed.

5

Dawne sztolnie kopalń węgla kamiennego w okręgu zachodnim Królestwa Polskiego (do 1850 r.)

100%

Wójcik A. J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2006

|

tom Vol. 117, nr 32

341-348

PL

Rozwój poznania geologicznego i górniczego Okręgu Zachodniego Królestwa Polskiego był związany z poszukiwaniem i udostępnianiem złóż węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. Dla zapewnienia odwodnienia kopalń węgla wybudowno kilka sztolni: Werner (na kopalni Tadeusz), Ullmann (na kopalni Reden), Lempe (na kopalni Ksawery) oraz Cecylia i Jacek (na kopalniach niweckich).

EN

Prospecting and exploration of hard coal zinc and lead ores in the West Region of the Polish Kingdom was connected with the development of geological and mining knowledge of this area. Several tunnels were built to drain coal mines: Werner (for Tadeusz coal mine), Ullmann (for Reden coal mine), Lempe (for Ksawery coal mine) and Cecylia with Jacek (for Niwka's coal mines).

6

Kartografia górnicza Fryderyka Krumpla (1792-1855)

100%

Wójcik A. J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2006

|

tom Vol. 117, nr 32

361-368

PL

Fryderyk Krumpel był jednym z pierwszych geologów pracujących w Okręgu Zachodnim Królestwa Polskiego. Ukończył Akademię Górnicza we Freibergu, a od 1818 r. pracował w górnictwie polskim. Był autorem pierwszych map górniczych kopalń węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu. Należy zaznaczyć, że wykonał ponad 130 map, które przez lata były uzupełniane i stanowiły podstawę działalności górniczej.

EN

Friedrich Krumpel was one of the very first geologists working in the West Region of the Polish Kingdom. He graduated from Mining Academy in Freiberg, and since 1818 he worked in Polish mining industry. He is reckoned to be the first author of mining maps of hard coal, zinc and lead ores mines. On the basis of Krumpel's maps (over 130 in total, systematically supplemented) mining activity was planned through the years.

7

Regulamin zbierania okazów geologicznych na kopalniach węgla - nieznany dokument z historii muzealnictwa (1921 r.)

100%

Wójcik A. J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2006

|

tom Vol. 117, nr 32

369-372

PL

Autorem regulaminu jest górnik i geolog Arnold Sarjusz-Makowski (1876-1943), absolwent Instytutu Górniczego w Petersburgu, Po I wojnie światowej rozpoczął prace badawcze na Górnym Śląsku. Był prekursorem wprowadzenia nowych sposobów identyfikacji pokładów węgla kamiennego. Zbierane w kopalniach okazy geologiczne były niejednokrotnie podstawą do wprowadzenia nowych podziałów geologicznych. Stanowiły także wspaniały i dobrze opracowany zbiór muzealny.

EN

The regulations were written by Arnold Sarjusz-Makowski (1876-1943), a miner and geologist, graduate of Mining Institute in Petersburg. After 1 world war he started investigations in Upper Silesia region. He was a forerunner of new ways of coal seams identification. Samples and exhibits gathered in mines very often became a basis for new classifications. It is also a great and precisely described collection of museal pieces.

8

Jan Hempel - górnik i geolog - autor "Mapy geognostycznej zagłębia węglowego..." (1856 r.)

100%

Wójcik A. J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2006

|

tom Vol. 117, nr 32

349-359

PL

Jan Hempel (1818-1886) rozpoczął prace w Okręgu Zachodnim Królestwa Polskiego początkowo jako pomocnik inżyniera mierniczego, a następnie organizował służbę mierniczą we wszystkich kopalniach. W 1847 r. wprowadził do pomiarów teodolity, zapoczątkowując tym samym wykonywanie dokładnych map górniczych. W 1856 r. wydał "Mapę geognostyczną zagłębia węglowego w Królestwie Polskiem", która była pierwszą mapą przedstawiająca budowę geologiczna regionu.

EN

Jan Hempel (1818-1886) started his work in the West Region of the Polish Kingdom, firstly as a surveyor's helper, than he organised surveying service in all mines. In 1847 Hempel introduced theodolites into surveying and thereby, accurate mining maps could eventually be created. In 1856 he published "Mapa geognostyczna zaglebia weglowego w Krolestwie Polskiem", that was the first ever map to present geological structure of this region.

9

The geological and mining activities of Friedrich Krumpel in the western region of the Kingdom of Poland

100%

Wójcik A. J.

Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki

|

2004

|

tom 13

|

nr 1-2(25-26)

201-219

EN

The paper deals with the history of the geological exploration of the industrial Western Region of the Kingdom of Poland, and the activities of Friedrich Wilhelm Krumpel (1792 - d. after 1855). The current study deals only with the territory of the Western Region, which existed until 1869 and which had been developed successively from the Olkusz-Siewierz inspectorate, functioning in the years 1816-1833. The development of the geological and mining exploration of the Western Region of the Kingdom of Poland was connected mainly with prospecting for, and making available, deposits of coal, as well as zinc and lead ores. After graduating from the Mining Academy at Freiberg (Saxony), where he had also been born, Friedrich Krumpel came to the Kingdom of Poland, probably as early as in 1816. His work embraced several projects of key importance for documenting geological and mining exploration. For many years, Krumpel's work formed the basis for supplements as well as for new studies in the field. On the basis of archival material that has been preserved until today, we can state that Krumpel was involved, as author or co-author, in the drawing of 131 geological and mining plans and maps, including 114 projects of his own. In the beginning stages of establishing industrial plants (coal mines, zinc ore mines as well as the 'Huta Bankowa' steelworks and a zinc processing plant) and workers' housing estates in the Western Region, the task of drawing maps of the sites was a major priority. Making measurements as well as mapping industrial buildings and dwelling houses, and thus also delimiting the boundaries of particular plots, were above all the responsibility of Friedrich Krumpel himself, who was engaged in documenting the first stages of the development of dwelling house quarters in Dabrowa Górnicza.

10

„O skalnym oleju” – publikacja księdza Franciszka Siarczyńskiego z 1828 roku

100%

Wójcik A. J.

Hereditas Minariorum

|

2016

|

tom Vol. 3

242--253

PL

Ksiądz Franciszek Siarczyński (1758–1829) – geograf, historyk, publicysta, bibliotekarz, redaktor czasopism, żył w okresie obfitującym w różne wydarzenia dziejowe. Przeszedł do historii jako badacz dziejów Polski. Działalność rozpoczął w Warszawie, gdzie był wykładowcą w pijarskim Collegium Nobilium, a następnie w Collegium Regium. Był także proboszczem w Jarosławiu, Kozienicach, Łańcucie i kanonikiem katedralnym warszawskim i przemyskim. Od 1827 r. kierował – jako pierwszy dyrektor – Biblioteką im. Ossolińskich we Lwowie. Zainteresowania geograficzne u Franciszka Siarczyńskiego szły przede wszystkim w kierunku opracowywania słowników geograficznych. Zbierał także i opracowywał materiały dotyczące surowców mineralnych występujących w Galicji, w tym soli kamiennej (1788) oraz ropy naftowej (1828).

EN

Priest Franciszek Siarczyński (1758–1829) was a geographer, historian, journalist, librarian, and editor of magazines. He lived in time abounding in various historical events and went down in the annals as a researcher of Polish history. He started his career in Warszawa where he was a lecturer in Piarists’ Collegium Nobilium and then in Collegium Regium. He was also a parish priest in Jarosław, Kozienice and Łańcut as well as a canonry of the cathedral in Warszawa and Przemyśl. Since 1827 was the manager and first director of Te Ossolińscy Library in Lwów. Siarczyński’s geographical interests went primarily towards the development of geographical dictionaries. He also worked on mineral resources occurring in Galicja, including rock salt (1788) and crude oil (1828).

11

Sztolnie na terenie Zagłębia Dąbrowskiego

63%

Preidl W. , Wójcik A. J.

Budownictwo Górnicze i Tunelowe

|

2017

|

tom nr 4

24--32

PL

Artykuł jest kontynuacją podjętego w numerze BGiT 2017, nr 2 tematu sztolni zlokalizowanych na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Dotyczy sztolni w kopalniach węgla kamiennego Zagłębia Dąbrowskiego, czyli na terenach dawnego zaboru rosyjskiego oraz Nowego Śląska, które po 1815 r. zostały włączone do zaboru rosyjskiego. Zagadnienia te były dotychczas przedstawiane w niewielu publikacjach. Stosunkowo mała ilość materiału dokumentacyjnego nie pozwala na dokładną lokalizację sztolni w terenie oraz na szczegółowe przedstawienie historii ich powstania, użytkowania, a także likwidacji. Temat ten wymaga przeprowadzenia dokładnych analiz i badań archiwalnych oraz terenowych. Na podstawie dostępnych materiałów podjęto próbę udokumentowania i przywrócenia potomnym pamięci o nich, dzieł inżynierskich, świadczących o dużym kunszcie i umiejętnościach ówczesnych górników.

EN

The article is a continuation of the subject of the galleries located in the Upper Silesian Coal Basin undertaken in the issue of BGiT 2017, no 2. It refers to the galleries in hard coal mines of Zagłębie Dąbrowskie area, i.e. the area of former Russian Partition and a New Silesia, which after 1815 were incorporated into the Russian Partition. So far, these issues have been presented in few publications. The relatively small amount of documentary material does not allow for a precise location of the galleries on that area and for a detailed presentation of the history of their construction, use and decommissioning. This topic requires thorough analyses and the archival research as well as field investigations. On the basis of the available materials, an attempt was made to document and restore the memory of them to future generations, the memory of engineering achievements, providing the evidence of the great craftsmanship and skills of the then miners.

12

Złoża surowców mineralnych i zmiany środowiska naturalnego wywołane przez górnictwo na terenie Bukowna

63%

Wójcik A. J. , Chmura J.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2005

|

tom R. 29, z. 4

219-236

PL

Badany teren charakteryzuje się skomplikowaną budową geologiczną, a w konsekwencji dużym "nasyceniem" zmian środowiska naturalnego, wywołanego przede wszystkim działalnością górniczą, w zakresie eksploatacji różnych surowców mineralnych, w tym przede wszystkim rud cynku i ołowiu oraz piasku podsadzkowego. Niniejszy artykuł opracowano na podstawie analizy materiałów archiwalnych i publikacji oraz po przeprowadzeniu rozpoznania terenowego.

EN

Complicated geological structure characterise the area of research. Big geological units in this region (Upper Silesian Coal Basin, Cracow Monocline) are separated by big and deep fault zone (Sławków Trough). Exploitation of natural resources existing in this area (zinc and lead ores, quaternary formations of sand) has led to enormous changes in the environment. As a result of restricting and finally closing down mining (zinc ores and sand mines) the area gradually regains its natural as well as tourist and recreational value. There are also a few places in the town especially distinguished to preserve them in unchanged form (i.e. Sztoła River Valley, Diabla Góra Hill).

13

Problemy ochrony i udostępnianie podziemnych geostanowisk w kopalniach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

63%

Chmura J. , Wójcik A. J.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2005

|

tom R. 29, z. 3/1

135-143

PL

Wielowiekowa działalność górnicza na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego pozostawiła po sobie szereg obiektów techniki, zlokalizowanych na powierzchni i pod ziemią. Jednak przemijający czas i wszechobecna komercjalizacja wpływają niekorzystnie na zachowanie tych najcenniejszych zabytków natury i górniczego rzemiosła. Dlatego też bardzo istotne są wszelkie działania zmierzające do ochrony i udostępniania najcenniejszych śladów) dawnego górnictwa.

EN

Several hundred years long mining in the area of the Upper Silesian Coal Basin has left behind many historic sites, visualizing advances in mining technique. The passage of time and widespread commercialization impart negative effects on these valuable relics of the nature and the mining craft, both on the surface and underground. All kinds of activities directed at protecting valuable sites of old mining and making them available to the public are of considerable significance.

14

Kopalnia węgla blanowickiego „Zygmunt” w Porębie koło Zawiercia

63%

Wójcik A. J. , Preidl W.

Hereditas Minariorum

|

2015

|

tom Vol. 2

27--49

PL

Historia górnictwa węgla brunatnego, zwanego blanowickim, w rejonie Zawiercia oraz Siewierza jest długa i obejmuje różnego rodzaju okresy rozwoju jak i upadków. Na tym obszarze w XIX i w pierwszej połowie XX w. działo ponad czterdzieści kopalń. Wśród nich na szczególne zainteresowanie zasługuje kopalnia „Zygmunt”, znajdująca się w Porębie koło Zawiercia. Powstała i działała w latach 1919–1935. Osiągała największe wydobycie wśród wszystkich zakładów górniczych. Próbowano ją także choć bezskutecznie reaktywować w okresie II wojny światowej. Należy zaznaczyć, że do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele dokumentów archiwalnych, które mogły pomóc w ustaleniu dziejów samej kopalni. Materiały są bardzo rozproszone i znajdują się w archiwach wielu instytucji. Pozwalają one jednak na przeprowadzenie analizy i próbę zestawienie informacji dotyczących kopalni.

EN

The history of so called “Blanowice coal” lignite mining in the area of Zawiercie and Siewierz is long and includes periods of development as well as decline. In the 19th and during the first half of the 20th century more than forty mines operated in this region. One of them – the “Zygmunt” mine – located in Poręba near Zawiercie was particularly interesting. Established and fully operational between 1919 and 1935 it was the most productive among of the mines. There had been plans – eventually unsuccessful – to reactivate it during the Second World War. It should be noted that nowadays only a few documents stating the history of the “Zygmunt” mine still remain. The materials are dispersed and located in archives of various institutions. They are, however, sufficient to review and summarise the information on the “Zygmunt” mine’s history.

15

Tajemnice dawnych kopalń

63%

Preidl W. , Wójcik A. J.

Hereditas Minariorum

|

2014

|

tom Vol. 1

199--204

PL

Czasem jest ziemia, która nie daje plonów, gdy się ją zasieje, jeśli będziesz ją wydobywać, wyżywi o wiele więcej ludzi, niż gdyby przynosiła plony. (Georg Agricola) W miarę jak likwidowane są kolejne kopalnie wzrasta zainteresowanie przeszłością górnictwa. Miłośnicy historii techniki, poszukiwacze przygód, eksploratorzy wędrują po terenach gdzie niegdyś kwitło górnictwo rud, surowców chemicznych czy surowców energetycznych, szukając śladów, wyrobisk, urządzeń wydobywczych, starych hałd. Prawie w każdym zakątku Polski można znaleźć pozostałości po kopalniach głębinowych czy też odkrywkowych. Pasjonaci starają się je opisywać a przede wszystkim dokumentować, aby w ten sposób przywrócić je pamięci. Często te działania przynoszą wymierne efekty, a na bazie szeroko pojętych „pamiątek” po kopalni powstaje atrakcja turystyczna, która przyciąga kolejnych zwiedzających. W artykule, na przykładzie trzech wybranych kopalń, przedstawiono tajemnice, które mogą ukrywać podziemne wyrobiska i opowieści, które się z nimi wiążą.

EN

As increasingly more mines are gradually being closed down, the interest in mining past is growing. The enthusiasts of history of technology, adventurers and explorers wander in the area looking for signs, excavation, mining equipment, and former slag heaps, where ore, chemical raw materials and fuel mining used to flourish. Traces of the underground or opencast mines can be found in different parts of Poland. Many enthusiasts struggle to describe and, most of all, document the traces of this historic heritage so that they are not forgotten. Quite often these actions lead to great results and so called “memorabilia” of the former mines become a basis of a new tourist attraction for the incoming visitors. This article presents the secrets that underground excavations hide and the stories they can tell based on the examples of three selected mines.

16

Węgiel blanowicki – zarys historii rozpoznania i eksploatacji do 1870 roku

63%

Wójcik A. J. , Preidl W.

Hereditas Minariorum

|

2014

|

tom Vol. 1

29--45

PL

Wśród różnorodnych wystąpień mezozoicznego węgla brunatnego w Polsce, który na ogół nie tworzy form złożowych, szczególną pozycję zajmuje węgiel brunatny wieku dolnojurajskiego z rejonu częstochowsko-zawierciańskiego, zwany węglem blanowickim. Zwiększona węglonośność, zaznaczająca się lokalnie w profilu osadów lądowych górnego liasu, była podstawą rozwoju górnictwa węglowego na tym obszarze w latach 1818–1959. Centrum ówczesnego górnictwa skupiało się w okolicach Poręby koło Zawiercia, jak i w kilkunastu innych miejscowościach, między innymi w: Ciągowicach, Blanowicach, Łazach, Siewierzu. Jego podstawą była eksploatacja płytko położonego pokładu węgla o miąższości do 2,0 m. Rozpoznanie geologiczne tego rejonu zostało zapoczątkowane już pod koniec XVIII w. Znaczący udział w pracach badawczych mieli udział Leopold von Buch, Georg G. Pusch, Ludwik Zeuschner (Zejszner) oraz Ferdinand Roemer.

EN

Among many various types of Mesozoic brown coal in Poland, which typically do not create complex forms, the so called Blanowice coal originating from Lower Jurassic series in Częstochowa-Zawiercie region, is unique. An increased coal bearing capacity that appears locally in the profile of land deposits of Upper Lias was the main reason for coal mining development in the area between 1818 and 1959. The centre of coal mining of the time focused around Poręba near Zawiercie as well as in several other locations, including but not limited to: Ciągowice, Blanowice, Łazy, Siewierz. The main activity was the exploitation of shallow coal deposits of the thickness of up to 2.0 m. The geological identification of the region began at the end of 18th century. Leopold von Buch, Georg G. Pusch, Ludwik Zeuschner (Zejszner) and Ferdinand Roemer contributed significantly to the research in the area.

17

Zapadliska i deformacje powierzchni terenu na obszarze płytkiej eksploatacji górniczej gipsu w Dzierżysławiu

51%

Preidl W. , Wójcik A. J. , Szafulera K.

Budownictwo Górnicze i Tunelowe

|

2015

|

tom nr 2

1--13

PL

Kopalnia podziemna w Dzierżysławiu prowadziła do połowy lat 70. XX w. eksploatację złoża gipsów mioceńskich. Zlokalizowana w okolicach Kietrza na obszarze Bramy Morawskiej była jednym z nielicznych zakładów w Polsce eksploatującym surowce budowlane metodami głębinowymi – systemem komorowym. Pozostałością tej eksploatacji są liczne płytkie i niepodsadzone wyrobiska sprzyjające ujawnianiu się deformacji nieciągłej, czego potwierdzeniem są występujące na powierzchni zapadliska. W artykule przedstawiono również możliwości wykorzystania zdegradowanego terenu pogórniczego do celów gospodarczych i turystycznych.

EN

Underground mine in Dzierżysław carried out the exploitation of the Miocene gypsum deposits in the 70-ties of the XX century. Located in vicinity of Kietrz area of the Moravian Gate it was one of the few plants in Poland extracting construction materials by deep methods - room-and-pillar system. The remnant of this exploitation consists in numerous shallow and unfilled workings which are the hangover ofthat exploitation facilitating the occurrence of discontinuous deformations, confirmed by occurrence of sinkholes on the surface. The paper also presents the possibility of using a degraded post-mining land for economic purposes and tourism.

18

Ochrona unikatowego ekosystemu oraz ograniczenia w zagospodarowaniu Podziemi Tarnogórsko-Bytomskich

51%

Chmura J. , Kłys G. , Wójcik A. J.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

tom R. 31, z. 3

71-77

PL

Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie to rozległy i skomplikowany system wyrobisk, będących wynikiem kilkusetletniej (od XII wieku) eksploatacji górniczej rud metali. Łączna długość chodników, komór i wybierek wynosi ponad 300 km -jest to jeden z największych systemów podziemnych na świecie. Jest on połączony z powierzchnią ziemi pięcioma sztolniami odwadniającymi oraz licznymi szybami i odsłonięciami w okolicznych kamieniołomach. W ciągu kilkuset lat w podziemnym systemie wytworzył się unikatowy mikroklimat oraz różnorodna szata naciekowa. Z uwagi na dogodne warunki osiedliły się tutaj nietoperze, wykorzystując ten labirynt jako miejsce zimowej hibernacji oraz schronienie w okresie letnim. Wśród nietoperzy doliczono się ośmiu gatunków. Występuje tu m.in. nocek duży (Myotis myotis) oraz gacek brunatny (Plecotus auritus), dla którego jest to największe zimowisko w Europie.

EN

Tarnowskie Góry - Bytom underground is an extensive and complicated system of mining excavations resulting from hundreds of years of mining and ore exploitation. The total length of all galleries, chambers and pits is over 300 km - it is one of the biggest underground system in the world. This system is connected with the surface of earth by five galleries, many shafts and excavations located in the neighbouring quarries. Over the years, an unique microclimate and a multifarious dripstone cover formed there. Because of favourable conditions, bats settled in it, using this labyrinth as a place of winter hibernation and a shelter during the summer period. Among the bats, eight species have been discovered so far, in particular: Myotis myotis and Plecotus auritus.

19

Ochrona, konserwacja i restauracja kamiennych obudów wyrobisk podziemnych

51%

Preidl W. , Wójcik A. J. , Dyduch G.

Hereditas Minariorum

|

2016

|

tom Vol. 3

33--52

PL

Ochrona wyrobisk podziemnych przed negatywnym oddziaływaniem czynników środowiskowych jest zagadnieniem nadzwyczaj złożonym. Obudowa, która może być wykonana z kamienia naturalnego lub sztucznego, będzie ulegać destrukcyjnym wpływom w stopniu zależnym od rodzaju i jakości materiału, z którego została wykonana. Również oddziaływanie środowiska na obudowę może być bardzo zróżnicowane. Rodzaj i intensywność działań są uzależnione od takich czynników jak: rodzaj skał w których wykonano wyrobisko, głębokość lokalizacji wyrobiska, stosunki wodne na powierzchni terenu i w skałach otaczających wyrobisko. Również sposób przewietrzania jak i skład chemiczny powietrza doprowadzanego do wyrobiska wpływa na intensywność i rodzaj korozji materiału obudowy. Omawiając tak skomplikowane zagadnienie trudno podać jednoznaczną diagnozę i metodologię postępowania przy rozwiązywaniu problemu zabezpieczenia obudów kamiennych przed destrukcyjnym oddziaływaniem czynników środowiskowych. Każde wyrobisko należy traktować indywidualnie, uwzględniając nie tylko warunki środowiskowe i rodzaj obudowy ale również jego przyrodnicze i historyczne walory. W artykule podano również najważniejsze czynniki środowiskowe mające wpływ na destrukcję oraz podano metodologię ograniczenia ich wpływu na stan zachowania konstrukcji murowych wyrobisk podziemnych. Podkreślono także, że zabiegi zmierzające do zabezpieczenia wyrobiska i jego obudowy, choćby najskuteczniejsze, nie mogą doprowadzić do zniszczenia jego specyfiki i walorów historycznych.

EN

Protection of underground excavations against the negative impact of environmental factors is an extremely complicated and complex issue. The construction, which may be made of natural or artificial stone, undergoes destructive influence depending on the type and quality of the material from which it was made. Other factors such as execution time, the manner of execution and quality of materials used in construction will also influence its resistance. Environmental factors affecting the underground constructions can be very diverse as well. The nature and intensity of their activities depend on the type of rock, the depth of the excavation, water conditions on the surface and in the rocks surrounding the excavation. The way of ventilation and the chemical composition of air entering the pit determine the intensity and type of material corrosion. There is neither one clear diagnosis nor the methodology on solving the issue on protection and maintenance of underground constructions. Each pit needs to be examined individually, taking into account special environmental conditions, type of construction but also its natural and historical values. Even the most effective activities aimed at protecting excavations cannot lead to the destruction of their outlook and historical assets.