PL
 |
EN
Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl
Preferencje help
Polish version English version Język
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 14

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
1
Content available Oralność gwar i ich leksyka
100%
Sierociuk J.
Poradnik Językowy
|
2023
|
tom 801
|
nr 2
7-19
EN
This article discusses the issue of a relationship between oral characteristics of dialects with the functioning of the lexis that is specific to them. A dialect, as a speech of an oral community, functions based on an intergenerational message. This influences the “storage” of a significant portion of the local lexis in the sphere close to passive command. This property determines, to a large extent, the limited resource of lexicographic materials, since a considerable portion of the vocabulary is provided by respondents only after a straightforward intervention of the explorer.
2
Content available Wielkopolskie Słowniki Regionalne – założenia leksykograficzne serii
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2021
|
tom 14
289-305
EN
Therefore, the proposed series Greater Poland Regional Dictionaries is an attempt to make up for these drawbacks. Due to the limited size of the dialectologist team (only 3 persons), a decision was made to cooperate with various local communities, especially with schools. Field exploration with a clear lexicographic assumption is narrowed down to a selected subject field, and a special questionnaire is designed, containing 600–800 tailored questions encouraging the interlocutors to make longer statements. Photographs of these designations are equally desirable. Thematically identical dictionaries are to be prepared for several regions of Greater Poland; the intended number is 4–5. In longer terms, it offers an opportunity of comparative analyses. It would also be possible to compile similar dictionaries of different Polish dialects as well as in the broader Slavic context. Dictionaries are in the realm of popular science; this is the reason why we decided against grammatical information, etymology, etc. The scientific value is also emphasized by the presence of lexical units important in linguistic research, both regarding the Polish language and some Slavic relations. The principle of synchrony is respected – we provide the day when the material was registered in the field, the characteristics of the contemporary dialect and brief information about the history of the area and the cooperating school.
PL
Gwary wielkopolskie są najsłabiej udokumentowane leksykograficznie, toteż proponowana seria Wielkopolskie Słowniki Regionalne jest próbą nadrobienia tych zaległości. Ze względu na ograniczoną liczebność zespołu dialektologów (tylko 3 osoby) zdecydowano, że współpracować będziemy z różnymi środowiskami lokalnymi, szczególnie ze szkołami. Eksploracja terenowa o wyraźnym założeniu leksykograficznym zawężona jest do wybranego pola tematycznego, a specjalny kwestionariusz zawiera 600–800 specjalnie skonstruowanych pytań prowokujących rozmówców do dłuższych wypowiedzi; pożądane też są fotografie omawianych desygnatów. Identyczne tematycznie słowniki mają być przygotowane dla kilku regionów Wielkopolski – w zamierzeniu ma ich być 4–5 – co w dalszej perspektywie stwarza możliwości analiz komparatystycznych. Dopuszczamy ponadto możliwość zestawiania podobnych słowników także z różnych dialektów polskich jak i w kontekście slawistycznym. Słowniki mają mieć charakter popularnonaukowy, przez co rezygnujemy z zamieszczania informacji gramatycznych, etymologii itp. Wartość naukową dodatkowo akcentuje obecność jednostek leksykalnych istotnych w badaniach lingwistycznych, zarówno dotyczących języka polskiego jak i niektórych zależności slawistycznych. Przestrzegana jest zasada synchronii – podajemy datę rejestracji materiału w terenie, charakterystykę współczesnego stanu gwary oraz szkic o historii terenu i współpracującej szkoły.
3
Content available Siara w kulinarnej kulturze wsi. Z terenowej eksploracji materiału leksykograficznego
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2022
|
tom 15
183-198
EN
The article shows the richness of field material which has been practically neglected in previous explorations. Due to the lack of relevant certificates in the available studies, the assumption was to present relatively extensive field documentation. The nature of the study combines lexicographic investigations with the presentation of the results of these explorations. The mentioned material was obtained in the years 2005–2020; these are reports from the inhabitants of various parts of Poland – mainly, however, from Greater Poland – with almost 70 research points. Contrary to the accepted view that colostrum is not used in traditional cooking, the presented material proves that this tradition is very alive in rural areas.
PL
W artykule ukazane jest bogactwo materiału terenowego praktycznie w dotychczasowych eksploracjach pomijanego. Z racji braku stosownych poświadczeń w dostępnych opracowaniach założeniem było przedstawienie w miarę bogatej dokumentacji terenowej. Charakter opracowania łączy dociekania leksykograficzne z prezentacją rezultatów tychże eksploracji. Przywoływany materiał pozyskiwany był w latach 2005–2020; są to relacje pochodzące od mieszkańców różnych części Polski – głownie jednak Wielkopolski – punktów badawczych jest prawie 70. Wbrew przyjmowanemu poglądowi o braku wykorzystywania siary w tradycyjnej kuchni, przedstawiony materiał dowodzi bardzo żywej jej tradycji w środowisku wiejskim.
4
Pamięci Profesor Natalii Chobzej
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2019
|
tom 11
PL
Wspomnienie zmarłej w 2018 r. Prof. Natalii Chobzej.
5
Content available A centennial of dialectology in Poznań
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
43-63
PL
W artykule przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące historii badań dialektologicznych w Poznaniu. Podano też istotne dane, szkicując konteksttych działań – działalność naukowa Uniwersytetu Poznańskiego ściśle powiązana jest z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Te dwie instytucje naukowe mają wielkie zasługi w rozwoju studiów polonistycznych, a w tym dialektologii. Przedstawione informacje dotyczą głównie mało znanych osiągnięć zespołu dialektologicznego – między innymi archiwum fonograficznego z rejestracjami wypowiedzi informatorów urodzonych w drugiej połowie XIX wieku (najstarszy rozmówca pochodzi z roku 1855), co z nagraniami współczesnymi daje w sumie zarejestrowanych około 3700 godzin mowy ludowej – całość tego archiwum dostępna jest w wersji cyfrowej.Tekst uzupełnia garść informacji o historii dialektologii poznańskiej, kończy zaś szkic współczesnych działań zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM – głównie prac leksykograficznych.
EN
This article presents the most relevant information on the history of dialectological research in Poznań and its context, the academic achievements of the Poznań University enjoyed in cooperation with the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences. The two institutions have greatlycontributed to the development of Polish studies including dialectology.The presented information pertains chiefly to the relatively unknown accomplishments of the dialectology team, for example a phonographic archive containing recordings of utterances of informants born in the second half of the 19th century (the oldest interlocutor was born in 1855). Together with contemporary recordings, the collection contains approximately 3,700 hours of rural speech. The entire archive is available in a digital version.The text is supplemented with information about the history of Poznań dialectology and the contemporary activities of the team of the Dialectology Workshop at the Poznań University, mainly lexicographic works.
6
Content available Sto lat dialektologii w Poznaniu
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
11-32
EN
This article presents the most relevant information on the history of dialectological research in Poznań and its context, the academic achievements of thePoznań University enjoyed in cooperation with the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences. The two institutions have greatly contributed to the development of Polish studies including dialectology.The presented information pertains chiefly to the relatively unknown accomplishments of the dialectology team, for example a phonographic archive containing recordings of utterances of informants born in the second half of the 19th century (the oldest interlocutor was born in 1855). Together with contemporary recordings, the collection contains approximately 3,700 hours of rural speech. The entire archive is available in a digital version.The text is supplemented with information about the history of Poznań dialectology and the contemporary activities of the team of the Dialectology Workshop at the Poznań University, mainly lexicographic works.
PL
W artykule przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące historii badań dialektologicznych w Poznaniu. Podano też istotne dane, szkicując kontekst tych działań – działalność naukowa Uniwersytetu Poznańskiego ściśle powiązana jest z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Te dwie instytucje naukowe mają wielkie zasługi w rozwoju studiów polonistycznych, a w tym dialektologii. Przedstawione informacje dotyczą głównie mało znanych osiągnięć zespołu dialektologicznego – między innymi archiwum fonograficznego z rejestracjami wypowiedzi informatorów urodzonych w drugiej połowie XIX wieku (najstarszy rozmówca pochodzi z roku 1855), co z nagraniami współczesnymi daje w sumie zarejestrowanych około 3700 godzin mowy ludowej – całość tego archiwum dostępna jest w wersji cyfrowej.Tekst uzupełnia garść informacji o historii dialektologii poznańskiej, zaś kończy szkic współczesnych działań zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM – głównie prac leksykograficznych
7
Content available About synonymy in dialects in the context of the general Polish language
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
W artykule podejmowany jest problem funkcjonowania w gwarach synonimii. Zjawisko to rozpatrywane jest zarówno w kontekście współczesnych dialektalnych opisów leksykograficznych, jak i bogatego materiału wyekscerpowanego z korpusu gwary jednej wsi wielkopolskiej (Bukówiec Górny, pow. Leszno). Uznając synonimię za zjawisko stylistyczne, przyjmuje istotne znaczenie w y b o r u jako podstawowego warunku zaistnienie relacji synonimicznej. Przedstawione wyniki analiz wykazują, że o właściwej relacji synonimicznej w gwarach można mówić jedynie na poziomie idiolektalnym.
EN
This article presents the issue of synonymy in dialects. The phenomenon is viewed in a context of contemporary dialectal lexicographic descriptions and the abounding material excerpted from a corpus of a dialect spoken in a single village in Wielkopolska (Bukówiec Górny, Leszno county). If we agree that synonymy is a stylistic phenomenon, c h o i c e gains in importance as the prerequisite for a synonymic relation. The presented analyses indicate that a proper synonymic relation in dialects occurs only on the level of idiolects.
8
Content available Dialectal diminutives in a system and a text
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
Artykuł jest próbą weryfikacji ogólnego przekonania o „ogromnym bogactwie” deminutivów w językach słowiańskich, w tym kontekście także w gwarach. Oglądowi poddane zostały teksty nagrane przez Z. Sobierajskiego w latach 1951–1953 i opublikowane w tomie zawierającym nieco ponad 200 stron tekstów z 11 miejscowości zachodniej Wielkopolski (Sobierajski 1985).Wbrew oczekiwaniom deminutiva pojawiają się w tych tekstach w ilościach śladowych, liczba ich tekstowych użyć nie przekracza 0,5% zarejestrowanych słowoform (tych w całym tomie jest 62 711). Zaskakuje natomiast redundantne, naddane wyłożenie ‘małości’ typem MAŁY. MAŁY + deminutivum pojawiło się 38 razy, co stanowi 61,29% użyć tekstowych leksemu MAŁY.
EN
The article is an attempt at verifying the general opinion about “a vast multitude” of diminutives in Slavic languages, including dialects. An analysis has been carried out of texts recorded by Z. Sobierajski in 1951-1953 and published in a volume of slightly more than 200 pages of texts from 11 locations in western Wielkopolska region (Sobierajski, 1985).Contrary to the expectations, the number of diminutives in these texts is negligible. They do not represent more than 0.5% of the registered word forms (whose total number in the volume amounts to 62,711). What is surprising is the redundant, surplus expression of ‘smallness’ by means of the MAŁY (small) type. MAŁY + a diminutive appeared 38 times thus representing 61.29% of the MAŁY lexeme in the texts.
9
Content available About certain dependence of word formation on the structure of the lexical and semantic field
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
W artykule rozpatrzona została sytuacja wywołana ingerencją nowych, obcych konkretnej gwarze jednostek leksykalnych. Przejrzyste słowotwórczo wyrazy typu grabisko, siekierzysko, kosisko, stylisko dokumentujące łączliwość formantu -isko z podstawą rzeczownikową – w kategorii nazw części składowych prostych narzędzi – zmieniają swoją charakterystykę pod wpływem oddziaływania upowszechniającej się formy typu styl ‘trzonek’. W konsekwencji zamiast struktury typu kosisko ‘trzonek, rękojeść kosy’ (z podstawą rzeczownikową) zaczyna dominować typ kosisko ‘metalowa część kosy, która kosi’ (z podstawą czasownikową). Podobne przeobrażeniom poddaje się także grabisko.
EN
This article presents the situation caused by the interference of new lexical units foreign to a specific dialect. Words transparent with respect to word formation, like grabisko, siekierzysko, kosisko, stylisko, documenting the idiom of the formant -isko with the noun base (in names of the components of simple tools) change their characteristics under the influence of an increasingly popular form like styl ‘handle’. Consequently, the structure of the type kosisko ‘handle, hilt, grips of a scythe’ (with a noun basis) is being replaced by the type kosisko ‘the metal part of a scythe, the chine’ (with a verb basis). Similar transformations are taking place with grabisko.
10
Content available The linguistic and cultural community of a Slavic village: research project assumptions
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
Artykuł zawiera założenia projektu mającego dać podstawy do językowo-kulturowych badań porównawczych współczesnej wsi słowiańskiej. Pozyskanie w miarę pełnego materiału z odpowiednio wybranych mikropól tematycznych ma także dać podstawy do szeroko zakrojonych badań korpusowych.
EN
The article presents assumptions of a project laying foundations for linguistic and cultural comparative research into the contemporary Slavic village. Relatively complete material obtained from carefully selected thematic micro-fields is intended to give the basis for large-scale corpus research.
11
Content available Homer and contemporary folklore – different time, one tradition
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
Artykuł podejmuje istotną dla interpretacji kultury ludowej kwestię: czy teksty współczesnego folkloru są w jakimś stopniu kontynuacją tradycyjnej struktury poetyckiej. Zasadnicze pytanie brzmi: czy współczesny folklor może swymi korzeniami sięgać czasów dominacji kultury oralnej? Analizie poddane zostały oryginalne teksty folkloru różnych narodów słowiańskich. Tekstowa żywotność w całej Słowiańszczyźnie identycznych elementów poetyki utworów folklorowych przekonuje, że są to struktury obecne już w czasach wspólnoty prasłowiańskiej; Obecność jednostek folklorowych – nieobecnych w codziennych gwarach i w języku literackim – przekonuje o ich prasłowiańskim rodowodzie.Formuliczność epiki folkloru słowiańskiego i takoważ struktura tekstów Homerowych pozwalają stawiać tezę o wspólnym pochodzeniu obu tych struktur tekstowych, o jednej tradycji przy różnym czasie ich dokumentowania.
EN
In the article, I present an issue of importance to the interpretation of folk culture, namely if texts representing contemporary folklore to some extent continue the traditional poetic structure. The major question is if contemporary folklore may go back to the time when oral culture prevailed. Original folk texts from various Slavic nations were subjected to an analysis. The textual persistence of identical elements of the poetics of folk works in all Slavic languages is an argument in favour of a thesis that these structures go back to the proto-Slavic community. The occurrence of folklore units, absent from dialects and the literary language, is evidence of their proto-Slavic origin. The formulaic discourse of the epics of Slavic folklore and the like structure of Homer’s texts allow to advance an argument that both textual structures have the same origin and come from one tradition while the time of documenting thereof is different.
12
Content available The methodological assumptions about research into language of villagers
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
W artykule wychodzi się z przeświadczenia, że współczesne wieś jest terenem nie tylko intensywnych przeobrażeń warunków życia jej mieszkańców, lecz także jest to obszar bardzo szybko zachodzących przeobrażeń języka kształtującej ją społeczności, gdzie tradycyjnie pojmowane gwary coraz rzadziej są podstawowym środkiem porozumiewania się. Prezentowana propozycja badawcza akcentuje potrzebę uwzględnienia kilku przesłanek:1) gromadzenie w terenie materiału leksykalnego głównie poprzez koncentrację uwagi na określonym polu tematycznym;2) na etapie gromadzenia materiału uwzględniać różne parametry socjolingwistyczne;3) do badań typować informatorów reprezentujących różne grupy pokoleniowe wyznaczane rokiem urodzenia informatora; dla celów porządkujących przyjmuje się pięć takich przedziałów pokoleniowych;4) poddawany obróbce komputerowej materiał ma być zaopatrzony w odpowiednią metryczkę zawierająca kilka podstawowych parametrów pozwalających na dokładna charakterystykę każdego z jego elementów.
EN
The article presents a presumption that contemporary rural areas are witnesses not only to intense transformations of the inhabitants’ living conditions but also very rapid changes to the language spoken by the local communities where the traditionally defined dialects are less and less frequently the major means of communication.1) The presented research proposal highlights the need for taking into account several premises: collecting in the field lexical material mainly by focusing attention on a specific subject area;2) taking into account various social and linguistic parameters at the stage of collecting the material; for the research, select informants who represent various generations as indicated by the informants’ years of birth; for the purpose of clarity, five generation intervals have been identified;3) the material, subjected to computer processing, should be accompanied by particulars including a few basic parameters that allow to characterise each element in detail.
13
Content available Features defining dialects spoken in language of villagers
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
Artykuł koncentruje się na problemie przydatności zbiorów tekstów do zestawiania charakterystyki gwar. Zwrócono tu uwagę na występowanie niektórych cech dialektalnych w książkowym wydaniu Tekstów z zachodniej Wielkopolski Z. Sobierajskiego. Na 210 stronach druku odnotowanych jest 62711 słowoform gwarowych. Materiał z tak zestawionego korpusu skonfrontowany został z M. Gruchmanowej Gwarami zachodniej Wielkopolski (Poznań 1970) i Atlasem języka i kultury ludowej Wielkopolski (Wrocław …– Poznań 1979–2005). Cały szereg form, uznawanych za typowe dla gwar tego regionu, w badanym korpusie nie występuje, lub ma poświadczenia jednokrotne. Mimo więc tak obfitego materiału w wielu wypadkach nie jest możliwe podjęcie prób naszkicowania charakterystyki językowej konkretnych gwar.
EN
The article focuses on the suitability of collections of texts for listing dialect characteristics. Attention has also been paid to the occurrence of some dialectal features in Z. Sobierajski’s Teksty z zachodniej Wielkopolski; 210 pages of his book contain 62,711 dialectal word forms. The material from the corpus has been confronted with M. Gruchmanowa’s Gwary zachodniej Wielkopolski (Poznań 1970) and the Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski (Wrocław…– Poznań 1979–2005). The corpus either lacks an entire group of forms regarded typical of the region’s dialects or the occurrences are very rare. Therefore, despite the ample material, in many instances an attempt at linguistic characteristics of specific dialects is futile.
14
Content available The sociological context of research into language of villagers
100%
Sierociuk J.
Gwary Dziś
|
2020
|
tom 13
PL
Artykuł podejmuje próbę szkicowania kontekstu współczesnej sytuacji językowej wsi. Przywołane nowe rozstrzygnięcia socjologii, geografii wsi – i innych dyscyplin zajmujących się obszarami wiejskimi – jednoznacznie wskazują na konieczność zmiany orientacji metodologicznej współczesnej dialektologii. Konkluzją powyższego jest coraz wyraźniej rysująca się potrzeba mówienia o języku mieszkańców wsi miast o tradycyjnej gwarze. Wzrasta też świadomość wartości lokalnej kultury i potrzeby jej kultywowania. Coraz częściej jest też odczuwana potrzeba zestawiania słowników własnej gwary.
EN
The article is an attempt at presenting the context of the linguistic situation in rural areas. New findings offered by sociology, geography of the country and other disciplines dealing with rural areas indicate clearly that contemporary dialectology requires methodological re-orientation. As a consequence, there is a growing need of referring to a language spoken by inhabitants of rural areas rather than a traditional dialect. There is also growing awareness of the value of local culture and an imperative to cultivate it, accompanied by an urgent need of compiling own dictionaries of dialects.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.