Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

On some Foraminifera from the Boryszew boring (central Poland)

100%

Pozaryska K.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1964

|

tom 09

|

nr 4

EN

Six species of Foraminifera from the samples collected beside the bore (depth 193-207 m.) drilled in Boryszew near Sochaczew are described. Their individual variability is discussed. The foraminiferal assemblage proves that Boryszew material is of Lower Paleocene age (Montian or Selandian).

PL

W pracy opisano szczegółowo 6 gatunków otwornic, które znaleziono w bardzo dużej liczbie w materiale hałdy wiercenia Boryszew koło Sochaczewa, z głębokości 193-207 m. Przedstawiono ich zmienność osobniczą. Trzy z opisanych gatunków, a mianowicie: Astacolus gryi Brotzen, Planularia bzurae Pożaryska i Robulus wilcoxensis Cushman & Ponton - nie występują w Polsce w osadach starszych niż dolny paleocen. Pozostałe trzy: Palmula robusta Brotzen, Marginulina plummerae Cushman i Sigmomorphina soluta Brotzen - występują w Polsce również w osadach danu. Na podstawie występowania w Boryszewie szeregu gatunków otwornic nie znanych z danu polskiego, wiek badanych osadów uznano za dolno-paleoceński (mont lub selandian).

RU

В работе описано 6 видов фораминифер, найденных в многочисленных экземплярах в материале отвала скважины Борышев около Сохачева, из глубины 193-207 и. Представлено их индивидуальную изменчивость. Три из описанных видов, а именно: Astacolus gryi Brotzen, Planularia bzurae Pożaryska и Robulus wilcoxensis Cushman & Ponton, не выступают в Польше в отложениях старших чем нижне-палеоценовые. Остальные три вида: Palmula robusta Brotzen, Marginulina plummerae Cushman и Sigmomorphina soluta Brotzen - известны в Польше тоже из датских отложений. На основании присутствия в Борышеве ряда видов фораминифер, не известных из польского дата, век изучаемых отложений принято как нижне-палеоценовый (монт или селандиан).

2

Bivalve nature of Huene's dinosaur Succinodon

63%

Pozaryska K. , Pugaczewska H.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1981

|

tom 26

|

nr 1

3

The Montian Warm-water foraminifers in the Meridional Province of Europe

63%

Szczechura J. , Pozaryska K.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1971

|

tom 16

|

nr 4

EN

The geographical range of the Montian Meridional Province in non- Alpine Europe and its foraminiferal fauna are discussed as a continuation of the authors' previous studies (Pożaryska & Szczechura, 1968 a, b; 1970). The foraminiferal fauna from the Upper Montian of the Crimea is taken as an example and compared with that of other parts of Europe. Most of the 33 species distinguished, including 3 new ones, represent stenothermal forms, analogous to those occurring in the Montian stratotype of Belgium (Puits Goffin). The geographical range of the Meridional Province, which stretches from the Pyrenees up to the Crimea in the form of an arc parallel to the northern margin of the Alpes and Carpathians, has been traced more accurately. The directions of the migration of foraminiferal faunas, within the Meridional Province whose cradle should be looked for as early as in the Upper Maastrichtian in the Belgian-Dutch basin, have been determined. These faunas reached France and West Germany in the early Montian, East Germany and Poland in the somewhat later Montian and the Crimea in the uppermost Montian. That was also the region in which the duration of a warm sea with tropical fauna was the shortest.

PL

Praca ta jest kontynuacją rozważań autorek (Pożaryska & Szczechura, 1968, 1970) na temat rozprzestrzenienia prowincji paleogeograficznych - merydionalnej i borealnej, jakie wspomniane autorki wyróżniły w dolnym paleocenie Europy pozaalpejskiej. Rozważania na ten temat są wynikiem analizy otwornic z szeregu prób pochodzących z różnych krajów, z tych odsłonięć i wierceń, skąd sygnalizowano osady wieku monckiego. Wyróżniono w Polsce i Europie dwa zespoły otwornic monckich, związanych z różnymi warunkami klimatycznymi, tj. prowincją borealną i merydionalną. W niniejszej pracy autorki zwróciły szczególną uwagę na zespół otwornicowy, opisany z montu Krymu przez Szucką (1958), a następnie zrewidowany przez Jarcewą (1966) i dokonały szczegółowej analizy systematycznej kluczowego paleoceńskiego zespołu otwornic, zwłaszcza ciepłolubnych, wspólnych dla Europy zachodniej, Krymu i Polski. Autorki sprecyzowały też bliżej północne peryferie prowincji południowej montu, a w szczególności strefę przejściową między prowincją borealną i merydionalną, gdzie wpływy ciepło i zimnolubnych zespołów faunistycznych zazębiały się. W zbadanym zespole otwornic z montu Krymu wyróżniono 33 gatunki (w tym 3 gatunki nowe), należące do 26 rodzajów i 10 rodzin. Większość osobników, a także większość spośród wyróżnionych gatunków reprezentuje formy ciepłolubne, które stanowią 60% wszystkich wyróżnionych w niniejszej pracy gatunków. Mikrofauna ze stratotypu montu, tj. z Puits Goffin (basen Mons) stanowi zespół bardzo zbliżony pod względem taksonomicznym do zespołu otwornicowego, stwierdzońego w moncie tropikalnym Krymu. Zawiera on 50% gatunków występujących na Krymie, z tym, że w moncie Belgii są one reprezentowane przeważnie przez formy drobniejsze i silnie obtoczone. W obu zespołach otwornic tropikalnych montu, zarówno Belgii jak i Krymu, uderza brak form planktonicznych. Stwierdzenie obecności otwornic ciepłolubnych w osadach montu Krymu pozwala rozszerzyć przyjęty dotychczas zasięg prowincji merydionalnej (Pożaryska & Szczechura, 1968a) dalej na południowy wschód, na obszar Krymu. Ta prowincja merydionalną najwcześniej zaczęła się kształtować na terenie Belgii w basenie Mons, gdzie już w górnym mastrychcie zaistniały warunki sprzyjające rozwojowi faun ciepłolubnych. Ekspansja ciepłego, płytkiego morza następowała stopniowo, gdyż morze to dotarło poprzez Niemcy do Polski dopiero w wyższym moncie, zaś na teren Krymu w najwyższym moncie (Szucka, 1958, Jarcewa, 1966). Tak więc mikrofauna ciepłolubna, dzięki zaistniałym, sprzyjającym warunkom, pojawiła się znacznie wcześniej, bo w górnym mastrychcie na zachodnich peryferiach Europy, podczas gdy na jej południowo-wschodnich krańcach (Krym) występuje dopiero z końcem montu. Przemieszczanie się faun następowało z zachodu na wschód, kolebką dolno-paleoceńskiego zespołu ciepłolubnych otwornic była zachodnia Europa. Wydaje się, że optymalne warunki dla rozwoju otwornic ciepłolubnych panowały na Krymie, gdzie mikrofauna otwornicowa rozwinęła się najpełniej, i to zarówno pod względem zróżnicowania gatunkowego, jak i stanu wykształcenia skorupek. Zalew ciepłego morza montu na Krymie musiał być nader krótkotrwały, skoro pozostawił osady nie w postaci ciągłej warstwy, lecz w charakterze soczewki.

RU

Настоящая работа является продолжением обсуждения проблемы распространения палеогеографических провинций - меридиональной и бореальной которые были определены авторами в нижнем палеоцене внеальпийской Европы (Пожарыска & Щехура, 1968, 1970). Рассуждения на эту тему основываются на изучении фораминифер, извлеченных из пород, слагающих обнажения или вскрытых буровыми скважинами в разных странах и отнесенных к монтскому ярусу. На территории Польши и всей Европы выделены два комплекса монтских фораминифер, связанных с разными климатическими условиями, образующими меридиональную и бореальную провинции. В настоящей работе авторы обращают главное внимание на комплекс фораминифер из монтского яруса Крыма, описанный Шутской (1958), а впоследствии пересмотренный Ярцевой (1966), и проводят детальный систематический анализ основного палеоценового комплекса фораминифер, в особенности форм теплолюбивых, общих для территории Западной Европы, Крыма и Польши. Авторы уточняют также северную периферическую зону теплой монтской провинции и особенно промежуточную зону между бореальной и тропической провинциями, в которой перемежались влияния теплолюбивых и холодолюбивых фаунистических сообществ. В исследованном комплексе фораминифер из монтского яруса Крыма определены 33 вида (в том числе 3 новых), относящиеся к 26 родам, 10 семействам. Большинство экземпляров, а также большинство определенных видов, представ-ляет теплолюбивые формы, составляющие 60% всех видов, выделенных в настоящей работе. Микрофауна монтского стратотипа из Пюи-Гоффен (бассейн Моне) представляет комплекс, в таксономическом отношении очень сходный с комплексом фораминифер из тропического монтского яруса в Крыму. Она вклю-чает 70% видов, распространенных в Крыму, однако формы этой микрофауны в монтских породах Бельгии мельче и сильно окатаны. В комплексах тропических фораминифер монтского яруса как Бельгии, так и Крыма отсутствуют планктонные формы. Выявление теплолюбивых фораминифер в монтских отложениях Крыма заставляет передвинуть установленную до сих пор границу теплой монтской провинции (Пожарыска & Щехура, 1968) дальше к юго-востоку, на территорию Крыма. Эта меридиональная провинция началась формироваться раньше всего на площади бассейна Моне в Бельгии, где уже в конце маастрихта возникли благоприятные условия для развития теплолюбивых форм. Распространение теплого мелководного моря происходило медленно, так как территория Польши была охвачена этим морем через Германию только лишь в позднемонтское время, а территория Крыми в самом донце монтского века (Шутская, 1958; Ярцева, 1966). Следовательно, теплолюбивая микрофауна в связи с благоприятными условиями появилась немного раньре - в верхнем Маастрихте в западной периферии Европы, а на юго-восточной окраине (Крым) только лишь в конце монтского века. Перемещение фауны происходило в направлении с запада на восток, а зарождение этого комплекса теплолюбивой фауны нижнего палеоцена произошло в западной Европе. Предполагается, что оптимальные условия развития теплолюбивых фораминифер сформировались в Крыму, где фораминиферовая микрофауна получила наиболее полное развитие как в отношении видового богатства, так и в отношении развития раковин. Трансгрессия монтского теплого моря на территории Крыма была, повидимому, кратковременная, так как осадки этого моря не образуют сплошного, даже маломощного, покрова и залегают в вице отдельных линз.

4

Priabonian foraminifers of the Polish Lowlands

63%

Odrzywolska-Bienkowa E. , Pozaryska K.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1984

|

tom 29

|

nr 3-4

EN

Warm-water foraminifer assemblages indicate that the area of the Polish Lowlands have been situated within the extend of influences of the Mediterranean province In the Priabonian. The paper presents a first attempt to summarize the available data on influences of that province in the extra-Carpathian Poland. The stratigraphic setting of the described species and ecological and bathymetric conditions in the basin are reconstructed on the basis of comparisons with coeval assemblages of the same type from other countries and correlation with nannoplankton datings. The migration of warm water species from areas adjoining the Carpathian geosyncline far to the north are explained as due to tectonic pulses of the Pyrenean phase of the Alpine orogeny. The foraminifer microfauna appears clearly different in character from the coeval one from Northern Poland (Łeba Elevation and Puck Embayment).

PL

Praca zawiera identyfikacje i ilustracje 87 gatunków otwornic (w tym Vertebralina eocaena sp. n.) występujących w licznych wierceniach obejmujących osady eocenu w środkowej i południowo-zachodniej części Niżu Polskiego (fig. 1,3; plansze 1—14). Autorki stwierdziły, że mikrofauna z badanego obszaru charakterem różni się od równowiekowej mikrofauny północnej Polski. Obecność ciepłolubnych otwornic wśród badanej mikrofauny, charakterystyczne dla biofacji priabonu, wskazuje na ich śródziemnomorskie pochodzenie. Migracje gatunków ciepłolubnych z obszarów przyległych do geosynkliny karpackiej daleko na północ mogły być spowodowane pulsacjami tektonicznymi, które były związane z pirenejską fazą orogenezy alpejskiej. Priaboński wiek otwornic potwierdza analiza osadów oparta o kokkolity, która wskazuje na zony NP od 19 do 22. Autorki przeprowadziły analizę wskaźników paleoekologicznych środowiska w jakim żyły badane otwornice i doszły do wniosku, że zbiornik był płytki, dobrze przewietrzany i ciepły o nieco zredukowanym zasoleniu. Powiązania badanej mikrofauny z mikrofauną innych obszarów przedstawiono na tabeli rozprzestrzeniania stratygraficznego i geograficznego gatunków (fig. 2).

5

On some warm-water foraminifers from the Polish Montian

63%

Pozaryska K. , Szczechura J.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1970

|

tom 15

|

nr 1

EN

In this paper the authors give a summary of the Paleocene sedimentation in Poland, its facies, paleoclimatic conditions and add a description of 3 species of warm-water foraminifers, belonging to the genera Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen and Baggatella Howe, of which Glabratella polonica and Baggatella aenigmatica are new. These species were found by the present authors in the Pamiętowo boring (Pomerania, northern Poland), in the tuffeau-type sediments of Montian age. The species described here, especially Boldia reinholdi Marie, also occur in the Montian sediments of the western European Province, the so-called Meridional (not Mediterranean) Province, including the Mons Basin, the Paris Basin and the Limbourg Province.

PL

Morskie osady paleocenu są stosunkowo słabo rozwinięte na Niżu Polski. Zachowały się one głównie w synklinorium brzeżnym, stanowiącym wydłużony z NW na SE basen morski, położony na zachodnich peryferiach płyty rosyjskiej. Reprezentują one osady dolnego paleocenu, tj. danu i montu, o nieznacznych stosunkowo miąższościach. Zachowały się one głównie w centralnych partiach tego basenu, będąc na znacznych obszarach zerodowane, gdyż zalegają na silnie zredukowanych osadach mastrychtu. W Polsce środkowej osady montu wykształcone są w facji terrygenicznej zelandu, analogicznie jak to jest w Danii, Szwecji i w Związku Radzieckim na Platformie Rosyjskiej, albo organogenicznej typu „tuffeau”, znanej z Europy zachodniej. Badania autorek wykazały, że we wczesnym paleocenie istniały w Europie pozaalpejskiej dwie prowincje zoogeograficzne, rozwijające się niezależnie jedna od drugiej. Nazwą prowincji merydionalnej, nie śródziemnomorskiej, objęty został obszar Europy zachodniej, w skład którego wchodził Basen Paryski, Basen Mons oraz Limburg Belgijsko-Holenderski wraz z przylegającą częścią Niemiec zachodnich. Na obszarze tym istniał w dolnym paleocenie płytki zbiornik morski, w którym osadziły się przyrafowe, organo-detrytyczne sedymenty, tworzące rodzaj rumoszu wapiennego, znanego w literaturze pod nazwą „tuffeau”, zawierające bogatą faunę otwornic ciepłolubnych. W tym samym czasie, w Europie wschodniej panowało płaskie, rozległe morze, ciągnące się od Dano-Skanii poprzez Polskę i Platformę Rosyjską w stronę Krymu, w którym osadziły się margliste piaski glaukonityczne z bogatą fauną otwornic raczej zimnolubnych, zupełnie odmiennych aniżeli te, które dominowały w tym samym czasie w Europie zachodniej. Otóż w górnym moncie nastąpiło nasilenie wpływów ciepłego zbiornika zachodnio-europejskiego (merydionalnego) na prowincję wschodnio-europejską (borealną), powodując wymianę mikrofauny i przenikanie form ciepłolubnych na teren Polski północnej. Stwierdzono je w osadach wiercenia Pamiętowo na Pomorzu. Wykształcenie skorupek tych gatunków ciepłolubnych w osadach montu Polski północnej jest znacznie gorsze, aniżeli w ich prowincji macierzystej, czyli w osadach montu zachodnio-europejskiego. Są one znacznie mniejsze, cieńsze i słabiej ornamentowane. O słabym nasileniu wpływów tego ciepłego morza świadczy fakt, że nieznaczny jest udział form ciepłolubnych (1:6) w stosunku do form dominujących. Autorki opisały w pracy z 1968 r. gatunki ciepłolubne, które zostały stwierdzone w moncie polskim, obecnie zaś podają opis trzech gatunków wówczas nie uwzględnionych, należących do rodzajów Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen oraz Baggatella Howe, z których dwa są nowe a mianowicie Glabratella polonica i Baggattella aenigmatica.

RU

На Польской низменности осадки палеоцена развиты относительно слабо. Они сохранились главным образом в краевом прогибе, который отвечает морскому бассейну вытянутому с северо-запада на юго-восток на западном обрамлении Русской платформы. Эти осадки имеют относительно небольшую мощность и отвечают нижнему палеоцену, т.е. датскому и монтскому ярусам. Они сохранились главным образом в центральных частях этого бассейна, будучи уничтожены эрозией на его периферии, где они лежат на сильно эродированной поверхности маастрихта. В центральной Польше осадки монта представлены зеландской тер-ригеничной фацией, аналогично Дании, Швеции и Русской платформе, или фацией органогенных известняков типа „tuffeau”, известной из Западной Европы. Исследования авторов доказали, что в раннем палеоцене в Европе, вне Альп, существовали две независимые зоогеографические провинции. Одна, западная (но не средиземноморская) обнимала Парижский бассейн, бассейн Моне и бельгийско-голландский Лимбург вместе с прилегающей частью Западной Германии. На этой территории существовал неглубокий морской бассейн, в котором отлагались органогенно-обломочные известковые осадки, так называемые „tuffeau”. Осадки эти содержат богатую фауну теплолюбивых фораминифер. В то же время в Восточной Европе простиралось обширное, мелкое море от Дано-Скании через Польшу и Русскую платформу до Крыма, в котором отлагались мергелистые глауконитовые пески с богатой фауной по всей вероятности теплолюбивых фораминифер, совершенно иных чем западно-европейские. В верхнем монте проявилось влияние теплого, западно-европейского бассейна на восточно-европейскую (бореальную) провинцию, выражающееся в обмене микрофаун и в проникновении теплолюбивых форм на территорию Северной Польши. Они обнаружены в керне скважины Паментово на Поморье. Интересно что раковины этих фораминифер выглядят несколько иначе, чем раковины тех же видов в их родной провинции, т.е. в монтских осадках Западной Европы. Они гораздо мельче и имеют хуже развитую скульптуру. Процент теплолюбивых форм невелик. Они встречаются в отношении 1 : 6 к остальным видам, что свидетельствует о незначительном влиянии теплого моря. В 1968 г. авторами уже были описаны теплолюбивые виды из монтского яруса Польши. Теперь описаны еще три вида, принадлежащие родам Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen и Baggatella Howe, из них два новые - Glabratella polonica n.sp. и Baggatella aenigmatica n.sp.

6

Zvoljucija Lagena sulcatiformis n. sp. iz verkhego mela Pol'shi

63%

Pozaryska K. , Urbanek A.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1956

|

tom 01

|

nr 2

7

Nad fiordem Gullmar

63%

Kielan Z. , Pozaryska K.

Wszechświat

|

1957

|

nr 02

8

Nowe odkrycie zaginionej fauny

63%

Pozaryska K.

Wszechświat

|

1957

|

nr 05

9

Middle oligocene microfossils from the Polish lowlands: Their stratigraphical and paleogeographical significance

51%

Odrzywolska-Bienkowa E. , Pozaryska K. , Martini E.

Acta Palaeontologica Polonica

|

1978

|

tom 23

|

nr 3

EN

Middle Oligocene foraminifer assemblage was found in core material from several drillings made in the north-western Poland. This assemblage, consisting of 74 species of both benthic and planktonic foraminifers, resembles that from the stratotype of septarian clays from FRG and GDR. Its Middle Oligocene age is confirmed by calcareous nannoplankton dating (NP 24). The foraminifer assemblage was related to that of the Middle Oligocene sea of the North-European furrow which transgressed Poland as far as the Mid-Polish Anticlinorium which became its eastern margin. Deposits of this age are represented by septarian clays in the Szczecin area and quartz-glauconitic sands in the south-western (Fore-Sudetic Monocline) and central Poland (Kujawy). The temperature of water this basin was relatively low.

PL

W okolicach Szczecina (wiercenie Szczecin IG 1) stwierdzono występowanie osadów środkowego oligocenu zawierających liczne gatunki otwornic. Badany zespół otwornic zawiera zarówno gatunki planktoniczne jak i bentoniczne wykazujące analogie do zespołów z osadów stratotypowych iłów septariowych Niemiec. Zespół ten był związany z morzem środkowego oligocenu bruzdy północno europejskiej, które objęło Polskę zachodnią aż do antyklinorium środkowo polskiego stanowiącego jej wschodnie obrzeżenie. Zamieszczona tu lista otwornic jest uzupełniona gatunkami pochodzącymi z równowiekowych osadów licznych otworów wiertniczych Instytutu Geologicznego z innych rejonów Polski. Badany zespół otwornic składa się z osobników drobnych o cienkich skorupkach. Cienkoskorupowość była spowodowana zarówno chemizmem środowiska (słaba wapnistość osadów) jak i niską temperaturą zbiornika. Zespół otwornic bentonicznych, zawierający ważny stratygraficznie gatunek Rotaliatina bulimoides (Reuss), przemawia za powstaniem osadu w strefie szelfowej basenu. Gatunki planktoniczne umożliwiły korelację osadów badanego obszaru z osadami wyższego rupelu NRD, RFN, Belgii i Holandii a także krajów pozaeuropejskich. Badany zespół otwornic planktonicznych jest w większym stopniu podobny do zespołów z Europy Zachodniej niż do zespołu z basenu majkopskiego, ZSRR. Wynikło to zapewne ze słabych kontaktów między morzem środkowo oligoceńskim bruzdy północno europejskiej a basenem majkopskim, oddzielonym lądowym obszarem hipotetycznym rygla mazursko-mazowieckiego. O istnieniu tej zapory utrudniającej połączenie wyżej wymienionych zbiorników wydają się świadczyć negatywne wyniki poszukiwań fauny morskiej w osadach środkowego oligocenu w Polsce północno wschodniej i wschodniej. Wiek osadów środkowo oligoceńskich określony na podstawie otwornic został poparty badaniami nannoplanktonu wapiennego (Zona Sphenolithus distentus NP 24). Omówiony w niniejszym opracowaniu zespół nannoplanktonu wykazuje ścisłe podobieństwa do zespołów występujących w iłach septariowych NRD i RFN.

RU

В окрестностях Щецина (скважина - Щецин IG I) обнаружено выступление осадков среднего олигоцена, содержащих многочисленные виды фораминифер. Исследованный сбор фораминифер содержит как планктонные, так и бентонные виды, проявляющие аналогию со сбором стратотиповых осадков септариевых глин Германии. Этот сбор был связан с морем среднего олигоцена северо-европейской борозды, которое охватывало Западную Польшу, вплоть до среднего польского антиклинориума, являющегося его восточным окаймлением. Представленный комплекс фораминифер дополнен видами, происходящими из осадков равного возраста обильних скважин Геологического Института в разных районах Польши. Исследованный сбор фораминифер состоит из мелких особей с тонкой скорупкой. Тонкость скорупки была вызвана как химизмом среды (слабая известковость осадков), так и низкой температурой бассейна. Коллекция бентонных фораминифер, содержащая стратиграфически важный вид Rotaliatina bulimoides (Reuss), указывает на образование осадка в шельфовой зоне бассейна. Планктонные виды позволяли сделать корреляцию осадков, исследуемого района с осадками верхнего рупеля ГДР, ФРГ, Бельгии и Голландии, а также из позаевропейских стран. Исследованный сбор фораминифер в большей степени подобный сборам из Западной Европы, чем до сбора из майкопского бассейна, СССР. Это объясняется слабыми контактами моря среднего олигоцена северо-европейской борозды и майкопского бассейна, разделённым материком гипотетичного мазурско-мазовецкого ригеля. О существовании этого порога, осложняющего связь выше названных бассейнов, по всей вероятности, свидетельствуют отрицательные результаты поисков морской фауны в осадках среднего олигоцена в северо-восточной и восточной Польше. Возраст осадков среднего олигоцена был определён на основании фораминифер, и он подтвердился при исследованиях известнякового наннопланктона (зона Sphenolithus distentus NP 24). Рассмотренный в настоящей статье сбор наннопланктона проявляет близкое сходство со сборами, выступающими в септариевых глинах ГДР и ФРГ.

10

Foraminiferida, zonation and subzonation of the Paleocene of the Paleocene of Tunisia

51%

Salaj J. , Pozaryska K. , Szczechura J.

|

nr 2

EN

Benthic and planktonic foraminifers of the hypostratotype of the Paleocene (El Haria Fm., El Kef section, northern Tunisia) are discussed and described. The foraminifers identified have made it possible to distinguish 8 planktonic foraminiferal biozones with 5 subzones within the hypostratotype and to correlate them with their stratigraphic equivalents from Tethyan and epicontinental regions. The hypostratotypes of the Danian, Montian and Landenian are proposed and defined. The hypostratotype of the Paleocene sensu stricto is proposed as the stratotype of marine Paleocene section of the Tethyan region.

PL

W czasie VI Afrykańskiego Kolokwium Mikropaleontologicznego w Tunisie, w roku 1974, dr J. Salaj zaproponował uznanie profilu paleocenu El Haria Fm. w El Kef w NW Tunisie za hypostratotyp paleocenu morskiego dla prowincji tetydzkiej. Projekt ten został zaakceptowany przez Komisję Stratygraficzną kolokwium. Opracowanie paleontologiczne i stratygraficzne hypostratotypu powierzono J. Salajowi, K. Pożaryskiej i J. Szczechurze. Profil paleocenu morskiego w Tunisie jest jednym z najpełniejszych profilów na świecie. Nie jest on ograniczony żadnymi przerwami sedymentacyjnymi jak to ma miejsce w większości serii paleoceńskich i stanowi serię ciągłą począwszy od kredy do eocenu, bez większych zmian facjalnych. Profil ten jest odkryty na dużych przestrzeniach w Tunisie północnym. W profilu paleocenu w El Kef autorzy ustanowili następujące biozony, oparte na otwornicach planktonicznych: VIII - zona Globorotalia velascoensis, VII - zona Planorotalia pseudomenardii, VI -zona Globorotalia pusilla pusilla, V -zona Globorotalia angulata, IV - zona Globorotalia praecursoria uncinata s.l. (podzona G. praecursoria praecursoria, podzona G. praecursoria uncinata s.s.), III -zona Globoconusa kozlowskii, II - zona Globigerina trinidadensis (podzona G. inconstans, podzona Planorotalia compressa, podzona G. pseudobulloides), I -zona Globigerina taurica/Globoconusa daubjergensis. Zony I i II zostały uznane przez autorów za ekwiwalent danu i są wykształcone bardziej kompletnie niż stratotyp danu w prowincji borealnej (Dania). Dolna granica danu w El Kef jest zdefiniowana pojawieniem się pierwszych drobnych, głównie gładkościennych globigerin z grupy Globigerina taurica i Globoconusa daubjergensis, przy jednoczesnym wygaśnięciu globotrunkan górnokredowych. Górną granicę danu w El Kef wyznacza pojawienie się Globoconusa kozlowskii, gatunku charakterystycznego dla montu s.s. (Belgia). Górną granicę montu wyznacza tu zanikanie występowania Planorotalia ehrenbergi i szeregu globigerin przetrwałych tu jeszcze z danu i pojawienie się gatunków Globorotalia pusilla laevigata, Acarinina tadjikistanensis, Globigerina velascoensis. Trzy najwyższe zony paleocenu w El Kef korelowane są z europejskim landenem (stratotyp w Belgii), mieszczącym w swej dolnej części tanet (stratotyp w Anglii), co udowodnili ostatnio Moorkens i Čepek (1974) na podstawie nannoplanktonu. Górny landen jest w stratotypie europejskim wyrażony przez osady kontynentalne, dlatego najwyższe zony paleocenu Tunisu skorelowano bezpośrednio z górnymi zonami najwyższego paleocenu prowincji tetydzkiej (Bolli, 1966); zona z Globorotalia velascoensis zakańcza w całej prowincji tetydzkiej, a więc i w Tunisie, serię osadów morskich paleocenu. Pomimo różnic stwierdzonych między profilem paleocenu prowincji tetydzkiej (Tunis) a profilami z prowincji borealnej (Anglia, Dania) i przejściowej (Belgia), gdzie występują stratotypy poszczególnych wycinków europejskiego paleocenu morskiego, zaproponowano dla prowincji tetydzkiej stosowanie terminów dan, mont i landen i potraktowanie odpowiednich odcinków stratygraficznych w Tunisie jako hypostra-totypów. Szczegółowa stratygrafia warstw hypostratotypu paleocenu morskiego w Tunisie oparta jest głównie na otwornicach planktonicznych. Jednakże zarejestrowane jest tu również występowanie otwornic bentonicznych, stwierdzonych w badanym profilu. W obrębie otwornic bentonicznych wyróżniono formy występujące w prowincjach tetydzkiej, borealnej i przejściowej, formy charakterystyczne wyłącznie dla prowincji tetydzkiej oraz zespół ograniczony tylko do obszaru północnej Afryki.

RU

Во время VI Африканского микропалеонтологического коллоквиума в Тунисе в 1974 г. д-р Й. Салай выступил с предложением, чтобы разрез палеоцена Эль-Хария в Эль-Кеф (северо-западная часть Туниса) принять в качестве гипострототипа морского палеоцена провинции Тетиды. Этот проект был одобрен Стратиграфической комиссией коллоквиума. Осуществление палеонтологической и стратиграфической характеристики гипостратотипа было поручено Й. Салаю, К. По-жарыской и Я. Щехуре. Профиль палеоцена в Тунисе является едним из наибелее пелных профилей мира. Он не еграничен никакими седиментационными перерывами, какие наблюдаются в большинстве рарезов палеоцена, и охватывает последовательную свиту отложений с мела по эоцен без существенных фациальных изменений. Этот профиль обнажается на обширных пространствах Северного Суниса. В разрезе палеоцена Эль-Кеф авторами были епределены следующие биозоны (сверху вниз), основанные на планктонных фораминиферах: VIII - зона Globorotalia velascoensis, VII - зона Planorotalia pseudomenardii, VI - зона Globorotalia pusilla pusilla, V - зона Globorotalia angulata, IV - зона Globorotalia praecursoria uncinata s.l. (позона G. praecursoria praecursoria, позона G. praecursoria uncinata s.s.), III - зона Globoconusa kozlowskii, II - зона Globigerina trinidadensis (позона G. inconstans, позона Planorotalia compressa, позона G. pseudobulloides), I - зона Globigerina taurica/Globoconusa daubjergensis. Зоны I и II были определены авторами в качестве экивалента датского яруса. Они развиты более полно в сравнении со стратотипом дата в бореальной провинции (Дания). Нижняя граница дата в разрезе Эль-Кеф проводится на основании появления первых мелких, как правило гладкостенных, глобигерин из групп Globigerina taurica и Globoconusa daubjergensis и одновременного исчезновения верхнемеловых глоботрункан. Верхняя граница дата в этом разрезе определяется появлением Globoconusa kozlowskii, характерного вида монтского яруса s. s. (Бельгия). Верхняя граница монтского яруса проводится в месте исче-зания Planorotalia ehrenbergi и ряда глобигерин, сохранившихся с датского яруса, и появления видов Globorotalia pusilla laevigata, Acarinina tadjikistanensis, Globigerina velascoensis. Три верхних зоны палеоцена в разрезе Эль-Кеф коррели-руются с европейским ланденом (стратотип в Бельгии), включающем в своем нижнем интервале танетский ярус (стратотип в Англии), что было недавно доказано Муркенсом и Чепеком (1974) на основании наннопланктона. Верхний лан-ден в европейском стратотипе представлен континентальными отложениями и поэтому верхние зоны тунисского палеоцена коррелируются непосредственно с верхними зонами в верхах палеоцена тетической провинции (Болии, 1966). Зона с Globorotalia velascoensis во всей тетической провинции, следовательно и в Тунисе, завершает свиту морских отложений палеоцена. Несмотря на выявленные отличия в палеоценовом профиле тетической провинции (Тунис) в сравнении с профилями бореальной (Англия, Дания) и переходной (Бельгия) провинций, в которых представлены стратотипы отдельных интервалов европейского морского палеоцена, предлагается применять в тетической провинции термины датский, монтский и ланденский ярусы и принять соответствующие стратиграфические интервалы в Тунисе в качестве гипостратотипов. Детальная стратиграфия морского палеоцена в разрезе гипостратотипа в Тунисе основывается, главным образом, на планктонных фораминиферах. Однако, учитываются также бентонные фораминиферы, представлены в данном разрезе. Среди бонтонных фораминифер наблюдались формы, распространенные е тетической, бореальной и переходной провинциях, формы, характерные лишь исключительно для тетической провинции, и сообщество, распространение которого ограничено лишь территорией Северной Африки.

11

Islandia

32%

Pozaryska K.

|

nr 01

12

Lauge Koch (1892-1964)

20%

Pozaryska K.

Wszechświat

|

1973

|

nr 07-08

13

O czym nam mówią dna ocenanów?

20%

Pozaryska K.

Wszechświat

|

1952

|

nr 07-10

14

Budowa geologiczna atolu Bikini

20%

Pozaryska K.

Wszechświat

|

1954

|

nr 06

15

O migracjach śledzi w Skagerraku

17%

Kielan Z. , Pozaryska K.

|

1958

|

nr 11