Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Zasady leczenia guzów gonadalnych jajnika

100%

Markowska J. , Mardas M.

|

2010

|

tom 8

|

nr 4

265-272

EN

Sex cord stromal tumors of the ovary are rare neoplasms that account for only 7% of all ovarian malignancies. They are derived from the sex cords and the ovarian stroma or mesenchyme. Most common in this group is granulosa cell tumor that accounts for approximately 70% of malignant sex cord stromal tumors and divides into adult and juvenile type. Surgery remains the mainstay of initial management and is necessary to establish a definitive tissue diagnosis. In patients wishing to preserve their fertility unilateral salphingo-oophorectomy seems to be reasonable. In patients with advanced disease and in postmenopausal women total abdominal hysterectomy with bilateral salphingo-oophorectomy and complete surgical staging should be performed. Most of these tumors are classified as stage I at the time of diagnosis. Patients with stage I disease have a very good prognosis (5-years survival 84-95%) and do not require adjuvant treatment. Only long-term, careful follow-up is recommended. In advanced stages adjuvant chemotherapy with BEP is usually considered standard first line. Serum tumor markers are very useful in follow-up, especially inhibins and estradiol. Other sex cord stromal tumors include tumors from thecoma-fibroma group, Sertoli-Leydig cell tumors and very rare gynandroblastoma and sex cord tumors with annular tubules.

PL

Guzy gonadalne jajnika są rzadko występującymi nowotworami, które stanowią około 7% nowotworów złośliwych jajnika. Rozwijają się one zarówno z elementów gonady żeńskiej, jak i męskiej oraz z komórek podścieliska i fibroblastów. W tej grupie guzów najczęściej występują ziarniszczaki, które są odpowiedzialne za występowanie prawie 70% złośliwych guzów gonadalnych. Dzieli się je na postać dojrzałą, stanowiącą 95% ziarniszczaków, i młodzieńczą, która stanowi jedynie 5% przypadków w tej grupie. Podstawę leczenia stanowi zabieg operacyjny, który jest niezbędny do ostatecznego rozpoznania histopatologicznego. U pacjentek z niskim stopniem zaawansowania, chcących zachować płodność, zasadne jest leczenie oszczędzające z jednostronnym usunięciem przydatków. Z kolei u kobiet z zaawansowaną chorobą i po menopauzie wskazane jest przeprowadzenie zabiegu radykalnego: wycięcie macicy z przydatkami i maksymalna redukcja guza. Większość guzów rozpoznaje się w stadium I według FIGO. Pacjentki w I stopniu zaawansowania mają bardzo dobre rokowanie (5-letnie przeżycia: 84-95%) i nie wymagają dalszego leczenia. Zaleca się wyłącznie długoletnią, dokładną obserwację. W zaawansowanych przypadkach (FIGO >II) niezbędne jest leczenie uzupełniające. Najczęściej rozpatrywane postępowanie pierwszego rzutu to chemioterapia według schematu BEP (bleomycyna + etopozyd + cisplatyna). Pomocne w monitorowaniu przebiegu choroby są markery nowotworowe, szczególnie inhibina i estradiol. Do guzów gonadalnych zalicza się również guzy z grupy otoczkowiakowłókniaków, grupę guzów z komórek Leydiga i Sertoliego, jak również niezwykle rzadkie: gynandroblastoma oraz guzy sznurów płciowych i zrębu z obrączkowatymi cewkami.

2

Guzy graniczne jajnika – diagnostyka i leczenie

80%

Markowska J. , Pawałowska M. , Grabowski J. , Kojs Z.

|

2010

|

tom 8

|

nr 3

160-165

EN

Borderline tumors of the ovary account for 10-20% of all epithelial cancers of this organ. They are usually diagnosed at clinical stage I, mainly in women of reproductive age. The tumor is unilateral in 60-90% of the cases. Most of the tumors are serous (37-50% of total). The mucinous variant is less frequent and the least frequent is the endometrioid variety. Histological diagnosis of borderline tumors is based on lack of destructive stromal infiltration. A characteristic feature of these tumors is the presence of peritoneal seeding, both invasive and non-invasive, associated mainly with serous and mucinous tumor types. A special form of borderline tumor is the serous borderline tumor with micropapillary pattern. Unfavorable prognosis is associated with the bowel type of mucinous borderline tumor, particularly when coexisting with peritoneal pseudomyxoma, often originating from the vermiform appendix. Development of borderline cancers results from mutations in the BRAF and KRAS genes, which are present in 47-60% of serous tumors. Sparing surgery indicated in early clinical stages (I and II) in women under 40, who wish to preserve their fertility. In all other cases, even at early clinical stages, standard procedure consists in hysterectomy combined with adnexectomy and omentectomy. In advanced stages, the aim of surgery is total cytoreduction, if feasible. Mucinous tumors require concomitant appendectomy. Recurrent cases usually are reoperated, particularly when the primary procedure was a sparing one. Chemotherapy does not improve treatment outcomes.

PL

Raki graniczne jajnika (borderline tumors of the ovary) stanowią 10-20% nabłonkowych raków jajnika. Rozpoznawane są najczęściej w I stopniu zaawansowania, głównie u kobiet w wieku rozrodczym. W 60-90% lokalizują się w jednym jajniku; w większości są to guzy surowicze, stanowiące 37-50% wszystkich guzów, rzadszą postacią są guzy śluzowe, a najrzadziej występują guzy endometrioidalne. Rozpoznanie histologiczne raków granicznych opiera się na braku destrukcyjnej inwazji podścieliska. Cechą charakterystyczną tych guzów jest obecność wszczepów dootrzewnowych, inwazyjnych lub nieinwazyjnych, występujących głównie w rakach granicznych surowiczych i śluzowych. Szczególną postacią guzów granicznych jest mikrobrodawkowaty rak surowiczy (serous borderline tumor with micropapillary pattern). Niekorzystne rokowanie dotyczy raka granicznego śluzowego typu jelitowego, a zwłaszcza współistniejącego ze śluzakiem otrzewnej (pseudomyxoma peritonei), którego źródłem pierwotnym jest często wyrostek robaczkowy. W rozwoju raków granicznych udział biorą mutacje w genach BRAF i KRAS, które wykrywane są w 47-60% guzów o utkaniu surowiczym. We wczesnych stanach zaawansowania (I i II) u kobiet poniżej 40. roku życia pragnących zachować płodność przeprowadza się operację oszczędzającą. W pozostałych przypadkach wczesnych klinicznie standardem jest wycięcie macicy z przydatkami i siecią większą. W stopniach zaawansowanych wykonuje się (jeśli to możliwe) cytoredukcję – całkowitą. W przypadku guza śluzowego konieczne jest wycięcie wyrostka robaczkowego. W przypadku nawrotu choroby najczęściej wykonuje się powtórny zabieg operacyjny, szczególnie u kobiet poddanych poprzednio leczeniu oszczędzającemu. Leczenie chemiczne nie poprawia wyników leczenia.

3

Rak gruczołowy szyjki macicy w świetle profilaktyki

80%

Markowska J. , Bidziński M. , Markowska A.

|

nr 2

83-87

EN

Cervix adenocarcinoma accounts for 7-8% of all uterine cervix cancers. Most often it affects women under 50. As has been demonstrated, its development is associated with persistent infection by types 16, 18, 45 and 31 of human papilloma virus. Precursor (precancerous) lesion develops in the transitional area in the form of adenocarcinoma in situ (AIS), then infiltrates the cervical canal and after 5-12 years progresses to invasive cancer. Cytological study is much less sensitive in the detection of adenocarcinoma and colposcopic examination – less useful. Inferior sensitivity of cytological studies is caused by incorrect technique of harvesting exfoliated cells (e.g. from vaginal portion only, omitting the cervical canal), or by use of a cotton-swab instead of a special plastic brush (Cervex-Brush). Prognosis in cervical adenocarcinoma is worse than in planoepithelial cancer (even if detected at the same clinical stage), particularly if associated with persistent infection by HPV type 18. Vaccinations against this type of cancer (Cervarix and Silgard) play a significant role in the prevention of this condition, which is notoriously difficult to detect.

PL

Rak gruczołowy szyjki macicy stanowi 7-8% wszystkich raków szyjki macicy. Najczęściej występuje u kobiet poniżej 50. roku życia. Wykazano, że jego obecność związana jest z przetrwałą infekcją typami 16, 18, 45 i 31 wirusa brodawczaka ludzkiego. Zmiana prekursorowa tych raków rozwija się w okolicy strefy przekształceń w postaci AIS (adenocarcinoma in situ), a następnie przemieszcza się w głąb kanału i po 5-12 latach ulega progresji do raka inwazyjnego. Badanie cytologiczne jest zdecydowanie mniej czułe w wykrywaniu raka gruczołowego, a badanie kolposkopowe – mniej przydatne. Mniejsza czułość badania cytologicznego wynika z nieprawidłowego pobrania złuszczonych komórek (np. tylko tarczy bez pobrania z kanału szyjki) lub też z użycia kwacza z watą zamiast plastikowej szczoteczki Cervex-Brush. Rokowanie w raku gruczołowym szyjki jest gorsze niż w raku płaskonabłonkowym (mimo wykrycia ich w tym samym stopniu klinicznym), szczególnie dotyczy to nowotworów rozwijających się na podłożu przetrwałej infekcji typem 18 HPV. Szczepienia wywołujące odporność (Cervarix i Silgard) odgrywają istotną rolę w profilaktyce tego trudno wykrywalnego raka.

4

D-dimery w chemioterapii pierwszego rzutu w raku jajnika

80%

Stanisławiak J. , Markowska J. , Mądry R.

|

nr 2

114-122

EN

Background: Ovarian cancer is usually diagnosed late and is one of leading causes of genital malignan-cies-related mortality in women. Thromboembolic events are a frequent complication of neoplastic disease, occurring four-fold more often in patients with this disease and six-fold more often in persons undergoing chemotherapy. The aim of paper was to answer the following questions: What is the impact of first-line chemotherapy on D-dimer level during treatment? Is there any correlation between D-dimer level and FIGO stage of ovarian cancer? Is there a correlation between D-dimer level during chemotherapy and completeness of tumour resection? Is there a correlation between D-dimer level and incidence of thromboembolic complications during chemotherapy of ovarian cancer? Material and method: Study population initially consisted of 20 women with ovarian cancer treated at the Department of Oncologic Gynaecology of the K. Marcinkowski Medical University in Poznan. Each patient underwent cytoreductive surgery with subsequent paclitaxel-plati-num chemotherapy. Peripheral blood has been obtained four times from each patient in order to assess D-dimer level, CA 125 tumour marker and blood count. Results: In persons with ovarian cancer, preoperative D-dimer level several-fold exceeded normal range. Application of chemotherapy significantly (p<0.05) reduced D-dimer level in women with ovarian cancer. Conclusions: Assessment of risk of thromboembolic complications in women with ovarian cancer during chemotherapy based on D-dimer level is not possible.

PL

Rak jajnika jest nowotworem późno diagnozowanym i jedną z głównych przyczyn zgonów z powodu nowotworów złośliwych narządu rodnego kobiet. Incydenty zakrzepowo-zatorowe są częstym powikłaniem choroby nowotworowej, występują cztery razy częściej u pacjentów z tą chorobą i sześć razy częściej u osób leczonych chemioterapią. Cel badania: Celem badania była próba odpowiedzi na pytania: Jak chemioterapia pierwszego rzutu wpływa na stężenie D-dimerów podczas leczenia? Czy istnieje związek pomiędzy: stężeniem D-dimerów a stopniem zaawansowania raka jajnika według FIGO; stężeniem D-dimerów podczas chemioterapii a radykalnością zabiegu operacyjnego; stężeniem D-dimerów a występowaniem zaburzeń zakrzepowo-zatorowych podczas chemioterapii w raku jajnika? Materiały i metody: Grupę badaną początkowo stanowiło 20 kobiet z rozpoznanym rakiem jajnika hospitalizowanych na Oddziale Ginekologii Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Każda pacjentka została poddana operacji cytoredukcyjnej z następową chemioterapią według schematu paklitaksel i pochodna platyny. Każdej pacjentce czterokrotnie pobrano krew obwodową na oznaczenie stężenia D-dimerów, markera CA 125 oraz morfologii. Wyniki: Stężenie D-dimerów u osób z rakiem jajnika przed zabiegiem operacyjnym kilkakrotnie przewyższało wartości prawidłowe. Stosowanie chemioterapii znamiennie statystycznie (p<0,05) wpływa na obniżenie stężenia D-dimerów u kobiet z rakiem jajnika. Wnioski: Ocena ryzyka wystąpienia zaburzeń zakrzepowo-zatorowych u kobiet z rakiem jajnika podczas chemioterapii na podstawie stężenia D-dimerów nie jest możliwa.

5

Znaczenie PD-1 – receptora programowanej śmierci-1 – i jego ligandów w immunoterapii raka jajnika

80%

Markowska A. , Sajdak S. , Lubin J. , Markowska J.

|

tom 14

|

nr 2

117-120

EN

The immune system plays an important role in both cancer development and destruction. Tumor cells have developed mechanisms to evade an effective immune response. One of these involves the use of immune checkpoint pathways, which modulate the intensity and duration of such responses. There are two immune checkpoint receptors that have been most thoroughly studied: CTLA-4 (cytotoxic T lymphocyte-associated antigen 4) and PD-1 (programmed cell death protein 1 pathway), involved in regulatory T cell responses. The anti-CTLA-4 antibody is used in the treatment of many malignancies, including non-small-cell lung cancer, prostate cancer and melanoma. PD-1 and its ligands, PD-L1 and PD-L2, represent an immune axis protecting cancer cells against regulatory T cells (cytotoxic CD8+ cells and CD4+ helper cells). Nivolumab, a monoclonal antibody, blocks PD-1 and, as a result, its binding to its ligands. Consequently, T cell antitumor activity is restored, which appears promising in clinical trials involving patients with malignancies in multiple locations, including non-small-cell lung cancer, melanoma and ovarian cancer, clear cell ovarian carcinoma in particular. Nivolumab therapy is not devoid of adverse effects, which affect about 40% of patients with ovarian cancer. These include e.g. arrhythmia, fever, anemia and decreased lymphocyte count. It is believed that combining a therapy that blocks the key immune checkpoints with other anticancer agents, including chemotherapy, radiation therapy or other targeted therapies, will improve treatment efficacy in malignancies, including ovarian cancer.

PL

Układ immunologiczny odgrywa istotną rolę zarówno w rozwoju raka, jak i jego destrukcji. Komórki nowotworu wykształciły mechanizmy pozwalające im uniknąć skutecznej reakcji immunologicznej. Jednym z nich jest wykorzystanie szlaków immunologicznych punktów kluczowych (immune checkpoint), które modulują nasilenie i czas trwania tej odpowiedzi. Najlepiej poznane są dwa receptory immunologicznych punktów kluczowych: antygen 4 CTLA (cytotoxic T lymphocyteassociated antigen 4) i białko programowanej śmierci komórki 1 – PD-1 (programmed cell death protein 1 pathway), uczestniczące w odpowiedzi regulatorowych limfocytów T. Przeciwciało przeciwko cząsteczce CTLA-4 stosowane jest w leczeniu wielu nowotworów złośliwych, w tym niedrobnokomórkowego raka płuca, raka prostaty i czerniaka. PD-1 i jego ligandy PD-L1 i PD-L2 stanowią oś immunologiczną, która chroni komórki nowotworowe przed działaniem limfocytów T regulatorowych (T cytotoksycznych CD8+ i pomocniczych CD4+). Przeciwciało monoklonalne niwolumab blokuje PD-1, a przez to połączenie z jego ligandami. W ten sposób odtwarzana jest aktywność przeciwguzowa limfocytów T, która okazuje się obiecująca w próbach klinicznych u chorych na nowotwory złośliwe w wielu lokalizacjach, w tym na niedrobnokomórkowego raka płuca, czerniaka oraz raka jajnika, zwłaszcza jasnokomórkowego. Stosowanie niwolumabu nie jest pozbawione działań niepożądanych, które występują u około 40% leczonych na raka jajnika kobiet. Należą do nich między innymi arytmia, gorączka, niedokrwistość oraz obniżenie liczby limfocytów. Uważa się, że łączenie terapii blokującej kluczowe punkty immunologiczne z innymi czynnikami przeciwrakowymi, w tym chemioterapią, radioterapią, inną terapią celowaną, pozwoli uzyskać większą skuteczność w leczeniu nowotworów złośliwych, w tym raka jajnika.

6

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące nabłonkowych nowotworów jajnika: raka jajnika oraz guzów o granicznej złośliwości w ciąży

80%

Markowska A. , Sajdak S. , Markowska J.

|

nr 1

49-56

7

Neutropenia – diagnostyka i leczenie w świetle doniesień z ASCO 2009

80%

Lubin J. , Markowska A. , Mądry R. , Markowska J.

|

nr 1

47-50

EN

The aim of this paper is to present most recent reports dealing with neutropenia and febrile neutropenia as complications of chemotherapy in oncology. The problem is not isolated but concerns a large proportion of oncologic patients undergoing antitumor therapy. Considering that most oncologic patients are elderly people whose bone marrow reserve is not entirely efficient, palliative prolongation of survival of oncologic patients and more aggressive therapeutic protocols using cytostatic drugs, neutropenia becomes an increasingly frequent sequel of side effects of chemotherapy, rated among acute complications of treatment (developing several days to several weeks after cessation of administration of cytostatics). Qualification of patients to one of three risk groups for febrile neutropenia distinguished by the National Comprehensive Cancer Network (NCCN) and European Organisation for Research and Treatment of Cancer (EORTC), facilitates prediction of the patients’ response to treatment instituted. Reports presented at the 2009 ASCO meeting significantly advance our understanding of factors stimulating the growth of granulocytes and particularly their influence on survival of oncologic patients subjected to myelosuppressive chemotherapy. The paper discusses abstracts presented at the 2008 ASCO meeting, which, similar to the 2009 ASCO abstracts, compare the risk of hospitalization of patients receiving filgrastim and pegfilgrastim. Of utmost importance in clinical practice is primary and secondary prevention and treatment of neutropenia and febrile neutropenia, which is substantial cause of mortality in oncologic patients.

PL

Celem pracy jest przedstawienie najnowszych doniesień z zakresu wiedzy na temat neutropenii i gorączki neutropenicznej jako powikłań chemioterapii w nowotworach. Problem nie jest odosobniony, dotyczy dużej grupy chorych poddawanych terapiom przeciwnowotworowym. Ze względu na to, że większość pacjentów onkologicznych stanowią osoby starsze, u których rezerwa szpikowa nie jest w pełni wydolna, chęć paliatywnego wydłużania życia chorych onkologicznych oraz bardziej agresywne schematy leczenia cytostatykami neutropenia staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem ubocznego działania chemioterapii, zaliczanym do ostrych powikłań (ostre powikłania leczenia występują od kilku dni do kilku tygodni po zakończeniu podawania cytostatyków). Kwalifikacja pacjentów do jednej z trzech grup ryzyka wystąpienia gorączki neutropenicznej wyróżnianych przez NCCN (National Comprehensive Cancer Network) oraz EORTC (European Organisation for Research and Treatment of Cancer) pozwala przewidywać reakcje chorych na stosowane leczenie. Przedstawione na ASCO w 2009 roku abstrakty poszerzają znacząco wiedzę o czynnikach stymulujących wzrost granulocytów, a w szczególności ich wpływie na przeżycia chorych onkologicznych, u których stosowano mielosupresyjne chemioterapie. W pracy odniesiono się do abstraktu prezentowanego na ASCO 2008, w którym podobnie jak w abstrakcie z 2009 roku porównano ryzyko hospitalizacji u pacjentów stosujących filgrastim i pegfilgrastim. Niezmiernie ważna w praktyce klinicznej jest profilaktyka (pierwotna i wtórna) oraz leczenie neutropenii i gorączki neutropenicznej będącej przyczyną śmierci pacjentów onkologicznych.

8

Rozległa endometrioza – opis przypadku

80%

Markowska J. , Mądry R. , Kasprzak B.

|

nr 4

290-293

EN

Endometriosis develops in about 10% of women in their fertile age, it is estrogen-dependent and is an important clinical problem. The main symptoms are: chronic pain of the minor pelvis, dysmenorrhea, and dyspareunia, with about 50% of patients being infertile; relapses of the disease are frequent. There are many theories linked to the etiopathogenesis: 1) implantation of the endometrium through salpinges to the abdominal cavity and organs located in the minor pelvis, 2) local immunodeficiency, 3) changes in cellular adhesion and cytokine profile, 4) environmental factors, 5) angiogenesis disorders, 6) genetic predispositions. In our report, we described a case of a patient, age 46, nullipara. The patient’s examination revealed a mass that was palpable in the abdomen and could be felt up to the level of four fingers below the navel. Serum CA-125 was 40.4 U/mL. The ultrasound examination per rectum showed a slightly enlarged uterus with normal endometrium, the right ovary without any pathological changes, and the left ovary changed into a cyst of 15 centimeters in diameter with the superior border not clearly visible. Typical clinical symptoms for endometriosis, like persistent pain in the abdomen, flatulence, bloating, dysmenorrhea, urinary incontinence were not observed in that patient. Surgery was performed in which 1000 mL of fluid were evacuated from the endometrial cyst.

PL

Endometrioza rozwija się u około 10% kobiet, głównie w wieku rozrodczym, jest chorobą estrogenozależną i stanowi istotny problem kliniczny. Dominującymi objawami są: przewlekły ból w miednicy mniejszej, bolesne miesiączkowanie i współżycie płciowe, a około 50% kobiet jest niepłodnych; często występują nawroty choroby. Istnieje wiele teorii związanych z jej etiopatogenezą: 1) implantacja endometrium poprzez jajowody do jamy otrzewnej i narządów miednicy mniejszej, 2) osłabienie układu immunologicznego (głównie lokalnego), 3) zmiany w adhezji komórkowej, profilu cytokin, macierzy komórkowej, 4) czynniki środowiskowe, 5) zaburzenia w procesie angiogenezy, 6) predyspozycje genetyczne. W pracy opisano przypadek 46-letniej pacjentki, nieródki. W badaniu palpacyjnym brzucha stwierdzono opór sięgający cztery palce poniżej pępka. Poziom CA-125 w osoczu wynosił 40,4 U/ml. Badanie ultrasonograficzne per rectum wykazało macicę nieco powiększoną z linijnym endometrium, jajnik prawy prawidłowej wielkości, lewy zmieniony w około 15-centymetrową torbiel, której górny biegun nie był dokładnie widoczny. U pacjentki nie występowały typowe objawy kliniczne dla endometriozy, takie jak pobolewanie, bolesne miesiączki czy też nietrzymanie moczu. Przeprowadzono zabieg operacyjny, w którym ewakuowano 1000 ml płynu z torbieli.

9

Terapia bewacizumabem w raku jajnika – przegląd badań klinicznych

80%

Lubin J. , Markowska A. , Markowska J.

|

tom 11

|

nr 4

286-294

EN

Angiogenesis is a process which has been in the focus in the last decade due to its role in the development of cancers. The identification of vascular endothelial growth factor (VEGF) in the beginning of the 80’s became the new objective of therapies of cancers. The finding of angiogenesis inhibitors has brought the therapy of cancers including ovarian cancer in a new era. Apart from the “golden standard” such as the taxans and platinum components, the treatment of ovarian cancer has not introduced any new front-line drugs for many years. The registration of bevacizumab has changed data regarding in particular the progression-free survival (PFS), which was confirmed by GOG-0218 and ICON-7 clinical trials. The aim of the article was to put clinical trials that pointed to the efficiency of bevacizumab in order as well as presenting those whose results may allow in the nearest future for a wider use of bevacizumab – not only in the front-line chemotherapy of ovarian cancer, but also in neoadjuvant therapy and the treatment of a recurrent neoplasm, both platinum-sensitive and platinum-resistant. Studies of predictive factors, which allow for a group of patients who benefit most from anti-angiogenic drugs treatment to be singled out, are also important. At present, clinical trials and scientific studies are under way and maybe they will help identify patients whose PFS and the overall survival (OS) time is be prolonged as a result of treatment with bevacizumab.

PL

Angiogeneza to proces, na którym w ciągu ostatnich dekad skupiono szczególną uwagę, ponieważ odgrywa on istotną rolę w rozwoju nowotworów. Identyfikacja czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego VEGF (vascular endothelial growth factor) na początku lat 80. ubiegłego stulecia stała się niewątpliwie nowym celem terapii nowotworów, a stworzenie leków hamujących angiogenezę umożliwiło wprowadzenie leczenia nowotworów, w tym raka jajnika, w nową erę. Od wielu lat w terapii tego nowotworu, oprócz „złotego standardu”, jakim jest stosowanie taksanów i pochodnych platyny, nie wdrożono nowych leków w pierwszej linii leczenia. Rejestracja bewacizumabu zmieniła dane dotyczące szczególnie czasu wolnego do progresji (progression-free survival, PFS), co potwierdziły badania rejestracyjne tego preparatu (GOG-0218 i ICON-7). Celem pracy było usystematyzowanie badań klinicznych, które dowiodły skuteczności bewacizumabu, a także przedstawienie tych, których wyniki w najbliższej przyszłości mogą pozwolić na szersze zastosowanie leku – nie tylko w terapii pierwszej linii chemioterapii raka jajnika, ale także w terapii neoadiuwantowej oraz w leczeniu wznowy raka jajnika zarówno u pacjentek z nowotworem platynowrażliwym, jak i platynoopornym. Dużej uwagi wymagają też badania nad czynnikami predykcyjnymi, umożliwiającymi wyłonienie grupy pacjentów, którzy mogą uzyskać największą korzyść z leczenia lekami antyangiogennymi. Obecnie trwają badania naukowe i kliniczne, które być może pozwolą zidentyfikować chorych, u których terapia bewacizumabem wydłuży PFS i czas całkowitego przeżycia (overall survival, OS).

10

Wybrane czynniki prognostyczne w raku jajnika

80%

Markowska J. , Bednarek W. , Markowska A.

|

nr 1

8-20

EN

The authors discuss several predictive factors related to ovarian cancer, both those associated with prognosis and those potentially useful in targeted therapy thereof. Expression of mRNA BRCA1, VEGF and its receptors, CXCR4, HER-2, HIF-1α, COX-2, NM-23, KAI 1, IGF-1R, kisspeptin, neuropilin and Prox-1 gene are discussed. Expression of mRNA BRCA1 is associated not only with hereditary ovarian cancer, but also with its sporadic form. Higher expression correlates with a better response to taxanes. Hopefully, mRNA BRCA1 level in women with sporadic ovarian cancer will become a useful parameter, qualifying patients for a particular chemotherapy protocol. BRMS1 acts as a gene inhibiting development of metastases in ovarian cancer. Levels of mRNA for BRMS1 are lower in late than in early stage ovarian cancer. The VEFG family is involved in angio- and lymphangiogenesis and includes 5 glycoproteins (VEGF-A, VEGF-B, VEGF-C, VEGF-D and VEGF-E), which acting upon receptors VEGFR1-3. Neuropilin 1 plays a role in angiogenesis, while neuropilin 2 modulates lymphangiogenesis, similar to the Prox-1 gene. COX-2 mediates the release of pro-angiogenic factors. HIF-1α expression is associated with resistance of hypoxic cancer cells against cytostatics and radiation. Expression of c-Met correlates with poorly differentiated cancer types. The SDF-1/CXCR4 complex plays a key role in the development of cancer metastases. Survivin is present in cancer cells only, where it inhibits apoptosis and promotes the development of cancer. Metastases suppressor gene (BRMS1) and receptors for VEGF, CXCR4, HER-2, HIF-1α and COX-2, may serve as targets for targeted therapy. At present, an increasing number of studies focus on VEGF receptors. Poor expression of NM-23 and KAI 1 correlate with tumor ability to form metastases. The authors discuss the role of biological markers for clear-cell ovarian cancer (IGF-1R and kisspeptin). Promising topics for future studies are survivin, neuropilin and the Prox-1 gene.

PL

W artykule omówiono szereg czynników prognostycznych związanych nie tylko z rokowaniem, ale również z możliwością zastosowania terapii tarczowej w raku jajnika. Przedstawiono ekspresję mRNA BRCA1, VEGF i jego receptorów, CXCR4, HER-2, HIF-1α, COX-2, NM-23, KAI 1, IGF-1R, kisspeptyny, neuropiliny i genu Prox-1. Ekspresja mRNA BRCA1 wiąże się nie tylko z dziedzicznym rakiem jajnika, ale również z rakiem sporadycznym. Wyższa ekspresja powoduje lepszą odpowiedź na taksany. Przypuszcza się, że zawartość mRNA BRCA1 u kobiet z rakiem sporadycznym może służyć do selekcji pacjentek do odpowiedniego typu chemioterapii. BRMS1 działa jako gen hamowania przerzutów w raku jajnika. Poziomy mRNA dla BRMS1 są niższe w zaawansowanych stadiach raka niż we wczesnych. Rodzina VEGF związana z angiogenezą i limfangiogenezą składająca się z 5 glikoprotein (VEGF-A, VEGF-B, VEGF-C, VEGF-D, VEGF-E) działa poprzez receptory VEGFR1-3. Neuropilina 1 odgrywa rolę w angiogenezie, a typ drugi moduluje proces limfangiogenezy, podobnie jak gen Prox-1. W uwalnianiu czynników proangiogennych bierze udział COX-2. Ekspresja HIF-1α związana jest z opornością niedotlenionych komórek raka na leczenie chemiczne i napromienianiem. Ekspresja c-Met wiąże się z niższym zróżnicowaniem raka. Kompleks SDF-1/CXCR4 odgrywa kluczową rolę w tworzeniu przerzutów komórek nowotworowych. Surwiwina występująca wyłącznie na komórkach nowotworowych poprzez hamowanie apoptozy promuje rozwój raka. Gen supresji przerzutów (BRMS1), podobnie jak receptory VEGF, CXCR4, HER-2, HIF-1α, COX-2, może być tarczą dla terapii celowanej. Obecnie coraz więcej badań dotyczy inhibitorów VEGF. Obniżona ekspresja NM-23 oraz KAI 1 koreluje ze zdolnością do przerzutowania. Omówiono markery biologiczne dla raka jasnokomórkowego jajnika (IGF-1R i kisspeptynę). Ciekawym obiektem badań może być surwiwina, neuropilina i gen Prox-1.

11

Rola witamin antyoksydacyjnych w złośliwych nowotworach ginekologicznych

71%

Markowska A. , Jaszczyńska-Nowinka K. , Kaysiewicz J. , Makówka A. , Markowska J.

|

nr 1

39-52

EN

Vitamins D, C, E and A, which belong to antioxidants, exhibit anticancer activity. The mechanism of vitamin D antitumor activity involves the inhibition of cell proliferation, stimulation of apoptosis, inhibition of angiogenesis and an increased activity of metalloproteinases in the extracellular matrix. Vitamin D prevents the development and progression of breast cancer; its lower levels in the serum of premenopausal women are linked to the development of triple negative cancer (E-, PR-, HER2-). Cohort studies on the effects of VDR (vitamin D receptor) polymorphisms and studies related to vitamin D supplementation in postmenopausal women in the context of reduced risk of breast cancer are controversial. Vitamin D exerts a protective effect against ovarian and endometrial cancer. Vitamin C protects cells against the formation of mutagenic nitro compounds, enhances the immune system by promoting the activity of NK, T and B cells. Vitamin C supplementation improves treatment outcomes in disseminated breast cancer; the vitamin acts synergistically with cisplatin, it increases paclitaxel and doxorubicin cytotoxicity and abolishes toxic effects of tamoxifen. Vitamin C combined with chemotherapy in ovarian cancer prolongs patient’s survival. It increases sensitivity to cisplatin. Vitamin E exerts anticancer effects via multiple pathways. Its increased administration reduces the risk of breast cancer and ovarian cancer. The reduction in the incidence of endometrial cancer remains controversial. Vitamin A also exerts antioxidant effects. The compound reduces the incidence of DNA damage in cells exposed to hydrogen peroxide and protects cell organelles (including mitochondria) against the negative impact of lipid peroxidation. It reduces the risk of multiple tumors, including breast and cervical cancer.

PL

Witamina D oraz witaminy C, E i A, należące do antyoksydantów, wykazują aktywność przeciwnowotworową. Mechanizm działania witaminy D obejmuje hamowanie proliferacji komórkowej, stymulację apoptozy, hamowanie angiogenezy i zwiększanie aktywności metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej. Witamina D zapobiega rozwojowi raka piersi i progresji choroby; niższe jej stężenia w surowicy kobiet przed menopauzą wiążą się z rozwojem raków potrójnie negatywnych (E-, PR-, HER2-). Badania kohortowe dotyczące wpływu polimorfizmów genu VRD (vitamin D receptor) oraz badania nad suplementacją witaminy D po menopauzie w kontekście redukcji rozwoju raka piersi są kontrowersyjne. Witamina D ma protekcyjny wpływ w przypadku raka jajnika i endometrium. Witamina C chroni komórki przed mutagennym tworzeniem nitrozwiązków, wzmacnia funkcjonowanie układu immunologicznego przez wzrost aktywności komórek NK oraz limfocytów T i B. Stosowanie witaminy C poprawia wyniki leczenia rozsianego raka piersi; działa ona synergistycznie z cisplatyną, zwiększa cytotoksyczność paklitakselu i doksorubicyny, znosi toksyczny wpływ tamoksyfenu. Witamina C w skojarzeniu z chemioterapią przyczynia się do dłuższego przeżycia pacjentek z rakiem jajnika i poprawia wrażliwość na stosowaną cisplatynę. Witamina E działa przeciwnowotworowo przez wiele ścieżek. Jej zwiększona podaż wiąże się ze spadkiem ryzyka wystąpienia raka piersi i raka jajnika. Obniżenie ryzyka zachorowania na raka endometrium jest kontrowersyjne. Witamina A także ma działanie antyoksydacyjne. Obniża częstość uszkodzeń DNA indukowanych nadtlenkiem wodoru i chroni organella komórkowe (w tym mitochondria) przed negatywnymi skutkami peroksydacji lipidów. Zmniejsza ryzyko rozwoju wielu nowotworów, w tym raka piersi i szyjki macicy.

12

Angiogeneza w złośliwych nowotworach ginekologicznych

71%

Markowska A. , Jaszczyńska-Nowinka K. , Kaysiewicz J. , Makówka A. , Markowska J.

Current Gynecologic Oncology

|

2015

|

tom 13

|

nr 4

256-262

EN

Angiogenesis is crucial for the development and progression of malignant neoplasms. In terms of molecular mechanisms leading to the development of genital malignancies, the development has contributed to improved survival of patients as a result of antiangiogenic therapy, which is targeted against the vascular endothelial growth factor. Vascular endothelial growth factor is a key promoter of angiogenesis and disease progression. Bevacizumab, a humanized anti-vascular endothelial growth factor monoclonal antibody, has shown single-agent activity in women with recurrent tumors. This article reviews the results of studies using bevacizumab in ovarian cancer, which gave rise to its registration by the European Medicines Agency in 2011 in Poland. In addition, the effects of bevacizumab in recurrent, platinum-resistant ovarian cancer (AURELIA), the drug’s safety profile (ROSIA), other routes of administration (intraperitoneal) as well as an assessment of the efficacy and safety of neoadjuvant bevacizumab (ANTHALYA) were presented. Attention was paid to the location of recurrence after treatment with bevacizumab and escape from antiangiogenic therapy and therapeutic resistance. Bevacizumab combined with chemotherapy in persistent or recurrent cervical cancer improved both – overall survival and time to progression. That has become the baseline for an open-label global safety study (CECILIA) evaluating the efficacy and complications of bevacizumab. The presented study on the use of bevacizumab in the treatment of endometrial cancer shows promising results.

PL

Angiogeneza ma kluczowe znaczenie dla powstawania i progresji nowotworów złośliwych. Postęp w rozumieniu mechanizmów molekularnych prowadzących do rozwoju nowotworów narządu rodnego przyczynił się do poprawy przeżycia chorych dzięki wdrażaniu leczenia antyangiogennego – skierowanego przeciwko naczyniowośródbłonkowemu czynnikowi wzrostu. W artykule dokonano przeglądu wyników badań nad stosowaniem bewacyzumabu w raku jajnika, które dały podstawę do zarejestrowania leku przez European Medicines Agency w 2011 roku. Ponadto przedstawiono efekty przyjmowania bewacyzumabu w nawrotowym platynoopornym raku jajnika (badanie AURELIA), profil bezpieczeństwa leku (ROSIA) oraz inną, dootrzewnową drogę jego podania. Omówiono także badanie ANTHALYA – próbę zastosowania bewacyzumabu w terapii neoadiuwantowej. Zwrócono uwagę zarówno na lokalizację nawrotów po leczeniu bewacyzumabem, jak i na oporność terapeutyczną oraz ucieczkę przed terapią antyangiogenną. Bewacyzumab stosowany w przetrwałym lub nawrotowym raku szyjki macicy wraz z chemioterapią wydłużał nie tylko całkowite przeżycie, lecz także czas do progresji. Dało to podstawę do rozpoczęcia międzynarodowego badania CECILIA, oceniającego efektywność leczenia i powikłania mu towarzyszące. Prezentowane badania nad zastosowaniem bewacyzumabu w leczeniu raka endometrium przynoszą obiecujące wyniki.

13

Ziarnina olbrzymich rozmiarów w pochwie po operacji manchesterskiej

61%

Markowska J. , Mądry R. , Jaszczyńska-Nowinka K. , Kasprzak B. , Kurzawa P. , Bręborowicz J.

Current Gynecologic Oncology

|

2014

|

tom 12

|

nr 3

245-248

EN

We reported on a case of granulation tissue of large size in the vagina after Manchester operation. A 71-year-old patient was admitted with a tumor of 7 cm in diameter in the vagina. The patient had undergone Manchester operation a year before. Granulation of tissues in the vagina are an often complication after hysterectomy. Clinical symptoms are mucous or blood secretion and mild coital bleeding. In some cases it might also be asymptomatic. It was found that in more than 30% of women after hysterectomy there is granulation tissue in the vagina. It was observed that in more than 60% it is ≤5 mm in size and that it regresses more often than in cases where it is of >5 mm (72% and 33%, respectively). Granulation tissue of >10 mm is very rare. Double biopsies of the 7-centimeter tumor did not provide sufficient information on the tumor origin. There are different therapeutic options for granulation tissue depending on its size – from observation to laser and surgical treatment. In the presented case the only possible option was according to us cautious removal of the tumor from the anterior wall of the vagina to prevent bladder damage. Tumor excision was performed – immunohistochemical staining methods revealed granulation tissue.

PL

Opisano przypadek dużej ziarniny w pochwie po operacji manchesterskiej. Siedemdziesięciojednoletnia pacjentka została przyjęta z powodu 7-centymetrowego guza w pochwie. Chora przed rokiem przebyła operację manchesterską. Ziarnina w kikucie pochwy jest częstym powikłaniem po wycięciu macicy. Klinicznie przebiega z nieprawidłową wydzieliną z pochwy, niekiedy krwistą, krwawieniem przy współżyciu płciowym, choć może też nie powodować żadnych objawów. Ocenia się, że ziarnina w kikucie pochwy występuje u ponad 30% kobiet po operacjach wycięcia macicy. W ponad 60% ma ona rozmiary ≤5 mm i w takich przypadkach jej samoistna regresja jest częstszym zjawiskiem, niż kiedy ma wielkość >5 mm (odpowiednio w 72% i 33%). Ziarnina o wielkości >10 mm występuje rzadko. Dwukrotnie wykonane biopsje 7-centymetrowego guza nie wyjaśniły jednoznacznie jego pochodzenia. Metody postępowania z ziarniną są różne, w zależności od jej wielkości – od postawy wyczekującej po leczenie laserem i leczenie chirurgiczne. W sytuacji tak wielkiej ziarniny jedyną opcją wydaje się ostrożne chirurgiczne oddzielenie zmiany z przedniej ściany pochwy w celu uniknięcia okaleczenia pęcherza moczowego. Wycięto guz w całości – metody immunohistochemiczne potwierdziły rozpoznanie tkanki ziarninowej.

14

Wpływ używek na rozwój nowotworów ginekologicznych

61%

Markowska A. , Kaysiewicz J. , Makówka A. , Staszewski R. , Markowska J. , Pawłowska M.

|

tom 14

|

nr 2

109-116

EN

Tea and coffee, beverages most commonly consumed by people, contain flavonoids, which have an antioxidant effect. It has been proven that green tea consumption protects against both precancerous lesions and cervical cancer. Black tea consumption is associated with a reduced risk of ovarian and breast cancer development in postmenopausal women. Drinking coffee lowers the risk of type I endometrial cancer. The majority of studies on postmenopausal women with breast cancer show a protective role of coffee, which seems to be related to the state of hormonal receptors. Alcoholic beverages, on the other hand, are classified as class 1 carcinogens and their metabolism generates harmful free radicals. Alcohol is also associated with an increased risk of HPV infection, which is in turn causally responsible for the development of precancerous cervical lesions. In addition, alcohol increases the risk of recurrence of cervical cancer. In the case of endometrial cancer the views are rather divergent. Some studies suggest that beer and wine may reduce the risk of cancer, while other studies show that other alcoholic beverages consumed in greater quantities increase that risk. While the consumption of wine is believed to reduce the risk of development of endometrioid ovarian cancer, there is no proof of the same effect on other histopathological types of this disease. This phenomenon may be associated with the protective effect of resveratrol. Various types of alcohol, on the other hand, have been proven to be conducive to the development of breast cancer.

PL

Herbata i kawa – napoje bardzo często spożywane przez ludzi – zawierają flawonoidy, mające działanie antyoksydacyjne. Wykazano protekcyjny wpływ konsumpcji zielonej herbaty na rozwój zarówno stanów przedrakowych, jak i raka szyjki macicy. Picie czarnej herbaty wiąże się zaś ze spadkiem ryzyka wystąpienia raka jajnika i raka piersi u kobiet po menopauzie. Spożycie kawy obniża ryzyko rozwoju raka endometrium typu I. Większość badań wskazuje również na ochronne działanie kawy w odniesieniu do raka piersi u kobiet po menopauzie; jak się wydaje, zależy ono od stanu receptorów hormonalnych. Z kolei napoje alkoholowe, zaklasyfikowane jako karcynogeny klasy I, zawierają substancje o działaniu rakotwórczym, a w wyniku ich metabolizmu powstają szkodliwe wolne rodniki. Wykazano, że alkohol zwiększa ryzyko infekcji HPV, przyczynowo związanej z rozwojem stanów przedrakowych szyjki macicy, a także ryzyko nawrotu raka szyjki macicy. W przypadku raka endometrium uzyskiwano rozbieżne wyniki – wydaje się, że piwo i wino mogą obniżyć ryzyko, jednak inne napoje alkoholowe spożywane w większej ilości je zwiększają. Picie wina wiąże się ze spadkiem ryzyka rozwoju endometrioidalnego raka jajnika, ale nie innych typów histologicznych tego nowotworu; może to być związane z protekcyjnym działaniem resweratrolu. Wykazano, że różne rodzaje alkoholu są niekorzystne w kontekście rozwoju raka piersi.

15

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące nabłonkowych nowotworów jajnika: raka jajnika oraz guzów o granicznej złośliwości

41%

Markowska J. , Kornafel J. , Karolewski K. , Sajdak S. , Basta A. , Bidziński M. , Emerich J. , Gryboś M. , Michalski B. , Olejek A. , Panek G. , Roszak A. , Skręt A. , Urbański K. , Mądry R.

|

tom 11

|

nr 1

9-23

16

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka sromu

41%

Sznurkowski J. J. , Bodnar L. , Bidziński M. , Bieńkiewicz A. , Blecharz P. , Jach R. , Knapp P. , Kojs Z. , Kotarski J. , Markowska J. , Mądry R. , Misiek M. , Sawicki W. , Wicherek Ł. , Basta A.

Current Gynecologic Oncology

|

2017

|

tom 15

|

nr 1

45-53

EN

Two main subtypes of vulvar squamous cell carcinoma (SCC), which differ in their etiology, epidemiological model, pathogenesis and the morphoclinical appearance, have been distinguished:

PL

Współcześnie wyróżniamy dwie główne grupy raka płaskonabłonkowego sromu (squamous cell carcinoma, SCC), różniące się zasadniczo: etiologią, modelem epidemiologicznym, patogenezą i obrazem morfologiczno-klinicznym:

17

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka endometrium

41%

Sznurkowski J. J. , Knapp P. , Bodnar L. , Bidziński M. , Jach R. , Misiek M. , Bieńkiewicz A. , Blecharz P. , Kojs Z. , Kotarski J. , Markowska J. , Mądry R. , Sawicki W. , Wicherek Ł. , Basta A.

Current Gynecologic Oncology

|

2017

|

tom 15

|

nr 1

34-44

EN

Two etiopathogenetic types of endometrial cancer have been distinguished: • type I – endometrioid adenocarcinoma (80–90% of all diagnosed cases); • type II – non-endometrioid adenocarcinoma, which includes serous cancer, clear cell cancer, undifferentiated and mixed tumors (malignant mixed Mullerian tumor, MMMT). Hereditary endometrial cancer (mainly type I) is usually seen in women with Lynch syndrome (hereditary nonpolyposis colorectal cancer, HNPCC). Risk factors for endometrial cancer include obesity and overweight (often as components of the metabolic syndrome), nulliparity, infertility (including polycystic ovary syndrome related infertility), diabetes, early onset of menstruation, late menopause, hormone replacement therapy, estrogen-secreting tumors as well as treatment with tamoxifen in postmenopausal women.

PL

Etiopatogenetycznie raka błony śluzowej trzonu macicy dzielimy na dwa typy: • typ I – gruczolakorak endometrioidalny (80–90% wszystkich rozpoznań); • typ II – gruczolakorak nieendometrioidalny, do którego zalicza się raka surowiczego, raka jasnokomórkowego, guzy niezróżnicowane oraz mieszane (malignant mixed Mullerian tumor, MMMT). Dziedziczne występowanie raka endometrium (głównie typu I) dotyczy kobiet z zespołem Lyncha (dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością – hereditary nonpolyposis colorectal cancer, HNPCC). Do czynników ryzyka raka błony śluzowej trzonu macicy należą: otyłość i nadwaga (często jako komponenty zespołu metabolicznego), nierództwo, niepłodność (w tym na podłożu zespołu policystycznych jajników), cukrzyca, wczesne rozpoczęcie miesiączkowania, późna menopauza, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, nowotwory produkujące estrogeny oraz przyjmowanie tamoksyfenu u kobiet w wieku pomenopauzalnym.

18

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy

41%

Jach R. , Sznurkowski J. J. , Bidziński M. , Misiek M. , Knapp P. , Bodnar L. , Bieńkiewicz A. , Blecharz P. , Kojs Z. , Kotarski J. , Markowska J. , Mądry R. , Sawicki W. , Wicherek Ł. , Basta A.

Current Gynecologic Oncology

|

2017

|

tom 15

|

nr 1

24-33

EN

Cervical cancer (CC) is currently the third most common cancer among women and the fourth leading cause of cancer-related death in women worldwide(1). In Poland in 2013, CC accounted for 3.7% of all newly registered tumor cases among women, and was the sixth most common female malignancy. At the same time, CC is the seventh leading cause of cancer-related death among Polish women(2). Epidemiological indicators differ depending on patient’s age. CC is responsible for 8% of cancer-related cases and 11% of cancer-related deaths among young women (aged between 20 and 44 years). Persistent human papillomavirus (HPV) infection is the most important factor in the development of cervical neoplasm. The incidence of CC is associated with the occurrence of HPV in a given population. In countries with a high incidence of this cancer, persistent HPV infection affects approximately 10–20% of the population, while the same rate is 5–10% in countries with lower incidence. Vaccination against HPV prevents infection with certain types of viruses, and consequently the development of cancer induced by a given type of virus. Other risk factors that increase the probability of disease include smoking tobacco, multiple vaginal deliveries, the use of oral contraceptives by women smokers, early sexual initiation, multiple sexual partners, positive history for sexually transmitted diseases, certain autoimmune diseases and chronic immunosuppression(3).

PL

Rak szyjki macicy (RSM) jest obecnie trzecim nowotworem u kobiet pod względem częstości zachorowań oraz czwartą przyczyną zgonów nowotworowych kobiet na świecie(1). W Polsce w 2013 roku RSM stanowił 3,7% wszystkich nowo zarejestrowanych przypadków nowotworów wśród kobiet, będąc zarazem szó- stym, pod względem zachorowalności, nowotworem złośliwym rozpoznawanym u kobiet. Jednocześnie RSM stanowi siódmą przyczynę zgonów nowotworowych kobiet w Polsce(2). Wskaźniki epidemiologiczne różnią się w zależ- ności od wieku pacjentek. W populacji młodych kobiet (20.–44. roku życia) RSM odpowiada za 8% zachorowań oraz 11% zgonów nowotworowych.

19

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka jajnika

36%

Basta A. , Bidziński M. , Bieńkiewicz A. , Blecharz P. , Bodnar L. , Jach R. , Knapp P. , Kojs Z. , Kotarski J. , Markowska J. , Misiek M. , Sznurkowski J. J. , Wicherek Ł. , Sawicki W. , Timorek-Lemieszczuk A. , Bahyrycz J. , Mądry R.

Current Gynecologic Oncology

|

2017

|

tom 15

|

nr 1

5-23

EN

Over 95% of ovarian malignancies arise from the epithelium. The major risk factors for ovarian cancer include: • hereditary mutation of BRCA1 and BRCA2 genes (16–20% of all ovarian cancers); • hereditary breast and ovarian cancer syndrome; • familial history of hereditary nonpolyposis colorectal cancer (HNPCC) (Lynch syndrome – nonpolyposis colorectal cancer, endometrial cancer, cancer of the upper gastrointestinal tract, ureteral cancer); • infertility, long-term stimulation of ovulation, unsuccessful IVF (in vitro fertilisation) attempts; • hormone replacement therapy. Factors that decrease the risk for ovarian cancer include oral contraceptive use, tubal ligation, salpingo-oophorectomy, hysterectomy and breastfeeding(1).

PL

Ponad 95% nowotworów złośliwych jajnika ma pochodzenie nabłonkowe. Do najważniejszych czynników ryzyka występowania raka jajnika należą: • nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2 (dotyczy do 16–20% wszystkich przypadków raka jajnika); • zespoły dziedzicznego raka piersi i jajnika; • rodzinne występowanie dziedzicznego niepolipowatego raka jelita grubego (zespół Lyncha – niepolipowaty rak jelita grubego, rak endometrium, rak górnego odcinka układu pokarmowego, rak urotelialny moczowodu); • bezdzietność, długotrwała stymulacja owulacji, nieskuteczne próby IVF (in vitro fertilisation – zapłodnienie pozaustrojowe, zapłodnienie in vitro); • hormonalna terapia zastępcza. Ryzyko wystąpienia raka jajnika zmniejszają: stosowanie antykoncepcji hormonalnej, okluzja jajowodów, wycięcie jajników i jajowodów, wycięcie macicy i karmienie piersią(1).