Klauzule rezerwacyjne causae haereditariae a prawa do ziemi ludności chłopskiej w średniowiecznej Polsce

• Autorzy: Jacek Matuszewski

Warianty tytułu

Reservationsklauseln Causae Haereditariae und das Recht der Bauernbevölkerung auf den Boden im Mittelalterlichen Polen

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Status prawny mieszkańców wsi wczesnopiastowskiej Polski wzbudzał od momentu, gdy tylko stał się przedmiotem rozważań historyków, zawzięte spory. Nie udało się ich rozstrzygnąć po dzień dzisiejszy. W kwestii tej wypowiadało się tak wielu autorów (w tym także - co nie jest bez znaczenia dla kształtu polemiki - przedstawiciele nauki niemieckiej) i tak różne formułowano zdania, że sama relacja z przebiegu naukowej dyskusji wymagałaby wielostronicowych rozważań1. Co warto podkreślić, zdecydowanie przeciwstawne poglądy formułowano na podstawie tego samego materiału źródłowego. Niewątpliwie stanowi on podstawę wątłą, niejednoznaczną, niekiedy nawet wewnętrznie sprzeczną. Na ten nieprzyjazny dla badacza stan rzeczy istotny wpływ miał również fakt redagowania dyplomów przede wszystkim przez cudzoziemców, i to w obcym, choć międzynarodowym języku - łacinie. Rodziło to już w chwili redagowania tekstu niejasności, skoro w praktyce najprawdopodobniej nie funkcjonowały ani stałe, ani jednolite, ani tym bardziej urzędowo ustalone nazwy, choćby tylko dla wskazywania poszczególnych grup ludności składających się na mieszkańców polskiej wsi2 W tym stanie rzeczy nie wywołuje zdziwienia, że nawet w sprawach tak zasadniczych, jak społeczne struktury wsi, obserwujemy daleko idące rozbieżności. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Gospodarstwa chłopskie; Historia; Wieś; Społeczności lokalne

EN

Law; Farm households; History; Village; Local community

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 1993
• Numer: nr 56 Z dziejów państwa i prawa polskiego
• Strony: 5-22

Twórcy

autor

Jacek Matuszewski

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• 1. W. Abraham, Privilegium fori duchowieństwa w ustawodawstwie kościoła polskiego w wieku Xlll, Lwów 1936.
• 2. O. Balzer, Królestwo Polskie 1295-1370, t. 1, Lwów 1919, s. 371.
• 3. J. Bardach, Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1985, s. 45.
• 4. K. Buczek, O chłopach w Polsce piastowskiej, cz. I, "Rocznik Historyczny"; 1974, 40, s. 67-68.
• 5. K. Buczek, Zagadnienie polskiego naroku, "Przegląd Historyczny"; 1959, 50/4, s. 691.
• 6. R. Grodecki, Zagadnienie wolnej ludności wieśniaczej w Polsce średniowiecznej, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu, t. l, Referaty, Lwów 1925, Sekcja 4, s. 1-2.
• 7. Z. Kaczmarczyk, Immunitet sądowy i jurysdykcja poimmunitetowa w dobrach kościoła do końca XIV wieku, Poznań 1936, s. 19.
• 8. W. Korta, Problem niewolnictwa w Polsce wczesnośredniowiecznei, Warszawa 1982, s. 82-124.
• 9. S Kutrzeba, Historia ustroju PoIski. Korona, Warszawa 1949. s. 72.
• 10. H. Łowmiański, Początki Polski, t. 6/1, Warszawa 1980, s. 399-415.
• 11. L. Łysiak, Sądownictwo królewskie w sprawach chłopskich do połowy XVI wieku, "Czasopismo Prawno-Historyczne"; 1965, 17/2, s. 56 i n.
• 12. K. Maleczyński, Ze studiów nad ludnością chłopską w Polsce wcześniejszego średniowiecza (do polowy XIII w.), "Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka";1961,16/4, s. 500 i n.
• 13. J. Matuszewski, Causae haereditariae klausul immunitetowych, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1956, 8/1, s. 87.
• 14. J. Matuszewski, Immunitet ekonomiczny w dobrach kościoła w Polsce do roku 1381, Poznań 1936, s. 103.
• 15. J. Matuszewski, O biskupstwie lubuskim. Uwagi krytyczno-polemiczne, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1949, 2, s. 85-86.
• 16. J. S. Matuszewski, "Per eum" czy "ab eo"? Relacja "Księgi Henrykowskiej" o Głębowicach źródłem do XIII-wiecznych stosunków społecznych, "Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1989, 44/2, s. 199.
• 17. J. J. Menzla, Die schlesischen Lokationsurkunden des 13. Jahrhunderts, Wiirzburg 1977.
• 18. K. Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Ossolineum 1987, s. 12, 55, 115, 116.
• 19. K. Orzechowski, O śląskich źródłach do poznania prawa spadkowego w późnym feudalizmie, "Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1964, 19/1-2, s. 78-79.
• 20. D. i A. Poppe, Dziedzice na Rusi. "Kwartalnik Historyczny"; 1967, 74/1, s. 3.
• 21. S. Russocki, Z zagadnień spornych "wolności kmiecej" na Mazowszu od XIII do XVI wieku, "Przegląd Historyczny" 1958/49, s. 272, 275, 277.
• 22. A. Szelągowski, Chłopi dziedzice we wsiach na prawie polskim do końca XIII wieku, Lwów 1899. s. 54.
• 23. S. Trawkowski, Heredes im fruhpiastischen Polen, Iw:] Europa Slavica - Europa Orientalis, Festschrift f. H. Ludat, Berlin 1980, s. 262 i n.
• 24. K. Tymieniecki, Historia chłopów polskich, t. 1--3, Warszawa 1965-1969.
• 25. Z. Wojciechowski, Sądownictwo prawa polskiego w dobie przedimmunitetowej, Lwów 1930, s. 44, 49.
• 26. W. Wolfarth, Ascripticii w Polsce, Wrocław-Kraków 1959, s. 102- 104.
• 27. J. Wyrozumski, Zagadnienie niewoli w późnym średniowieczu polskim, s. 125-159, Warszawa 1982.
• 28. H. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy. Warszawa 1975, s. 179-181.