„Człowiekiem się rodzę, osobą się staję”. Relacje semantyczne między leksemami osoba i człowiek we współczesnej polszczyźnie

• Autorzy: Dorota Kostrzewa

Warianty tytułu

EN

“Człowiekiem się rodzę, osobą się staję” ‘I am born a man and become a person’. Semantic relations between the lexemes osoba ‘person’ and człowiek ‘man’ in modern Polish

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper attempts to determine the scope of realization of two synonymous words in modern Polish: człowiek/ludzie ‘man/people’, and osoba/osoby ‘person/persons’. A semantic analysis of the two has been conducted based on lexicographic sources and corpus texts, and led to the conclusion that no hierarchy exists in the semantic relation between them. Due to its stylistic neutrality, accommodation requirements, and deviation of reference towards the feminine gender, the understanding of the lexeme osoba ‘person’ complements the semantic field of the word człowiek ‘man’, which is marked for all aspects and directed towards description of representatives of the masculine gender. Moreover, having no stylistic connotations, the lexeme osoba ‘person’ is very frequent in journalistic texts, much more so than the noun człowiek ‘man’.

Słowa kluczowe

PL

współczesny język polski; semantyka; relacja osoba – człowiek

EN

modern Polish; semantics; the relation person – man

• Wydawca: Księgarnia Akademicka
• Czasopismo: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Rocznik: 2013
• Numer: 1(15)
• Strony: 43-58

Twórcy

autor

Dorota Kostrzewa

• Uniwersytet Warszawski, Warszawa,

Bibliografia

• Bartmiński J., Niebrzegowska S., 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata, [w:]J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), Profilowanie w języku i w tekście, Lublin, s. 211−224.
• Bieńkowska D., Umińska-Tytoń E., 2006, Persona i osoba oraz formy pokrewne w dziejachjęzyka polskiego, [w:] M. Pietrzak (red.), Osoba i osobowość: czynniki je kształtujące, Łódź,s. 7−29.
• Buttler D., 1978, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa.
• Choroszy J.F. (red.), 1998, Człowiekiem się rodzę, osobą się staję, Wrocław.
• Granat W., 2006, Osoba ludzka: próba definicji, Lublin.
• Koniuszaniec G., Błaszkowska H., 2003, Language and Gender in Polish, [w:] M. Hellinger,H. Bussmann (red.), Gender across languages, t. 3, s. 259−285.
• Kostrzewa D., 2012, Definicje słownikowe leksemów „człowiek” i „ludzie” a ich użycia tekstowe,„Poradnik Językowy” nr 7, s. 43−57.
• Krąpiec M.A., 1999, Dzieła: Człowiek w kulturze, t. 19, Lublin.
• Łaziński M., 2003, (rec.:) G. Koniuszaniec, H. Błaszkowska, Language and Gender in Polish,„Język Polski” LXXXIII, 4−5, s. 320−324.
• Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne a ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa.
• Stępień T., 2006, Osoba i indywidualność, [w:] M. Pietrzak (red.), Osoba i osobowość: czynnikije kształtujące, Łódź, s. 385−399.
• Długosz-Kurczabowa K., Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
• A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków 2004.
• M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000. Korpus języka polskiego PWN.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego.
• H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, Warszawa 1998.
• A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2000.
• W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa 1987.
• H. Jadacka (red.), Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego,Kraków 2001.
• W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.
• M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1998.
• S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.
• A. Zdanowicz i in., Słownik języka polskiego, Wilno 1861.
• B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 2000.
• S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
• P. Müldner-Nieckowski, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.