Koncepcja rozwoju zrownowazonego jako podstawa strategii regionalnej - uwagi metodyczne

• Autorzy: Szulczewska B

Warianty tytułu

EN

Sustainable development concept as the ground region's strategy: methodical notices

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł przygotowany został na podstawie i z wykorzystaniem pewnych fragmentów nie- publikowanego jeszcze opracowania pt. „Zrównoważony rozwój (ekorozwój) województwa skierniewickiego". Opracowanie to jest efektem trzyletniej współpracy wielodyscyplinarnego zespołu specjalistów, realizowanej pod kierunkiem S. Kozłowskiego w ramach Projektu Zamawianego KBN nr Z 187/ T12/97/09. Problematyka rozwoju zrównoważonego była w ostatnich latach przedmiotem wielu publikacji, konferencji i seminariów naukowych. Jednak w literaturze bardzo niewiele pozycji odnosi się do zakresu i sposobu ujęcia problematyki, które byłyby zbliżone do prezentowanego w niniejszym opracowaniu, a więc w odniesieniu do skali regionalnej i w ujęciu kompleksowym. Opracowanie omawianej tu strategii zrównoważonego rozwoju wiązało się z interpretacją ideologii i założeń tego rozwoju w odniesieniu do konkretnych uwarunkowań przyrodniczych, społecznych i gospodarczych obszaru województwa skierniewickiego. Dokonano tego formułując, operacyjną wersję definicji rozwoju zrównoważonego poprzez ustalenie zasad oraz określanie - o ile jest to możliwe - wskaźników (mierników). W prezentowanej pracy skupiono się na trzech grupach zasad. Pierwsza grupa koncentrowała się wokół celów rozwoju. Grupa druga obejmowała zasady odnoszące się do sposobów realizacji rozwoju zrównoważonego. Te zasady miały przyświecać formułowaniu propozycji rozwiązań, a w tym strategii cząstkowych oraz programów działań. Trzecia grupa dotyczyła kwestii metodycznych. Te zasady miały kierować procesem opracowania strategii. Główną zasadą przyjętą przy formułowaniu celów strategii była 1 zasada „Deklaracji z Rio de Janeiro": „Istoty ludzkie stanowią centrum zainteresowania w procesie trwałego i zrównoważonego rozwoju. Mają prawo do zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą". Cechą, która - biorąc pod uwagę formułowanie celów - wyróżnia rozwój zrównoważony (ekorozwój) od innych ideologii lub koncepcji rozwoju jest uwzględnianie interesów nie tylko obecnego pokolenia, ale również przyszłych pokoleń. Realizacja tego celu wymaga utrzymania w stanie niezmienionym - a często w stanie „poprawionym" - „zasobu tak zwanego kapitału naturalnego ". W interpretacji ekonomicznej lub w interpretacji przyrodniczej istotne jest utrzymanie funkcji ekologicznych ekosystemu Ziemi. Po analizie wielu różnych zasad, formułowanych w odniesieniu do sposobów realizacji celów rozwoju zrównoważonego przyjęto, że najważniejsze są tu cztery następujące zasady: 1. odtwarzanie zasobów odnawialnych; 2. substytucja zasobów nieodnawialnych; 3. zachowanie różnorodności biologicznej na poziomie genowym, gatunkowym, ekosystemowym i krajobrazowym; 4. emitowanie tylko takich ilości zanieczyszczeń (nieuniknionych), które środowisko jest w stanie przyjąć i zneutralizować. Zasady te zinterpretowano w odniesieniu do walorów i zasobów byłego województwa skierniewickiego. Sformułowanie strategii rozwoju zrównoważonego jest przedsięwzięciem bardzo złożonym, wymaga bowiem równocześnie podejścia kompleksowego i selektywnego. Podejście takie rozwijają od kilkudziesięciu, a w Polsce od kilkunastu lat zwolennicy metody planowania strategicznego. Tę właśnie metodę uznano za najwłaściwszą dla zaplanowania, w jaki sposób powinien dokonywać się rozwój zrównoważony obszaru byłego województwa skierniewickiego. Szczególną uwagę skupiono na planowaniu przestrzennym. Jest to niezwykle ważne narzędzie wdrażania koncepcji rozwoju zrównoważonego (planowania sposobu jej realizacji na konkretnym obszarze). Stąd też wspomniane wyżej podejście metodyczne z zastosowaniem metody planowania strategicznego uzupełniono zasadami odnoszącymi się do planowania przekształceń zagospodarowania przestrzennego. Nie udała się natomiast próba operacjonalizacji definicji rozwoju zrównoważonego przy pomocy wskaźników. Nie udało się odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób operować wskaźnikami, pochodzącymi z różnych systemów statystycznych i informacyjnych, aby monitorować rozwój zrównoważony. Nie zaś odrębnie: rozwój - obecnie raczej wzrost - gospodarczy, poziom życia mieszkańców, czy też stan środowiska przyrodniczego. Podstawowym problemem jest tu wybór zakresu problemowego oraz stopnia agregacji wskaźników. Przedstawiona wyżej propozycja przekładania koncepcji rozwoju zrównoważonego na strategię rozwoju konkretnego obszaru jest jedną z możliwych. Nie rozwiązuje ona wszystkich problemów i nie eliminuje wszystkich wątpliwości. Źródłem wielu z nich są zresztą czynniki pozostające poza wpływem autorów strategii, takie jak: zakres i dostępność bazy informacyjnej czy niedostatki wskaźników.

EN

The article was prepared on the base of and with the utilization of some fragments yet not published the work "Sustainable development (eco-development) of Skierniewice voivodeship". The work is the result of 3-years multi- disciplinary co-operation of professionals group, caried out under S. Kozlowski's leadership in the frames of commissioned Project KBN No. Z 187/T12/97/09. Content of sustainable development were the subject of many publications, conferences, scientific seminars in the last years. However, in the literature a few positions are referred to the range and way of the approach to the content and mode, which would be close to the herewith presented elaboration, and then in reference to the regional scale in the comple- xive attitude. The work of discussed here the strategy of sustainable development was bound to the interpretation of ideology and assumptions of this development in reference to substantial natural, social and economic pre-conditions of Skierniewice voivodeship area. It was done when formulating the operational version of sustainable development definition through statement of rules and precision, if it is possible, indicators (measures). In the presented work one focused on three groups of rules. The first group of rules was concentrated around the development objectives. The second group included the rules referred to ways of sustainable development implementation. These rules had to shed light for formulation of solutions' proposals and partial strategy and activities programmes in it. The third group of rules concerned the methodical issues. These rules were to direct with strategy working out process. The main rule assumed at the formulation of strategy objectives was the rule 1 "Declaration from Rio de Janeiro": "Human beings are the centre of interest in the permanent and sustainable development process. They have the right to healthy and creative life in a harmony with nature". The feature which considers objectives formulation, singles out the sustainable development (eco-development) from another ideologies or ideas on development takes into account the interests not only the present generation but also the future generations. The implementation of this objective needs to keep in unchanged state, and often in "improved" state - "resource of so called natural capital". In the economic interpretation or in the natural interpretation essential is to keep on ecologic function of Earth ecosystem. After the analysis of many different rules, formulated in reference to ways of sustainable development objectives implementation it is assumed that four following rules are most important here: 1) revitalization of renewable resources; 2) substitution of non-renewable resources; 3) protection of biological diversity on gene, species, ecosystem and landscape level; 4) emitting only such quantities of pollution (not to avoid) which the environment is able to receive and neutralize. These rules were interpreted in relation to values and resources of former Skierniewice voivodeship. Formulation of sustainable development strategy is a very complex venture, because it requests a complexive and selective approach. Such an approach has been developed for several and for a dozen or so years in Poland, by the adherents of strategic planning method. Just this method, we recognized as the most proper for planning, how should be drafted the sustainable development of former Skierniewice voivodeship area. The particular attention was paid to the spatial planning. It is very important tool to implement the idea on sustainable development (planning of implemen-tation in the precised area). Hence, the above mentioned methodic approach with the application of strategic planning method, was supplemented with rules referred to the transformations in spatial management planning. However, the trial of operationalization of sustainable development definition by means of indicators has failed. We could not answer the question: how to operate with indicators which come from different statistical and information systems to monitor sustainable development. Not on the contrary: development, nowadays rather economic growth, level of inhabitants live, or the state of art of natural environment seems to be crucial. Basic problem is the selection of the content range and degree of indicators aggregation. Presented above proposal of sustainable development conception interleaving into strategy of substantial area development is one of possible. It does not solve all problems and does not eliminate all doubts. The source of a lot of them are the factors remaining out of the strategy authors' influence, such as: range and access of information base or indigences of factors.

Słowa kluczowe

PL

rozwoj zrownowazony; strategia regionalna; planowanie przestrzenne; woj.skierniewickie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 2000
• Tom: 24
• Numer: 2
• Strony: 137-153
• Opis fizyczny: s.121-136,137-153,bibliogr.

Twórcy

autor

Szulczewska B

Bibliografia

• Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój" 1993 Instytut Ochrony Środowiska. Warszawa
• Frankowski Z., Topczewska T. 1998 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy na przykładzie małego miasta i gminy wiejskiej. Człowiek i Środowisko, T. 22, nr 3
• Frankowski Z. 1998 Założenia metodyczne [w:] Koncepcja studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z elementami strategii rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Otwocka (praca zespołowa, kierownik projektu H. Mieszkowska). Konkurs Urbanistyczny TUP nr 90 (pierwsza nagroda). ProArte, Warszawa
• Kachniarz M., Korzeń J. 1998 Jak budować program ekorozwoju w regionie. Projekt Sieci Demokratycznej, Jelenia Góra
• Kozłowski S. 1997 W drodze do ekorozwoju. PWN, Warszawa
• Mechanizmy i uwarunkowania ekorozwoju 1996 Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa. Białystok, 14-16 listopada 1996. (red. nauk. S. Wrzosek). Wyd. Politechniki Białostockiej, Białystok
• J. Kołodziejski, A. Tyszecki (red.) 1991 Model gospodarki przestrzennej ekologicznie uwarunkowanej. Wyd. SGGW-AR, Warszawa
• Plan ochrony Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Informacja. 1999 B. Król z zespołem. Urząd Wojewódzki w Łodzi, TUP ZG, Warszawa
• Sterowanie ekorozwojem (red. nauk. B. Poskrobko) 1998 Wyd. Politechniki Białostockiej, Białystok
• Strategia zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) Karpat w granicach województwa nowosądeckiego. A. Manecki (red.) 1998 PAN, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią. Zakład Sozologii. Kraków
• Szulczewska B. 1996 Przyrodnicze aspekty teorii ekorozwoju. Między ideologią a praktyką. Materiały konf. „Mechanizmy i uwarunkowania ekorozwoju", s. 79-91. Białystok 14-16 listopada 1996.
• Wiench J. 1987 Socjologiczna interpretacja jakości życia zbiorowości terytorialnych. Człowiek i Środowisko, nr 1-2, s. 27 - 46.
• Wskaźniki ekorozwoju (red. T. Borys) 1999 Wydawnictwo „Ekonomia i Środowisko". Białystok