Inter- and intraspecific competive relations in Camponotus ligniperdus (Latr.) (Hymenoptera, Formicidae

• Autorzy: Czechowski W. , Pisarski B.

Warianty tytułu

PL

Międzygatunkowe i wewnątrzgatunkowe stosunki konkurencyjne u Camponotus ligniperdus (Latr.) (Hymenoptera, Formicidae)

RU

Mezhvidovaja i vnutrividovaja konkurencija u Camponotus ligniperdus (Latr.) (Hymenoptera, Formicidae)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents results of observations and experiments on the interspecific (mainly with Formica exsecta Nyl. and F. fusca L.) and intraspecific competitive behaviour in Camponotus ligniperdus (Latr.). The status of this species in the hierarchical system within ant communities is discussed. The investigations were carried out in the Tvärminne Archipelago (southern Finland) in 1981 and 1983 and in the Gorce Mts. (the Western Carpathians; southern Poland) in 1985.

PL

Przedmiotem pracy są zachowania konkurencyjne robotnic Camponotus ligniperdus (Latr.) wobec innych mrówek (i vice versa), zwłaszcza Formica exsecta Nyl. i F. fusca L., a takže wobec obcych przedstawicieli własnego gatunku. Rozważany jest status C. ligniperdus w międzygatunkowej organizacji zespołów Formicidae. Badania (eksperymenty i obserwacje spontanicznych zachowań mrówek) przeprowadzono w latach 1981 i 1983 na wyspie Joskär Archipelagu Tvärminne (południowa Finlandia) oraz w r. 1986 w Gorcach (południowa Polska). Na podstawie uzyskanych danych C. ligniperdus określono jako gatunek nieterytorialny, broniący źródeł pokarmu i (oczywiście) gniazda. W myśl teorii 3-stopniowej hierarchicznej struktury zespołów mrówek, zapewnia mu to przynależność do drugiej (pośredniej) grupy gatunków. W kontaktach z gatunkiem hierarchicznie dominującym (F. exsecta), mrówki C. ligniperdus przejawiają strategię życiową „najmniejszego ryzyka”. Z oferowanych im sztucznych źródeł pokarmu (karmniki z syropem) wykorzystują tylko najbliższe gniazdu. W sytuacjach konfliktowych przyjmują postawę obronną, angażując do walki minimalną liczbę osobników, jaka jest niezbędna do odparcia agresji. Dysponując ogromną silą fizyczną, mrówki C. ligniperdus (typu major) są potencjalnie bardzo groźne. Agresywność przejawiają jednak rzadko, zmuszone okolicznościami. Niekiedy (wobec braku innego pożywienia) mogą się nawet stawać wyspecjalizowanymi myrmekofagami, a ich łupem pada ją mrówki wyżej usytuowane w hierarchii (Formica polyctena Foerst.). Wobec gatunków hierarchicznie podporządkowanych (F. fusca) zachowują się obojętnie lub co najwyżej przejawiają agresywność pozorowaną. Sama jednak obecność robotnic C. ligniperdus przy źródle pokarmu wpływa w pewnym stopniu odstraszająco na tę grupę konkurentów. W relacjach wewnątrzgatunkowych C. ligniperdus zdarzają się konflikty między sąsiadującymi ze sobą społeczeństwami. Walki, prawdopodobnie spowodowane przegęszczeniem populacji, są wyniszczające dla obu stron. Warunkują jednak późniejszą, już bezkonfliktową, koegzystencję na wspólnie wykorzystywanym obszarze.

RU

Предметом обработки является изучение конкурентного поведения рабочих муравьев у Camponotus ligniperdus (Latr.) по отношению к другим муравьям (и наоборот), особенно Formica exsecta Nyl. и F. fusca L., а также чужим представителям собственного вида. Обсуждается статус С. ligniperdus в межвидовой организации сообществ Formicidae. Исследования (эксперименты и наблюдения спонтанного поведения муравьев) были проведены в 1981 и в 1983 годах на острове Йоскер (архипелаг Тверминне в южной Финляндии) и в 1985 году в Горцах (южная Польша). На основании полученных данных С. ligniperdus определен как вид нетерриториальный, защищающий источники пищи и (конечно) гнезда. Согласно 3-степенной иерархии структуры сообществ муравьев этот вид можно причислить ко второй (промежуточной) группе видов. При встрече с видом доминирующим в иерархии (F. exsecta) муравьи С. ligniperdus проявляют жизненную стратегию „наименьшего риска”. Из предложенных им искусственных источников пищи (кормушки с сиропом) используют только те, которые находятся ближе всего к гнезду. В случае конфликта принимают оборонительную позицию, используя для борьбы минимальное количество особей, необходимое для отражения агрессии. Обладая огромной физической силой, муравьи С. ligniperdus (типа major) могли бы быть грозными. Но их агрессивность проявляется редко и в вынужденных ситуациях. Иногда (в связи с отсутствием иной пищи) они могут стать специализированными мырмекофагами, а их жертвами становятся муравьи находящиеся на более высокой ступени иерархии (Formica polyctena Foerst.). По отношению к нижестоящим в иерархии (F. fusca) они проявляют безразличие или в крайнем случае мнимую агрессивность. Однако, уже само присутствие у источников пищи рабочих С. ligniperdus действует в какой-то степени отпугивающим образом на эту группу конкурентов. Во внутривидовых отношениях С. ligniperdus случаются конфликты между живущими по соседству сообществами. Борьба между ними вызывается, по-видимому, чрезмерной плотность популяции и является губительной для обеих сторон. Однако, она обуславливает дальнейшее бесконфликтное сосуществование на совместно используемом участке.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Annales Zoologici
• Rocznik: 1987-1988
• Tom: 41
• Numer: 04-19
• Opis fizyczny: p.355-381,fig.,ref.

Twórcy

autor

Czechowski W.

• Institute of Zoology, Polish Academy of Sciences, Wilcza 64, 00-679 Warsaw, Poland

autor

Pisarski B.

• Institute of Zoology, Polish Academy of Sciences, Wilcza 64, 00-679 Warsaw, Poland

Bibliografia

• Breen J. 1977. Inter-nest battles of Formica lugubris Zetterstedt (Hymenoptera: Formicidae) in Ireland. Ent. Rec., London, 89: 296-298.
• Bruyn D. J. de, Mabelis A. A. 1972. Predation and aggression as possible regulatory mechanisms in Formica. Ekologia pol., Warszawa, 20: 93-101.
• Cherix D. 1983. Intraspecific variations of alarm pheromones between two populations of the red wood ant Formica lugubris Zett. (Hymenoptera, Formicidae). Mitt, schweitz. ent. Ges., Lausanne, 56: 57-65.
• Clark W. H., Comanor P. L. 1973. Notes on the interactions between individuals of two colonies of Pogonomyrmex occidentalis (Cresson) (Hymenoptera: Formicidae). Entomologist, London, 106: 277-278
• Czechowski W. 1982. Stosunki konkurencyjne wśród mrówek. Wiad. entomol., Warszawa, 3: 111-125.
• Czechowski W. 1984a. Tournaments and raids in Lasius niger (L.) (Hymenoptera, Formicidae). Ann. zool., Warszawa, 38: 81-91.
• Czechowski W. 1984b. Colony fission and intraspecific contests in Myrmica laevinodis Nyl. (Hymenoptera, Formicidae). Ann. zool., Warszawa, 38: 99-109.
• Czechowski W. 1985. Competition between Myrmica laevinodis Nyl. and Lasius niger (L.) (Hymenoptera, Formicoidea). Ann. zool., Warszawa, 39: 153-173.
• De Vita J. 1975. Insect sociality and its consequential effects on intraspecific competition. Oecologia, Berlin, 20: 129-133.
• De Vita J. 1979. Mechanisms of interference and foraging among colonies of the harvester ant Pogonomyrmex californicus in the Mojave Desert. Ecology, Durham, N. C., 60: 729-737.
• Hölldobler B. 1962. Zur Frage der Oligogynie bei Camponotus ligniperda Latr, und Camponotus herculeanus L. (Hym., Formicidae). Z. angew. Ent., Berlin, 49: 337-352.
• Hölldobler В. 1976. Tournaments and slavery in a desert ant. Science, Lancaster, Pa., 192: 912-914.
• Hölldobler В. 1979. Territoriality in ants. Proc. Amer. phil. Soc., Philadelphia, Pa., 123: 211-218.
• Hölldobler В., Lumsden Ch. J. 1980. Territorial strategies in ants. Science, Lancaster, Pa., 210: 732-739.
• Kiil V. 1934. Untersuchungen über Arbeitsteilung bei Ameisen (Formica rufa L., Camponotus herculeanus L. und C. ligniperda Latr.). Biol. Zbl., Leipzig, 54: 114r-146.
• Le Moli F., Mori A., Parmigiani S. 1982. Agonistic behaviour of Formica rufa L. (Hymenoptera, Formicidae). Monitore zool. ital., Firenze, 16: 325-331.
• Le Moli F., Parmigiani S. 1982. Intraspecific combat in the red wood ant (Formica lugubris, Zett.). Aggress. Behav., New York, N. Y., 8: 145-148.
• Mabelis A. A. 1979a. Distribution of red wood ants (Formica polyctena Forst.) over the foraging area of their nest, and the influence of a conspecific neighbouring population. Netherl. J. Zool., Leyden, 29: 221-232.
• Mabelis A. A. 1979b. Wood ant wars. The relationship between aggression and predation in the red wood ant (Formicapolyctena Först.). Netherl. J. Zool., Leyden, 29: 451-620.
• Mabelis A. A. 1984a. Interference between wood ants and other ant species (Hymenoptera, Formicidae). Netherl. J. Zool., Leyden, 34: 1-20.
• Mabelis A. 1984b. Aggression in wood ants (Formica polyctena Foerst., Hymenoptera, Formicidae). Aggress. Behav., New York, N. Y., 10: 47-63.
• [McCook H. C.] 1879. Combats and nidification of the pavement ant, Tetramorium caespitum. Proc. Acad. nat. Sci. Philad., Philadelphia, Pa., 31: 156-161.
• Pisarski В. 1973. Struktura społeczna Formica (G.) exsecta Nyl. (Hymenoptera: Formicidae) i jej wpływ na morfologię, ekologię i etologię gatunku. IZ PAN, Warszawa, 134 pp.
• Pisarski B. 1980. Levels of organization in ant societies. In: XVI International Congress of Entomology, Kyoto, p. 433.
• Pisarski В. 1982a. Bionomie de Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. In: Structure et organisation des sociétés de fourmis de 1’espèce Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. (Hymenoptera, Formicidae). Memorabilia zool., Warszawa, 38: 31-51.
• Pisarski В. 1982b. Territoires et territorialisme de Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. In: Structure et organisation des sociétés de fourmis de 1’espèce Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. (Hymenoptera, Formicidae). Memorabilia zool., Warszawa, 38: 163-203.
• Pisarski В., Vepsäläinen K. 1981. Organization of ant communities in the Tvärminne Archipelago. In: Regulation of social insects populations. Proc. X Symp. Soc. Insects Sect., PES, Skierniewice.
• Pisarski В., Vepsäläinen K. 1984. Social dominance hierarchy as the basis of ant community structure. In: Proc. XVII Intern. Congr. Entomol., Hamburg.
• Reznikova Z. I. 1980. Mežvidovaja ierarchija u murav’ev. Zool. Ž., Moskva, 59: 1168-1176.
• Reznikova Z. I. 1982. Mežvidovye otnošenija murav’ev. Izd. Nauka, 206 pp.
• Skibińska E. 1982. L’etude du phénomène de la monogynie et de la polygynie chez Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. In: Structure et organisation des sociétés de fourmis de l'espèce Formica (Coptoformica) exsecta Nyl. (Hymenoptera, Formicidae). Memorabilia zool., Warszawa, 38: 67-111.
• Stawarski I. 1961. Obserwacje nad biologią Myrmica laevinodis Nyl. (Formicidae). Prz. zool., Wrocław, 5: 347-352.
• Vepsäläinen K., Pisarski В. 1982. Assembly of island ant communities. Ann. zool. fenn., Helsinki, 19: 327-335.
• Weber N. A. 1965. Note on the European pavement ant, Tetramorium caespitum, in the Philadelphia area (Hymenoptera: Formicidae). Ent. News, Philadelphia, Pa., 76: 137-139.