Niemieckie represje wobec Kościoła katolickiego w diecezji włocławskiej w okresie II wojny światowej

• Autorzy: Józef Dębiński

Warianty tytułu

EN

German repression against the Catholic Church in the diocese of Włocławek durnig World War II

Abstrakty

EN

Germany incorporated the lands belonging to the diocese of Włocławek, which in 1939 counted about 940 thousand Catholics, into the so-called territories included to the Third Reich. All church offices and organizations were closed, e.g. the Catholic Action or the seminaries. Out of a total of 432 priests of the Włocławek diocese, 225 were killed, including an auxiliary bishop and 10 seminarians (18 were camp prisoners in Dachau); 34 priests died of exhaustion. Five out of 16 lecturers died in the camp. During the war, only five churches performed pastoral functions. In addition to Polish pastoral ministry, there was also German pastoral ministry. In addition to human losses, the diocese suffered huge material losses. 17 parish churches and 16 affiliate ones were destroyed as well as many cemetery, religious and private chapels. The Germans demolished 55 bell towers, robbed 461 chalices, 170 cyboria and 213 monstrances. Many paintings were stolen and 46 high-class organs destroyed as well as about 5,000 crosses and roadside figures.

PL

Tereny diecezji włocławskiej, liczącej w 1939 r. ok. 940 tys. katolików, Niemcy włączyli do tzw. ziem wcielonych do III Rzeszy. Zlikwidowano wszystkie urzędy i organizacje kościelne, np. Akcję Katolicką, zamknięto seminarium duchowne. Na ogólną liczbę 432 księży diecezji włocławskiej zginęło 225, w tym biskup pomocniczy i 10 kleryków (18 znalazło się w Dachau), a 34 księży zmarło z wycieńczenia. Z 16 wykładowców pięciu zginęło w obozie. W czasie wojny funkcje duszpasterskie sprawowano właściwie tylko w pięciu parafiach. Oprócz duszpasterstwa polskiego istniało też duszpasterstwo katolików niemieckich. Diecezja oprócz strat w ludziach poniosła ogromne straty materialne. Zniszczono 17 kościołów parafialnych i 16 filialnych, a także wiele kaplic cmentarnych, zakonnych i prywatnych. Niemcy zburzyli 55 dzwonnic, zrabowali 461 kielichów, 170 puszek i 213 monstrancji. Zabrano wiele obrazów i zniszczono 46 organów wysokiej klasy. Zniszczeniu uległo też ok. 5 tys. krzyży i figurek przydrożnych.

Słowa kluczowe

PL

Niemcy; represje; księża; terror; grabież

EN

Germany; repression; priests; terror; plunder

• Wydawca: Włocławskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie
• Rocznik: 2019
• Tom: 34
• Strony: 87-104

Daty

wydano

2019

Twórcy

autor

Józef Dębiński

• Włocławskie Towarzystwo Naukowe
• Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku

Bibliografia

• Biskupski S., Księża polscy w niemieckich obozach koncentracyjnych, Londyn 1946.
• Bystrzycki L., Grabież mienia związków wyznaniowych na ziemiach polskich „wcielonych do Rzeszy” w okresie hitlerowskiej okupacji (1939-1945), w: Kościół katolicki na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. 7, z. 4, Warszawa 1979.
• Cybertowicz J., Kołtuniak J., Z dziejów Osięcin i okolicy, Osięciny-Włocławek 2006.
• Dębiński J., Biskup włocławski Karol Radoński (1883-1951). Życie i działalność, Toruń 2001.
• Dębiński J., Ślipek Michał, w: Włocławski Słownik Biograficzny, t. 4, Włocławek 2006.
• Domanowska L., Moje okupacyjne dzieciństwo. Niechciane wspomnienia, Włocławek 2000.
• Frątczak W., Biskup Michał Kozal (1898-1943), „Chrześcijanie” 1984, t. 12.
• Frątczak W., Straty personalne diecezji włocławskiej w czasie II wojny światowej, „Kronika Diecezji Włocławskiej” 1992.
• Frątczak W., Diecezja włocławska w okresie II wojny światowej, Włocławek 2008.
• Frątczak W., Martyrologia duchowieństwa diecezji włocławskiej w latach 1939-1945, w: Martyrologia duchowieństwa polskiego 1939-1956, B. Bejze, A. Galijski (red.), Łódź 1993.
• Frątczak W., Spis akt metrykalnych ukradzionych przez Niemców w czasie II wojny światowej i dotąd przechowywanych w archiwach niemieckich, „Kronika Diecezji Włocławskiej” 2001, t. 84.
• Góźdź Z., Lipno, Lipno 1991.
• Haseman M., Religia Hitlera, Warszawa 2011.
• Jacewicz W., Męczeństwo salezjanów polskich w czasie okupacji hitlerowskiej 1939-1945, w: 75 lat działalności salezjanów w Polsce, R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko (red.), Łódź-Kraków 1974.
• Kaczmarek T., Proces zabójców duszpasterzy z Osięcin 6-11 VI 1940. Sprawcy i motywacje, „Saeculum Christianum” 1995, nr 1.
• Kaczmarek Z., Stępień J., Dzieje Rychwała, Konin 1994.
• Kłosowski M., Kościół czasów represji, „Niedziela” 2019, nr 35.
• Kościelniak K., Walczak K., Kronika miasta Kalisza, Kalisz 2002.
• Kowalewska A., Powiat włocławski w okresie II wojny światowej, w: Monografia powiatu włocławskiego, S. Laguna (red.), Włocławek 1968.
• Kubiak W., Dzieje Lubrańca, Toruń 2006.
• Librowski S., Materiały do dziejów diecezji włocławskiej czasu wojny 1939-1945, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 1979, t. 38.
• Librowski S., Diecezja włocławska, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, Z. Zieliński (red.), Warszawa 1982.
• Małkowski Z., Słomski M., Eksterminacja nauczycieli Włocławka i rejonu w latach II wojny światowej 1939-1945, Włocławek 2004.
• Męczennicy za wiarę 1939-1945, W. Morozow, A. Datko (red.), Warszawa 1996.
• Paczkowski S., Służewo na Kujawach wschodnich, Włocławek 1999.
• Pasiecznik J., Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakony Braci Mniejszych (Reformaci), w: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939-1945, Z. Zieliński (red.), Katowice 1992.
• Piotrowski S., Zerwane okowy. Czerwone szlabany, Warszawa 2006.
• Poniński A., Szmidt Tadeusz, w: Włocławski Słownik Biograficzny, t. 3, Włocławek 2005.
• Rozynkowski W., Sowa W., Parafia św. Jadwigi w Nieszawie, Toruń 1998.
• Rulka K., Biblioteka Seminarium Duchownego we Włocławku im. Księży Chodyńskich, „Kronika Diecezji Włocławskiej” 1989, t. 72.
• Rulka K., Straty Biblioteki Seminarium Duchownego im. Księży Chodyńskich w czasie II wojny światowej, „Kronika Diecezji Włocławskiej” 1995.
• Schematyzmy duchowieństwa niemieckiego w „Wartheland”, wyd. K. Śmigiel, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 1978, t. 36.
• Synowiec D., Franciszkanie konwentualni, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, Z. Zieliński (red.), Warszawa 1982.
• Sziling J., Polityka okupanta hitlerowskiego wobec Kościoła katolickiego 1939-1945, tzw. okręgi Rzeszy: Gdańsk-Prusy Zachodnie, Kraj Warty i Regencja Katowicka, Poznań 1970.
• Sziling J., Hitlerowska polityka eksterminacji duchowieństwa katolickiego w Kraju Warty, w: Akcje okupanta hitlerowskiego wobec Kościoła katolickiego w Kraju Warty, Łódź 1997.
• Sziling J., Z dziejów Włocławka w latach okupacji niemieckiej (1939-1945), w: Włocławek. Dzieje miasta, J. Staszewski (red.), t. 2, Włocławek 2001.
• Śmigiel K., Kościół katolicki w tzw. Okręgu Warty 1939-1945, Lublin 1979.
• Śmigiel K., Niszczenie polskiej organizacji kościelnej. Konfiskata majątku kościelnego, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, B. Kumor, Z. Obertyński (red.), Poznań-Warszawa 1979.
• Waszkiewicz Z., Problemy narodowościowe i wyznaniowe. Kościół katolicki 1918-1945, w: Nadwiślańska gmina Czernikowo. Przeszłość - religijność - tożsamość, Toruń 1998.
• Wilk S., Zakony męskie w życiu religijnym okupowanej Polski, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską, S. Zieliński (red.), Warszawa 1982.
• Włoczewski H., Życie religijne dekanatu włocławskiego w l. 1939-1945, Włocławek 1989 (mps BSWł).
• Zbudniewek J., Polityka władz nazistowskich wobec zakonów w okupowanej Polsce, „Saeculum Christianum” 1995, t. 2, nr 1.
• Ziółkowski B., Tajne nauczanie i konspiracyjna działalność kulturalna na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej (powiat lipnowski) w latach 1939-1945, Włocławek 2006.

Identyfikatory

Biblioteka Nauki

51600651