Analysis of the original functional layouts of neo-Gothic sacral architecture in the Lublin Voivodeship

• Autorzy: Agnieszka Chęć-Małyszek

Warianty tytułu

PL

Analiza pierwotnych układów funkcjonalnych neogotyckiej architektury sakralnej na terenie województwa lubelskiego

Abstrakty

PL

Architektura historyzująca w budownictwie sakralnym była uważana za mało znaczącą, gdyż nie miała wielu charakterystycznych i unikatowych elementów. W istocie pełniła ona bardzo ważną funkcję. Mimo upływu lat wciąż przemawia swoją formą, esencją i programem. W niniejszym artykule analizie poddano neogotyckie kościoły na terenie województwa lubelskiego, zwracając szczególną uwagę na dzieła najpłodniejszego twórcy tego nurtu – Józefa Piusa Dziekońskiego. Celem pracy było porównanie lubelskich kościołów z okresu neogotyku, określenie ich funkcji, znaczenia i charakterystycznych cech układu funkcjonalnego. Zaprezentowano kontekst historyczny oraz ideowy determinujący charakter oraz rolę omawianych budowli sakralnych. W trakcie badań analizie porównawczej poddano neogotyckie budynki sakralne wybrane spośród wszystkich obiektów sakralnych na terenie województwa lubelskiego. Wyodrębniono najbardziej charakterystyczne cechy poszczególnych budynków oraz ich funkcje. Wyniki zestawiono w formie opisowej i wykresów. Pozwalają one na stwierdzenie, że wszystkie istniejące neogotyckie kościoły w regionie stanowią nowy typ obiektów z zachowaniem własnego indywidualnego stylu. Pełnią one funkcję chrześcijańskich świątyń, które zaspokajają ludzkie potrzeby duchowe, emocjonalne i społeczne. Charakterystyczne wysokie smukłe wieże nadają tożsamość tym świętym miejscom oraz stanowią dominanty widokowe w krajobrazie województwa lubelskiego.

EN

Historicising architecture in sacral construction was considered insignificant, as it did not have many typical and unique elements. However, it fulfilled a very important function, and despite the passage of time, neo-Gothic religious architecture still communicates it in its form, essence, theoretical principles and the function for which it was created. In this article, neo-Gothic churches in the Lublin Voivodeship are examined, paying special attention to the most prolific creator of this trend, Józef Pius Dziekoński. The aim of the paper is to comparatively analyse Lublin churches from the neo-Gothic period, specifying their purposes, meaning and characteristic features of the functional system. The work presents the historical and ideological context, determining the nature and role of the discussed sacral buildings. The research method applied here consists of a comparative analysis of neo-Gothic religious buildings selected from all religious buildings in the Lublin Voivodeship. The most typical features of individual buildings and their functions have been identified. The research results, presented in descriptive form and figures, have allowed interesting conclusions to be formulated. All the existing neo-Gothic churches in the region represent a new type of buildings, but simultaneously have their own individual style. They serve as Christian churches, satisfying human spiritual, emotional and social needs. Characteristic tall slender towers distinguish these sacred places, as well as being dominant accents in the landscape of the Lublin Voivodeship.

Słowa kluczowe

PL

kościół; architektura sakralna; neogotyk; architektura neogotycka; województwo lubelskie

EN

church; sacred architecture; neo-Gothic; neo-Gothic architecture; Lublin Voivodeship

• Wydawca: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Numer: 1 (73)
• Strony: 31-39

Daty

wydano

2023

Twórcy

autor

Agnieszka Chęć-Małyszek

• Faculty of Civil Engineerieng and Architecture, Lublin University of Technology, Poland

Bibliografia

• [1] Piehler J., Hansen M., Kapphahn G., System Analysis of Neo-Gothic Vaults, part I: Preliminary Investigations and Experimental Validation, “Bautechnik” 2014, Vol. 91, No. 11, 812–821.
• [2] Pohaničová J., Baxa P., The Issue of Evolution of Opinions on Gothic Revival Adaptations of the St Martin’s Cathedral in Bratislava, “IOP Conference Series: Materials Science and Engineering” 2019, Vol. 603, No. 3, 1–10, doi: 10.1088/1757-899X/603/3/032079.
• [3] Czechowicz J., Medieval References in the Architecture of Krakow Churches from the Beginning of the 20th Century, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, Vol. 57, 106–113, doi: 10.17425/WK57/KRAKOW.
• [4] Sisa J., Neo-Gothic Architecture and Restoration of Historic Buildings in Central Europe: Friedrich Schmidt and His School, “Journal of the Society of Architectural Historians” 2002, Vol. 61, No. 2, 170–187.
• [5] Damjanović D., Problems of Herman Bolle’s Neo-Romanesque Architecture, “Prostor: znanstveni časopis za arhitekturu i urbanizam” 2012, Vol. 20, No. 2(44), 264–281.
• [6] Basina N.I., Rybalka A.Yu., Popowa S.L., Gothic and Neo-Gothic in the Architecture of Modern European Cities, “IOP Conference Series: Materials Science and Engineering” 2019, Vol. 698, No. 3, 1–6, doi: 10.1088/1757-899X/698/3/033038.
• [7] Jaroszewski T., O siedzibach neogotyckich w Polsce, PWN, Warszawa 1918.
• [8] Żywicki J., Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Lublinie, Idea MEDIA, Lublin 1998.
• [9] Zętar J., Architektura sakralna Lubelszczyzny jako przejaw wielokulturowych tradycji regionu, “Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazu” 2007, Vol. 3, 203–224.
• [10] Weremko J., Neogotycki kościół w Łopienniku, MA thesis, UMCS, Lublin 1981.
• [11] Wójcik R., Kościół parafialny autorstwa J.P. Dziekońskiego w Garbowie, MA thesis, UMCS, Lublin 1992.
• [12] Padziński J., Zespół kościelny w Mokrymlipiu, MA thesis, UMCS, Lublin 1993.
• [13] Żywicka M., Neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha BM w Wąwolnicy, MA thesis, UMCS, Lublin 1992.
• [14] Monografia ilustrowana kościołów rzymsko-katolickich w Królestwie Polskim, K. Broniewski (red.), t. 1–7, nakł. Księgarni St. J. Zaleskiego i S-ki, Warszawa 1899.
• [15] Szymkiewicz G., W sprawie unifikacji ustawodawstwa budowlanego, “Architektura i Budownictwo” 1925, nr 2, 30.
• [16] Čwik W., Reder J., Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977.
• [17] Postanowienia Rady Administracyjnej Królestwa z 18/30 VI 1835 r., “Dziennik Prawny” 1835, Vol. 17, 71–77.
• [18] Kumor-Mielnik J., Budownictwo kościołów parafialnych w diecezji lubelskiej i janowskiej (podlaskiej) w latach 1805–1918, “Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2014, Vol. 10, 287–305.
• [19] Stopniak F., Kościół na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX i XX w., Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1975.
• [20] Mączeński Z., Dziekoński Józef Pius, [in:] Polski Słownik Biograficzny, W. Konopczyński et al. (red.), t. 6, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1948, 134.
• [21] Zahajkiewicz M.T., Diecezja lubelska, informator historyczny i administracyjny, Wydawnictwo Kurii Biskupiej, Lublin 1985.
• [22] Żywicki J., Urzędnicy: architekci, budowniczowie, inżynierowie cywilni. Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010.
• [23] Przegaliński A., Społeczna działalność ziemiaństwa lubelskiego w latach 1864–1914, Werset, Lublin 2009.
• [24] Kontowski L., Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie, “Nasza Przyszłość” 1985, Vol. 64, 137–146.

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230103

Biblioteka Nauki

27312713