Co poza „muzycznością”? Kilka uwag o możliwych kierunkach rozwoju polskich studiów nad dźwiękiem teatralnym

• Autorzy: Maciej Guzy

Warianty tytułu

EN

What beyond ‘musicality’? Some remarks on possible directions for the development of Polish theatrical sound studies

Abstrakty

EN

In the article, the author revisits the concept of the ‘musicality of theatre’, which, in his view, has dominated analyses of sonic phenomena in Polish contemporary theatre over the past two decades. His objective is to reconstruct the theoretical foundations of this term and to indicate possible directions for its expansion. Three areas are distinguished where new research fields concerning the audibility of Polish theatre can be identified, i.e. the materialistic understanding of performativity, the context of sound studies, and the multisensory nature of the theatrical experience. The author also raises questions about the possibility or necessity of introducing alternative concepts to ‘musicality’, pointing to some new phenomena and artistic practices while also addressing the issue of contrasting studies on theatrical sound with post-humanist perspectives.

Słowa kluczowe

EN

musical theatre; musicality; sound studies; new materialism; performativity

• Wydawca: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Czasopismo: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Rocznik: 2024
• Numer: 181-182
• Strony: 289-320

Daty

wydano

2024

Twórcy

autor

Maciej Guzy

• Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Bibliografia

• Bachura-Wojtasik, Joanna; Matusiak, Eliza, Brzmienie Holocaustu. O reprezentacjach Zagłady w sztuce radiowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020.
• Bacon, Francis, Nowa Atlantyda, przeł. W. Kornatowski, PAX, Warszawa 1954.
• Barad, Karen, Posthumanistyczna performatywność: ku rozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie, tłum. J. Bednarek, [w:] Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012.
• Brown, Ross; Curtin, Adrian i in., Sounding Out ‘the Scenographic Turn’: Eight Position Statements, „Theatre and Performance Design” 2015 nr 1-2.
• Brzostek, Dariusz, Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresją a doświadczeniem, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
• Brzostek, Dariusz, Tyrania oka, pokora ucha? O potrzebie sound studies, „Teksty Drugie” 2015, nr 5.
• Burzyńska, Anna R., „Słucham, jak oni słyszą”, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2023, nr 174, https://didaskalia.pl/pl/artykul/slucham-jak-oni-slysza [dostęp: 22.03.2024].
• Burzyńska, Anna R., Polski teatr współczesny z ducha muzyki, „Teatr” 2015, nr 11, https://teatr-pismo.pl/5271-polski-teatr-wspolczesny-z-ducha-muzyki/ [dostęp: 22.03.2024].
• Chaberski, Mateusz, Grzyby, technokulturowe hybrydy i nieorganiczni nieludzie, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2021, nr 162, https://didaskalia.pl/pl/artykul/grzyby-technokulturowe-hybrydy-i-nieorganiczni-nieludzie [dostęp: 22.03.2024]
• Chaberski, Mateusz, Przedstawienia site-specific, gry komputerowe i fuzja pamięci, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2014, nr 124.
• Cymerman, Jarosław, Wstęp. O muzyczności w dramacie i teatrze. Notatki z prób, [w:] Muzyczność w dramacie i teatrze, red. J. Cymerman, E. Rzewuska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2013.
• Dolphijn, Rick; van der Tuin, Iris, Nowy materializm. Wywiady i kartografie, przeł. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk-Poznań-Warszawa 2018.
• Eckersall, Peter; Grehan, Helena; Scheer, Edward, New Media Dramaturgy. Performance, Media, and New-Materialism, Palgrave Macmillan, Londyn 2017.
• Eidsheim, Nina Sun, Sensing Sound: Singing and Listening as Vibrational Practice, Duke University Press, Durham – Londyn 2015.
• Ekoetyka w teatrze, rozmawiają: Dorota Kowalkowska, Romuald Krężel, Hanna Maciąg, Zofia Smolarska, Weronika Szczawińska, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2021, nr 162, https://didaskalia.pl/pl/artykul/ekoetyka-w-teatrze [dostęp: 22.03.2024].
• Figzał-Janikowska, Magdalena, Między ciałem a dźwiękiem: teatr Wojtka Blecharza, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2020, nr 160, https://didaskalia.pl/pl/artykul/miedzy-cialem-dzwiekiem-teatr-wojtka-blecharza [dostęp: 22.03.2024].
• Figzał-Janikowska, Magdalena, Przestrzenie muzyczne w polskim teatrze współczesnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
• Fischer-Lichte, Erika, Estetyka performatywności, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008.
• Grabuś, Łukasz, Formy śmiercionośne. Kilka strategii dramaturgicznych we współczesnej operze, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
• Hejmej, Andrzej, Muzyczność dzieła literackiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012.
• Home-Cook, George, Theatre and Aural Attention. Stretching Ourselves, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2015.
• Jelewska, Agnieszka, Sensorium. Eseje o sztuce i technologii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
• Kendrick, Lynne; Roesner, David, Introduction, [w:] Theatre Noise: The Sound of Performance, red. L. Kendrick, D. Roesner, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle 2011.
• Kendrick, Lynne, Theatre Aurality, Palgrave Macmillan, London 2017.
• Kosiński, Dariusz, Polski teatr muzyczności, [w:] Siedem wykładów. Teksty wykładów gościnnych w roku akademickim 2007/2008, red. H. Waszkiel, Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku, Białystok 2008.
• Lehmann, Hans-Thies, Teatr postdramatyczny, przeł. D. Sajewska, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009.
• Losiak, Robert, Wokół idei ekologii akustycznej: Koncepcje i praktyki, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 2017 nr 17.
• Majewska, Anna, Spekulacja badawcza w kontekście kryzysu ekologicznego na podstawie „Osuwiska” Agaty Siniarskiej, „Performer” 2021, nr 22, https://grotowski.net/performer/performer-22/spekulacja-badawcza-w-kontekscie-kryzysu-ekologicznego-na-podstawie-osuwiska [dostęp: 22.03.2024].
• Misiak, Tomasz, Estetyczne konteksty audiosfery, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2009.
• New Materialisms. Ontology, Agency, and Politics, red. D. Coole, S. Frost, Duke University Press, Durham – Londyn 2010.
• Obarska, Marcelina, Justyna Stasiowska – sound design tworzy nam fałszywą pamięć, „Culture.pl” 2021, https://culture.pl/pl/artykul/justyna-stasiowska-sound-design-tworzy-nam-falszywa-pamiec-wywiad [dostęp: 22.03.2024].
• Olczyk, Agnieszka, Muzyczne przestrzenie Jerzego Grzegorzewskiego i Stanisława Radwana, [w:] Muzyczność w dramacie i teatrze, red. J. Cymerman, E. Rzewuska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2013.
• Opalski, Józef, O sposobach istnienia utworu literackiego w dziele literackim, [w:] Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych, red. A. Hejmej, Universitas, Kraków 2002.
• Phelan, Peggy, Ontologia performansu. Reprezentacja bez reprodukcji, przeł. A. Kowalczyk, [w:] Przyjdźcie, pokażemy Wam, co robimy. O improwizacji tańca, red. S. Nieśpiałowska-Owczarek, K. Słoboda, Łódź 2013.
• Pinch, Trevor; Bijsterveld, Karin, New Keys to the World of Sound, [w:] The Oxford Handbook of Sound Studies, red. T. Pinch, K. Bijsterveld, Oxford University Press, Oxford – Nowy Jork 2012.
• Roesner, David, Musicality in Theatre. Music as Model, Method and Metaphor in Theatre-Making, Ashgate Publishing Company, Surrey-Burlington 2014.
• Roesner, David, Theater als Musik. Verfahren der Musikalisierung in chorischen Theaterformen bei Christoph Marthaler, Einar Schleef und Robert Wilson, Gunter Narr Verlag, Tübingen 2003.
• Sajewska, Dorota, Mit efemeryczności teatru, „Dialog” 2015, nr 1.
• Schneider, Rebecca, New Materialisms and Performance Studies, [w:] „TDR: The Drama Review” 2015, nr 4 (New Materialism and Performance: Brown University Consortium Issue).
• Schneider, Rebecca, Pozostaje performans, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2020.
• The Nonhuman Turn, red. R. Grusin, University of Minnesota Press, Minneapolis – London 2015.
• Stasiowska, Justyna, All is Full of Love. Noise w przestrzeni społecznej i intymnej, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2013, nr 113.
• Sterne, Jonathan, Sonic imaginations, [w:] The Sound Studies Reader, red. J. Sterne, Routledge, London – New York 2012.
• Sterne, Jonathan, The Audible Past, Duke University Press, Durham – London 2003.
• Taylor, Diana, Performans, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Universitas, Kraków 2018.
• Zadara, Michał, Te wszystkie maszyny. Krótki tekst o szumie, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2013, nr 113.

Identyfikatory

DOI

10.34762/q2x2-nc69

Biblioteka Nauki

52376241