Poza granice języka – innowacje językowe w prozie Jacka Dukaja (rodzaje i funkcje)

• Autorzy: Przytuła Piotr

Warianty tytułu

EN

Beyond the boundaries of language – language innovations in the prose of Jacek Dukaj (types and functions)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Innowacje językowe kształtują elementy świata przedstawionego w utworach science fiction. Ich główną cechą jest nazywanie nowych obiektów oraz budowanie atmosfery niepełnej poznawalności fikcyjnej rzeczywistości. Specyficzny (pełen neologizmów i terminologii technicznej) język prozy fantastycznonaukowej stanowi jej gatunkową cechę i wywodzi się z terminologii naukowej. Celem artykułu jest prezentacja i analiza innowacji językowych zawartych w prozie Jacka Dukaja, pisarza uznawanego za następcę Stanisława Lema. Twórca słynnego Lodu najczęściej stosuje takie zabiegi, jak: dążenie do skrótu, zapożyczenia z innych języków (szczególnie z angielskiego i rosyjskiego), neosemantyzacja, tworzenie złożeń i skupisk terminologicznych. Utworami, w których najdokładniej widać wspomniane innowacje leksykalne, są: Perfekcyjna niedoskonałość, Linia oporu, Ruch generała, Lód oraz Wroniec i to do nich głównie odnosi się artykuł.

EN

Language innovations shape elements of fictional worlds depicted in science fiction works. Their main feature is naming new objects and building an atmosphere of incomplete cognisance of fictional reality. The specific (full of neologisms and technical terminology) language of science-fiction prose is its genre feature and comes from scientific terminology. The aim of the article is to present and analyse language innovations contained in the prose of Jacek Dukaj, a writer considered to be the successor of Stanislaw Lem. The creator of the famous Ice most often applies such procedures as: using the abbreviation, borrowings from other languages (especially from English and Russian), creating compounds and terminological aggregations. The texts in which these supplemental innovations are most clearly seen are: Perfekcyjna niedoskonałość, Linia oporu, Ruch generała, Lód i Wroniec. They are a captivating subject of linguistic research.

Słowa kluczowe

PL

innowacje językowe w science fiction neologizmy w science fiction; Jacek Dukaj; język fantastyki naukowej; polska fantastyka naukowa; Stanisław Lem; historia alternatywna

EN

language innovation in science fiction; neologisms in science fiction; Jacek Dukaj; language of science fiction; Polish science fiction; Stanislaw Lem; alternative history

• Wydawca: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Czasopismo: Prace Językoznawcze
• Rocznik: 2020
• Numer: XXII/2
• Strony: 191–204

Twórcy

autor

Przytuła Piotr

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Chomik M., Krajewska M. (2011): Od nominacji do kreacji: rzecz o przekładzie neologizmów science fiction. Toruń.
• Cichocki D. (2004): Dukaj trudny jest. <Dukaj.pl>, dostęp: 29.11.2019.
• Dajnowski M. (2016): Jacka Dukaja bajka o żelaznym wilku (i żelaznej Suce). [W:] Doświadczenia Dukaja. Red. R. Blech i M. Romanowski. Gdańsk.
• Domaciuk-Czarny I. (2003): Nazwy własne w prozie Stanisława Lema. Lublin.
• Dunin-Wąsowicz P. (2007): Rozmowy lampowe. Kraków.
• English J. F. (2013): Ekonomia prestiżu. Przeł. P. Czapliński, Ł. Zaremba. Warszawa.
• Handke R. (1969): Polska proza fantastyczno-naukowa. Problemy poetyki. Wrocław.
• Handke R. (1989): Językowe sposoby kreowania składników fantastycznonaukowych. [W:] Spór o SF. Antologia szkiców i esejów o science fiction. Red. R. Handke, L. Jęczmyk, B. Sokólska. Poznań, s. 228−248.
• Jarzębski J. (red.) (1989): Lem w oczach krytyki światowej. Kraków.
• Jarzębski J., Sulikowski A. (red.) (2003): Stanisław Lem – pisarz, myśliciel, człowiek. Kraków.
• Jonak Ł. (2000): Szok poznawczy. <Dukaj.pl>, dostęp: 07.12.2019.
• Kaczor K. (2017): Z „getta” do mainstreamu. Pole literackie fantasy. Kraków.
• Kalicka-Karpowicz Z. (2016): Codzienność przyszłości. Neologizmy w „Córce łupieżcy” Jacka Dukaja a tendencje językowe w polszczyźnie. [W:] Doświadczenia Dukaja. Red. R. Blech, M. Romanowski. Gdańsk, s. 95−103.
• Krajewska M. (2006): Polsko-rosyjski słownik Lemowych neologizmów. Toruń.
• Lem S. (2002): Fantastyka i futurologia. T. 1. Warszawa
• Markowski A. (red.) (2005): Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN. Warszawa.
• Materska D. (2003): Arystoteles miał rację. „Nowa Fantastyka” nr 4, s. 67.
• Mazurkiewicz A. (2007), O polskiej literaturze fantastycznonaukowej lat 1990–2004. Łódź.
• Mizarkiewicz T. (2013): Literatura obecna. Szkice o najnowsze prozie i krytyce. Kraków.
• Niewiadowski A., Smuszkiewicz A (2012): Hard science fiction. <Encyklopedia fantastyki>, dostęp: 21.11.2019.
• Oramus D. (2010): O pomieszaniu gatunków. Science fiction a postmodernizm. Warszawa.
• Ostaszewski R. (2008): Etapy. Rozmowy z pisarzami (i nie tylko). Olsztyn.
• Paczyńska I. (2018): Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny na podstawie innowacji uzupełniających pochodzących ze współczesnej prozy science fiction. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” nr 1, s. 151−166.
• Parowski M. (2011): Małpy Pana Boga. Słowa. Warszawa.
• Pułka L. (2006): Literatura fantastycznonaukowa. [W:] Słownik literatury popularnej. Red. T. Żabski. Wrocław, s. 307−309.
• Remiezowicz E. (2001): Wykład profesora Dukaja. <Dukaj.pl>, dostęp: 18.12.2019.
• Rogaczewski G. (2002): Odczytywanie światów Jacka Dukaja. <Esensja>, dostęp: 10.03.2017.
• Tambor J. (1985): Neologizmy SF. „Fantastyka” nr 10, s. 60.
• Tambor J. (1990): Język polskiej prozy fantastyczno-naukowej. Katowice.
• Warczok T. (2015): Dominacja i przekład. Struktura tłumaczeń jako struktura władzy w światowym i polskim polu literackim. [W:] Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik. Red. G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński. Kraków, s. 16−17.
• Wasilewska K. (2014): Status i kreacyjna funkcja terminologii naukowej w powieści fantastycznonaukowej
• na przykładzie „Perfekcyjnej niedoskonałości” Jacka Dukaja. [W:] Literatura popularna. T. 2: Fantastyczne kreacje światów. Red. E. Bartos, D. Chwolik, P. Majerski, K. Niesporek. Katowice, s. 263−274.