Koniunkcja i zdanie z czasownikiem egzystencjalnym – o quasi-tautologicznej konstrukcji typu Są przyjaciele i przyjaciele

• Autorzy: Żabowska Magdalena

Warianty tytułu

EN

Conjunction and existential sentence – on a quasi-tautological expression There are friends and friends [Pol. Są przyjaciele i przyjaciele]

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia opis quasi-tautologicznej konstrukcji jest (bywa) _i i _i, którego egzemplifikację stanowi zdanie Są przyjaciele i przyjaciele. W odróżnieniu od wcześniejszych prac na temat takich połączeń, analiza koncentruje się na autentycznych wypowiedziach mówionych. W artykule analizuję właściwości semantyczne takich konstrukcji na tle funkcji koniunkcji i zdania egzystencjalnego. W tym celu wykorzystano paradygmat językoznawstwa strukturalnego jako rygorystyczny model opisu znaczenia. Artykuł prezentuje, w jaki sposób można wykorzystać do opisu analizowanej konstrukcji semantyczne funkcje koniunkcji i reiteracji. Jak wykazano, opisywana konstrukcja: (i) nie konstytuuje ani zdania egzystencjalnego (quasi-ontologicznego), ani zdania uniwersalnego; (ii) jej funkcją jest kontrastowanie obiektów pojęciowych. Uzasadniam, że konsekwencją tej funkcji analizowanej konstrukcji jest ograniczony zestaw wchodzących w jej skład czasowników (por. jest, bywa), a także stała liczba iterowanych elementów (wyłącznie dwa). Ponadto operacja kontrastowania może wywoływać pragmatyczny efekt hierarchizowania składników. Na podstawie tych spostrzeżeń, ze względu na to, że wszystkie wskazane własności można sprowadzić do właściwości semantycznych koniunkcji i repetycji, uznaję tę konstrukcję za produkt językowy, a nie za leksykalną jednostkę języka.

EN

The article describes the quasi-tautological construction jest (bywa) _i i _i in Polish exemplified by Są przyjaciele i przyjaciele [There are friends and friends]. Unlike previous accounts dealing with the structure, the analysis here concentrates on authentic spoken utterances. It concerns semantic features of these expressions, which are juxtaposed with the functions of conjunction and existential clause. For that purpose, the paradigm of structural linguistics as a rigoroust model of describing meaning is employed. The article illustrates how the semantic functions of conjunction and reiteration can be exploited when describing the analysed construction. As shown, (i) the construction is neither an existential (quasi-ontological) nor universal clause, (ii) its function is to contrast the conceptual objects. It is argued that this function results in the limited set of verbs inserted in it (cf. jest, bywa [there is, there happens to be]) and a constant numer of the iterated elements (only two). Additionally, contrasting can produce a pragmatic effect of hierarchization of the components. On the basic of this observation, since all those effects are attributable to semantic features of conjunction and reiteration, the scrutinised construction is identified as a linguistic product, not as a lexical unit of language.

Słowa kluczowe

PL

quasi-tautologia; reiteracja; koniunkcja; zdanie egzystencjalne

EN

quasi-tautology; reiteration; conjunction; existential clause

• Wydawca: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Czasopismo: Prace Językoznawcze
• Rocznik: 2020
• Numer: XXII/3
• Strony: 245–259

Twórcy

autor

Żabowska Magdalena

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Bobran M. (1996): Semantyka i składnia trybu składniowego języka polskiego i rosyjskiego. Rzeszów.
• Bogusławski A. (1977): Deviance and reiteration. „Linguistica Silesiana” 2, s. 7–22.
• Bogusławski A. (2000): Pytanie o iterację podsegmentów jednostek składniowych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” XVIII. Sectio FF. Philologiae, s. 49–57.
• Bogusławski A. (2009): Myśli o gwiazdce i o regule. Warszawa.
• Bogusławski A., Danielewiczowa M. (2005): Verba Polona Abscondita: sonda słownikowa III. Warszawa.
• Bogusławski A., Wawrzyńczyk J. (1993): Polszczyzna, jaką znamy: nowa sonda słownikowa. Warszawa.
• Dobaczewski A. (2006): O pewnych konstrukcjach opartych na reiteracji (wprowadzenie do opisu). „Polonica” 26−27, s. 161−169.
• Dobaczewski A. (2009): Operacje iterujące w języku polskim (wprowadzenie do opisu). „Poradnik Językowy” 9, s. 26−36.
• Dobaczewski A. (2013): Repetycja składnika jako produkt operacji semantycznej. „Prace Filologiczne” 64 (1), s. 35−48.
• Dobaczewski A., Sobotka P., Żurowski S. (2018): Słownik reduplikacji i powtórzeń polskich: od zleksykalizowanych podwojeń do regularnych układów repetycyjnych. Toruń.
• Feleszko K. (1981): O pewnych cechach zdań słowiańskich konstytuowanych przez tzw. czasowniki egzystencjalne. [W:] Budowa, semantyka i łączliwość czasowników w języku rosyjskim i polskim (Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Rusycystyki UW, Warszawa 29−30 X 1979 r.). „Studia z Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej”. T. 10. Red. A. Bartoszewicz, J. Wajszczuk. Warszawa, s. 29−31.
• Grochowski M. (1991): Frazy nominalne generyczne w zdaniach ogólnych i w zdaniach analitycznych. [W:] Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich. Red. M. Grochowski. Warszawa, s. 69−74.
• Grochowski M. (2008): Rola dewiacji w uzasadnianiu hipotez semantycznych: wprowadzenie do problematyki. „Biuletyn PTJ” 64, s. 25−36.
• Grzegorczykowa R. (1990): Problemy referencji. [W:] tejże: Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, s. 120−133.
• Karolak S. (1972): Zagadnienia składni ogólnej. Warszawa.
• Karolak S. (2001): O kwantyfikatorach i metazdaniach. [W:] tegoż: Od semantyki do gramatyki: wybór rozpraw. Warszawa, s. 209−232.
• Kiklewicz A. et. al. (2010): A. Kiklewicz, M. Korytkowska, J. Mazurkiewicz-Sułkowska, A. Zatorska, T. Ramza: Podstawowe struktury zdaniowe współczesnych języków słowiańskich: białoruski, bułgarski, polski. Red. A. Kiklewicz, M. Korytkowska. Olsztyn. TLFi: Trésor de la langue française informatisé. Online: <http://www.atilf.fr/tlfi>, dostęp: 21.08.2019.
• Topolińska Z. (2008): Wtórna kopula to w polskim języku literackim. [W:] tejże: Z Polski do Macedonii. Studia językoznawcze. T. 1: Problemy predykacji. Kraków, s. 36−41.
• Wajszczuk J. (1997): System znaczeń w obszarze spójników polskich: wprowadzenie do opisu. Warszawa.
• Wierzbicka A. (1969): Struktura głęboka koniunkcji. [W:] tejże: Dociekania semantyczne. Wrocław, s. 113−131.
• Żabowska M. (2017): Niedookreślenie, dekonkretyzacja i zmienne językowe – o quasi-tautologicznych układach typu ten i ten, to i to, tak a tak. „LingVaria” (1) 23, s. 115−129.