O „dobrem piśmie”, czyli dydaktyce pisowni w perspektywie historycznej (na podstawie zbiorów biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego)

• Autorzy: Makarewicz Renata

Warianty tytułu

EN

On “writing well”, or the teaching of writing from a historical perspective (a study based on the collection of the Lviv University Library)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiłam wyniki badań nad początkiem kształtowania się myśli metodycznej towarzyszącej nauce pisania. Większość opisu opiera się na materiałach dostępnych w Bibliotece Naukowej Państwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie, a także na księgozbiorze własnym oraz tekstach i opracowaniach dostępnych w internecie. Problem badawczy stanowi określenie, kiedy pojawiły się publikacje o charakterze metodycznym oraz w jakim stopniu realizowały one ustalenia teoretyczne badaczy języka. Przywołane zostaną terminy „grafika”, kaligrafia, ortografia służące uporządkowaniu nazewnictwa w zakresie istoty oddawania dźwięku za pomocą pisma, wzoru graficznego liter oraz pisania poprawnego, a więc zgodnego z przyjętymi regułami. Uznaję, że istotnym nowym elementem w badaniach nad dydaktyką pisowni prezentowanym w moich badaniach jest porządkowanie pojęć: grafika, kaligrafia, ortografia. Po raz pierwszy zostanie też zaprezentowana w tym kontekście książka do kaligrafii Nauka o dobrem piśmie autorstwa Onufrego Kopczyńskiego datowana na rok 1807. Prezentacji towarzyszy refleksja metodyczna dotycząca zasad kształtowania się wzoru pisania po polsku prowadzona z perspektywy historycznej, tzn. od początku pisania słów polskich aż do czasu omawianej publikacji, czyli okresu Komisji Edukacji Narodowej.

EN

This article presents results of the research on the emergence of a methodology of teaching writing. A major part of the article is based on the materials available at the Scientific Library of the Ivan Franko National University of Lviv, on the author’s personal collection of books, as well as on texts and research reports available online. The research problem was to determine when the first methodological texts on the topic were published and to what extent they applied the theoretical foundations that had been laid by language researchers. The article uses such terms as graphic design, calligraphy and orthography to systemically rganise the terminology related to translating sounds into writing, the graphic standards for letters and correct writing, i.e. writing in accordance with the established rules. The author believes that the presented systematisation of the terms graphic design, calligraphy and orthography constitutes an important new contribution to the research on teaching orthography. Furthermore, this is also the first study to present in this context the book Nauka o dobrem piśmie (‘Learning to Write Well’) by Onufry Kopczyński, dated to 1807. The analysis is accompanied by a methodological reflexion on the rules that govern the shaping of the standard correct Polish writing from the historical perspective, that is, from the emergence of Polish words to the time when the aforementioned book was published, i.e. to the period of the Commission of National Education.

Słowa kluczowe

PL

pisownia; kaligrafia; historia pisowni polskiej; podręczniki; metodyka ortografii

EN

writing; calligraphy; history of Polish spelling; textbooks; methodology of orthography

• Wydawca: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Czasopismo: Prace Językoznawcze
• Rocznik: 2020
• Numer: XXII/4
• Strony: 85–101

Twórcy

autor

Makarewicz Renata

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Bień J. (2018): Traktat Parkosza. Eksperymentalna edycja elektroniczna. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”. Vol. 26 (46), nr 1. Online: <file:///C:/Users/Renata/Downloads/ 19852-Tekst%20artyku%C5%82u-41277-1-10-20190930.pdf>, dostęp: 04.04.2020.
• Brückner A. (1913): Dzieje języka polskiego, Lwów. Online: <https://polona.pl/archive? uid=1118937&cid=19955329>, dostęp: 20.03.2020.
• Czernecki J., Szablowski J., Tatuch S. (1904): Podręcznik do nauki kaligrafii dla użytku szkolnego i domowego. Lwów. Online: <https://polona.pl/item/podrecznik-do-nauki-kaligrafii- dla-uzytku-szkolnego-i-domowego,NzcwMTcz/3/#info:metadata>, dostęp: 21.02.2020.
• Decyk-Ziemba W. (2014): Stanisław Zaborowski „Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus. Ortografia, czyli sposób poprawnego pisania i czytania języka polskiego jak najużyteczniejszy”. [W:] Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Online: <https://gramatyki.uw.edu.pl/book/2>, dostęp: 21.01.2020.
• Jodłowski S. (1979): Losy polskiej ortografii. Warszawa.
• Klemensiewicz Z. (2002): Historia języka polskiego. Warszawa.
• Kopczyński O. (1807): Nauka o dobrem piśmie. Online: <https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/ publication/11992/edition/10570?language=pl>, dostęp: 12.07.2020.
• Kucała M. (1985): Jakuba Parkosza traktat o ortografii polskiej. Warszawa. Online: <https:// crispa.uw.edu.pl/object/files/208998/display/Default>, dostęp: 10.04.2020.
• Lisowski T. (2010): Pisownia polska. Główne fazy rozwoju. „Kwartalnik Językoznawczy” 3–4, s. 117–130. Online: <http://docplayer.pl/19674151-Pisownia-polska-glowne-fazy-rozwoju- -propozycja-rozdzialu-podrecznika-do-nauczania-tresci-historycznojezykowych-na-studiach- i-stopnia.html>, dostęp: 26.11.2016.
• Łoś J. (1907): Jakóba syna Parkoszowego traktat o ortografii polskiej. Kraków. Online: <https:// polona.pl/archive?uid=67864059&cid=70437933>, dostęp: 03.04.2020.
• Łoś J. (1917): Pisownia polska w przeszłości i obecnie. Zagadnienia i wnioski. Kraków.
• Saloni Z. (2005): O kodyfikacji polskiej ortografii – historia i współczesność. „Nauka” 4, s. 71–96. Online: <http://nauka-pan.pl/index.php/nauka/article/viewFile/573/572>, dostęp: 04.04.2020.
• Stieber Z. (1966): Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego. Warszawa.
• Taszycki W. (1975): Najdawniejsze zabytki języka polskiego. Wrocław.
• Tokarski J. (1978): Traktat o ortografii polskiej. Warszawa.
• Urbańczyk S. (1955): Rozwój ortografii polskiej. „Język Polski” XXXV, z. 2. Online: http:// mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=19610&tab=3
• Walczak B. (1995): Zarys dziejów języka polskiego. Poznań.
• Zawiliński R. (1904): Grafika a ortografia. „Poradnik Językowy” z. 3. s. 33–34. Online: <https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/163>, dostęp: 16.01.2020.