Krytyka państwa i społeczeństwa w dziełach D.A.F. Sade'a

• Autorzy: Matyńka Anna

Warianty tytułu

EN

Critique of State and Society in the Works of D.A.F. de Sade

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pierwszej części artykułu analizuję poglądy markiza de Sade’a na umowę społeczną i jego wizję stanu natury. Jego zdaniem ludzie z natury są bowiem okrutni i egoistyczni, a w dodatku rodzą się w stanie wojny ze wszystkimi innymi. Uspołecznienie nie poprawia jednak tej sytuacji, ponieważ prowadzi ono jedynie do rozwarstwienia społecznego i skrajnie nierównego rozkładu sił. Dlatego jedynym korzystnym dla ludzi wyjściem byłby powrót do stanu natury. W drugiej części opisuję wizje utopii i antyutopii w powieści de Sade’a Alina i Valcour. Antyutopią jest państwo Butua, rządzone według praw natury, zaś utopią – Tamoé, gdzie wszyscy obywatele są równi – zarówno wobec prawa, jak i majątkiem. Ostatnia część poświęcona jest poglądom de Sade’a na rewolucję francuską, które najpełniej wyraził on w pamflecie Francuzi, jeszcze jeden wysiłek, jeżeli chcecie stać się republikanami! Jego zdaniem państwo republikańskie powstało dzięki zbrodni, dlatego po rewolucji nie jest możliwy powrót do prawa i moralności – państwo takie musi być oparte na bezprawiu, amoralności i zbrodniczości. Dla de Sade’a prawdziwa rewolucja ma miejsce jedynie wtedy, gdy stara władza i stare prawa zostaną obalone, a nowe nie zostaną jeszcze powołane – jest ona stanem ciągłego ruchu i wzburzenia.

EN

In the first part of the article I analyse Sade’s views on social contract and his vision of the state of nature. In his opinion people are cruel and egoistic by nature and are born in the state of war against everyone. However, socialization does not improve this situation, because it only leads to social stratification and extremely unequal distribution of forces. The only advantageous option is the return to the state of nature. In the second part of the article I describe concepts of utopia and anti utopia presented in Sade’s novel Alina and Valcour. Butua state is an anti utopia, which is ruled by laws of nature, an utopia is Tamoe, where all citizens are equal – both in laws and in property. The last part of the article is devoted to Sade’s views on French revolution, which he fully expressed in the pamphlet Yet another effort, Frenchmen, if you would become republicans. According to him the republican state was founded on crime, which is why the return to morality and law is impossible after revolution – the republican state must be founded on anarchy, amorality and criminality. For Sade the real revolution takes place only when the old authority and old laws are refuted, but new are not appointed yet: it is a state of constant movement and agitation.

Słowa kluczowe

PL

umowa społeczna; stan natury; utopia; antyutopia; rewolucja

EN

social contract; state of nature; utopia; dystopia; revolution

• Wydawca: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Czasopismo: Edukacja Filozoficzna
• Rocznik: 2023
• Numer: 76
• Strony: 107-126

Twórcy

autor

Matyńka Anna

Bibliografia

• Banasiak B., Integralna potworność. Markiz de Sade. Filozofia libertynizmu, czyli konsekwencje śmierci Boga, Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2020.
• Benjamin W., Przyczynek do krytyki przemocy, tłum. A. Lipszyc, „Kronos” 2009, nr 4(11), s. 26–42.
• Blanchot M., Fundamentalna nieprzyzwoitość, tłum. W. Karpiński, w: Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji, red. W. Karpiński, Czytelnik, Warszawa 1974, s. 44–64.
• Blanchot M., Racje Sade’a, tłum. A. Kotalska, „Literatura na Świecie” 1984, nr 3(152), s. 26–41.
• Camus A., Człowiek zbuntowany, tłum. J. Guze, Oficyna Literacka Res Publica, Kraków 1991.
• Deleuze G., Prezentacja Sacher-Masocha, tłum. K. Matuszewski, „Literatura na Świecie” 1994, nr 10(279), s. 258–274.
• Horkheimer M., Adorno T., Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFIS PAN, Warszawa 1994.
• Klossowski P., Sade mój bliźni, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Spacja, Warszawa 1992.
• Laskowski P., Szkice z dziejów anarchizmu, Muza, Warszawa 2007.
• Łojek J., Wiek Markiza de Sade. Szkice z historii obyczajów i literatury we Francji XVIII wieku, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975.
• Natanson J.J., Sade, czyli ateizm jako namiętność, tłum. K. Matuszewski, „Literatura na Świecie” 1994, nr 10(279), s. 221–234.
• Nietzsche F., Z genealogii moralności, tłum. J. Dudek, E. Kiresztura-Wojciechowska, Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2022.
• Pia P., Sade w XIX wieku, tłum. S. Andrysewicz, „Literatura na Świecie” 1994, nr 10(279), s. 194–202.
• Sade D.A.F. de, 120 dni Sodomy, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Spacja, Warszawa 1996.
• Sade D.A.F. de, Filozofia w buduarze, tłum. M. Skrzypek, Szumacher, Kielce 1998.
• Sade D.A.F. de, Francuzi, jeszcze jeden wysiłek, jeżeli chcecie stać się republikanami!, w: tegoż, Filozofia w buduarze, tłum. M. Skrzypek, Szumacher, Kielce 1998, s. 96–128.
• Sade D.A.F. de, Historia Sarmiento, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, M. Bratuń, w: tegoż, Powiedzieć wszystko, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1991, s. 135–195.
• Sade D.A.F. de, Historia Zamé, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, M. Bratuń, w: tegoż, Powiedzieć wszystko, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1991, s. 196–280.
• Sade D.A.F. de, Julietta, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Spacja, Warszawa 1997.
• Sade D.A.F. de, Julietta. Powodzenie występku, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2020.
• Sade D.A.F. de, Justyna, czyli nieszczęścia cnoty, tłum. M. Bratuń, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1987.
• Sorel G., Rozważania o przemocy, tłum. M. Mossakowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
• Stirner M., Jedyny i jego własność, tłum. J. i A. Gajlewiczowie, PWN, Warszawa 2013.