Ćwiczenie się w samopoznaniu jako motyw spajający kompozycję Augustyńskich "Wyznań"

• Autorzy: Skorupka Wojciech

Warianty tytułu

EN

Problem of self-knowledge as a key to the structure of Augustine’s "Confessions"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wychodząc od współczesnej dyskusji na temat niejednoznacznej formy Augustyńskich Wyznań i odwołując się do rozumienia filozofii jako ćwiczenia duchowego, w artykule niniejszym zwracam uwagę na zasadniczą rolę, jaką w tekście Augustyna spełnia motyw samopoznania oraz zawarta w X księdze refleksja na temat pamięci. W tym celu rozpoczynam od zarysowania specyficznie podmiotowego charakteru augustyńskiej filozofii oraz wskazania na filozoficzne znaczenie autobiograficznej części Wyznań. Zestawiając następnie przedstawione przez autora trzy etapy filozoficzne oraz trzy przełomy w rozumieniu samego siebie, księgę X interpretuję jako centralny punkt conversio i transformacji podmiotu, który łączy część autobiograficzną i egzegetyczną w jedną, spójną całość. Co więcej, celem tej zawartej w Wyznaniach, niejednoznacznie autobiograficznej oraz posiadającej zarazem znaczenie ogólnoantropologiczne opowieści, okazuje się być porwanie za sobą czytelnika, który zgodnie z poglądami Augustyna na naturę naszego poznania, to w sobie samym odkrywa prawdę dotyczącą źródła i celu swojego doczesnego życia. W tym też sensie tekst Wyznań spełnia rolę partytury ponadczasowego duchowego ćwiczenia, prowadzącego do rozpoznania samego siebie jako podmiotu egzystencjalnie oraz poznawczo zależnego od Boga.

EN

I begin this article by looking at the contemporary discussion on the ambiguous form of Augustine’s Confessions and by referring to the understanding of philosophy as a spiritual exercise. Then I draw my attention to the fundamental role played in Augustine’s text by the theme of self-knowledge and by the reflection on memory contained in Book X. To this end, I begin by outlining the specifically subjective character of Augustinian philosophy and by pointing to the philosophical meaning of the autobiographical part of Confessions. Next, comparing the three philosophical stages and three breakthroughs in self-understanding which we can find in Augustine’s text, I interpret book X as the central point of conversio and transformation of the subject, which combines the autobiographical and exegetical parts into one uniform whole. Moreover, the goal of this ambiguously autobiographical story turns out to be to inspire the reader who, according to Augustine’s views on the nature of our cognition, discovers in himself the truth about the source and purpose of human temporal life. In this sense, the text of Confessions plays the role of a carrier for a timeless spiritual exercise leading to the recognition of oneself as existentially and cognitively dependent on God.

Słowa kluczowe

PL

św. Augustyn; samopoznanie; ćwiczenie duchowe; Wyznania; autobiografia; egzegeza; neoplatonizm; cogito; podmiotowość

EN

Saint Augustine; self-knowledge; Neoplatonism; spiritual exercise; Confessions; autobiography; exegesis; cogito; subjectivity

• Wydawca: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Czasopismo: Edukacja Filozoficzna
• Rocznik: 2021
• Numer: 72
• Strony: 125-158

Twórcy

autor

Skorupka Wojciech

Bibliografia

• Atanazy, Żywot św. Antoniego, tłum. E. Dąbrowska, w: Święty Antoni, Żywot, Pisma ascetyczne, Kraków 2005.
• Augustyn, O Trójcy Świętej, tłum. M. Stokowska, Kraków 1996.
• Augustyn, O wierze prawdziwej, tłum. J. Ptaszyński, w: tegoż, Dialogi filozoficzne, Znak, Kraków 2001.
• Augustyn, Sprostowania, tłum. J. Sulowski, w: tegoż, O nauce chrześcijańskiej, Sprostowania, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1979.
• Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Znak, Kraków 2009.
• Baczewski G., Augustyńskie źródła anzelmiańskiej i kartezjańskiej wersji dowodu ontologicznego na istnienie Boga, „Studia teologiczne” 2009, nr 27.
• Boczar M., Motyw protreptyczny w „Confessiones” św. Augustyna, w: Therapeia, askesis, meditatio: Praktyczny wymiar filozofii w starożytności i średniowieczu, red. K. Łapiński, R. Pawlik, R. Tichy, Uniwersytet Warszawski – Wydział Filozofii i Socjologii, Warszawa 2017.
• Cary P., Augustine’s Invention of the Inner Self, The Legacy of Christian Platonist, Oxford University Press, New York 2000. https://doi.org/10.1177/004057360105800217
• Corcoran G., A Guide to The Confessions of St. Augustine, Carmelite Center, Dublin 1981.
• Courcelle P., Recherches sur les „Confessions” de saint Augustin, E. de Boccard, Paris 1968.
• Gadamer H.G., Idea dobra w dyskusji między Platonem a Arystotelesem, tłum. Z. Nerczuk, Antyk, Kęty 2002.
• Gilson E, Wprowadzenie do nauki świętego Augustyna, tłum. Z. Jakimiak, Warszawa 1953.
• Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum. P. Domański, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1992.
• Hadot P., Plotyn albo prostota spojrzenia, tłum. P. Bobkowska, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2004.
• Kijewska A., Święty Augustyn, Warszawa 2007.
• Kotzé A., Augustine’s Confessions: Communicative Purpose and Audience, Brill, Leiden 2004. https://doi.org/10.1163/9789047405696
• Kurdziałek M., Średniowieczne pretomistyczne koncepcje stosunku filozofii do teologii: Myśl świętego Augustyna, „Roczniki Filozoficzne” 2012, t. LX, nr 3.
• Lowith K., Historia powszechna i dzieje zbawienia – teologiczne przesłanki filozofii dziejów, tłum. J. Marzęcki, Antyk, Kęty 2002.
• Matthews G.B., Augustine, Wiley–Blackwell, Oxford 2005. https://doi.org/10.1002/9780470776001
• Matthews G.B., Thought’s Ego in Augustine and Descartes, Cornell University Press, Ithaca–London 1992. https://doi.org/10.7591/9781501737152
• O’Daly G., Two Kinds of Subjectivity in Augustine’s „Confessions”: Memory and Identity, and the Integrated Self, w: Ancient Philosophy of the Self, red. P. Remes, J. Sihvola, Springer, Dordrecht 2008. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-8596-3_10
• O’Meara J., The Young Augustine: An Introduction to The Confessions of St. Augustine, Longman, London–New York 1980.
• O’Meara J., The Young Augustine: The Growth of St. Augustine’s Mind up to his Conversion, Longmans, Green & Co., London 1954.
• Pignot M., The Catechumenate in Late Antique Africa (4th–6th Centuries). Augustine of Hippo, His Contemporaries and Early Reception, Brill, Leiden–Boston 2020. https://doi.org/10.1093/jts/flab132
• Remes P., Inwardness and Infinity of Selfhood: From Plotinus to Augustine, w: Ancient Phlosophy of the Self, red. P. Remes, J. Sihvola, Springer, Dordrecht 2008. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-8596-3_8
• Stróżyński M., Filozofia jako terapia w pismach Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014.
• Stróżyński M., Mystical Experience and Philosophical Discourse in Plotinus, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2008.
• Suchocki M., The Symbolic Structure of Augustine Confessions, “Journal of the American Academy of Religion” 1982, Vol. 50, No. 3.
• Szczukowski I., Jacques’a Derridy lektura „Wyznań” św. Augustyna, w: Prywatne i publiczne w tekstach kultury: Studia, red. A. Borkowski, A. Czyż, Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego UPH w Siedlcach, Siedlce 2016.
• Świeżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa–Wrocław 2000.
• Taylor C., Źródła podmiotowości: Narodziny tożsamości nowoczesnej, tłum. zbiorowe, PWN, Warszawa 2001.
• Teske R., Augustine’s philosophy of memory, w: The Cambridge Companion to Augustine, red. E. Stump, N. Kretzmann, Cambridge University Press, Cambridge 2006. https://doi.org/10.1017/CCOL0521650186
• Thompson S., The Confessions of Saint Augustine: accessory to grace, w: Autobiography as Philosophy: The philosophical uses of self-presentation, red. T. Mathien, D. G. Wright, Routledge, Abingdon-on-Thames–New York 2006. https://doi.org/10.4324/9780203358634
• Vannier M., Narration et hermeneutique de soi dans les Confessions de S. Augustin, „Lo Sguardo – rivista di filosofia” 2018, nr 11.