Kształtowanie się medycyny laboratoryjnej w świetle polskiego czasopiśmiennictwa lekarskiego okresu zaborów

• Autorzy: Koszuda Wiktoria

Warianty tytułu

EN

The beginnings of laboratory medicine in the light of Polish medical press in the Partition period

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Problematyka diagnostyki laboratoryjnej poruszana na łamach dziewiętnastowiecznych polskich czasopism lekarskich torowała drogę wszelkim działaniom na rzecz zakładania laboratoriów analiz lekarskich. Z biegiem czasu wzrastała świadomość lekarzy co do znaczenia badań laboratoryjnych w rozpoznawaniu i różnicowaniu chorób. Najważniejsze czasopisma lekarskie okresu zaborów, a więc: „Nowiny Lekarskie”, „Medycyna”, „Kronika Lekarska” i „Przegląd Lekarski”, zamieszczały prace polskich i zagranicznych autorów na temat analiz laboratoryjnych materiału biologicznego. Artykuły o medycynie laboratoryjnej docierały do polskich lekarzy od 1847 r., w którym wydano pierwszy numer „Tygodnika Lekarskiego”. W drugiej połowie XIX w. analizy laboratoryjne coraz częściej były podstawą rozpoznawania jednostek chorobowych.

EN

This article presents the history of lab medicine in nineteenth-century Poland. It is based on the nineteenth-century Polish medical journalswhich paved the way for the laboratory diagnostics as the new branch of medicine. Over time, doctors' awareness of the importance of laboratory testing in diagnosing and differentiating diseases has increased. The most important medical journals of the Partition period, namely: “Tygodnik Lekarski” (Medical Weekly), "Nowiny Lekarskie” (Medical News), “Medycyna” (Medicine), "Kronika Lekarska” (Medical Chronicle) and “Przegląd Lekarski” (Medical Review), published articles of Polish and foreign authors on the laboratory analysis of biological material. Articles on laboratory medicine have been reaching Polish doctors since 1847, when the first issue of “Tygodnik Lekarski” was published. During the second half of the 19th century, lab medicine became the basis for identifying disease entities.

Słowa kluczowe

PL

medycyna laboratoryjna czasopiśmiennictwo lekarskie; badania laboratoryjne; dziewiętnasty wiek; historia medycyny

EN

laboratory medicine; medical press; laboratory research; 19th century; history of medicine

• Wydawca: Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
• Czasopismo: Acta Medicorum Polonorum
• Rocznik: 2019
• Tom: 9
• Numer: 1-2
• Strony: 3-71

Daty

wydano

2020-01-15

wydrukowano

2019-12-30

Twórcy

autor

Koszuda Wiktoria

• Szpital Przemienienia Pańskiego w Poznaniu

Bibliografia

• Afanasiew M., O trzecim morfotycznym składniku krwi w stanie prawidłowym i chorobowym i o jego stosunku do odnowy krwi. "Kronika Lekarska" 1884, nr 18, s. 819-820.
• Artemjew A.P., Badania drobnowidzowe i bakteryjologiczne wydzielin popołogowych, „Nowiny Lekarskie” 1890, nr 1, s. 26-27.
• Arustein F., Dyagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych. Ocena, „Medycyna” 1892, nr 26, s. 420.
• Assanelli, Szybki sposób określania minimalnych śladów krwi w moczu i kale, „Nowiny Lekarskie” 1908, nr 3, s. 148.
• Aspelin E., O wartości hematokrytu Blix-Hedin’a, „Kronika Lekarska” 1903, nr 13, s. 534.
• Aubertin, O równoległości między stanem krwi i szpiku kostnego przy niedokrewności złośliwej, „Nowiny Lekarskie” 1906, nr 10, s. 424-425.
• M. Baecchi, Nowy sposób barwienia plemników w zaschłych plamach, „Przegląd Lekarski i Czasopismo Lekarskie” 1910, nr 3, s. 41.
• Baginsky A., O acetonuryi u dzieci, tłum. M. Hopfenblum, „Kronika Lekarska” 1887, nr 12, s. 747.
• Balzer, Souplet, Uwagi nad białkomoczem połączonym z rzeżączką, „Kronika Lekarska” 1891, nr 11, s. 680.
• Bauer, Hirsch, Odczyn Wassermanna w moczu, „Nowiny Lekarskie” 1910, nr 4, s. 217.
• Beauduoin, Nowy odczynnik na barwniki żółciowe w moczu, tłum. L. Zamenhof, „Nowiny Lekarskie” 1903, nr 3, s. 179.
• Benczur D., Studyja nad zawartością hemoglobiny we krwi ludzkiej w blednicy i bezkrwistości pod wpływem leczenia hemoglobiną i krwią. "Kronika Lekarska" 1885, nr 11, s. 493.
• Bergeron, Rozpoznawanie gruźlicy, „Nowiny Lekarskie” 1910, nr 4, s. 217.
• Bernheim, O zastosowaniu środka lepiącego, przy badaniu na plemniki, „Nowiny Lekarskie” 1913, nr 7, s. 371.
• Bergholm, O drobnoustrojach w pochwie kobiet ciężarnych, „Nowiny Lekarskie” 1903, nr 3, s. 143.
• Bienstock B., Bakteryje kału, „Kronika Lekarska” 1884, nr 15, s. 665.
• Biffi M., Łatwy sposób określania szybkości krzepnięcia krwi, „Kronika Lekarska” 1904, nr 21, s. 869-870.
• Bjorling, W sprawie przydarzenia się leukocytów w wydzielinie gruczołu krokowego, „Nowiny Lekarskie” 1913, nr 5, s. 251-252.
• Bizzozero, O znaczeniu rozpoznawczem przybłonków z pęcherzyków płuc z plwocinie, „Przegląd Lekarski” 1882, nr 4, s. 45.
• Boas, Sposób oznaczenia ilości kwasu solnego w treści żołądka, „Nowiny Lekarskie” 1891, nr 4, s. 161.
• Bossowski, O metodach badania i hodowli bakteryj, jakoteż o związku tychże z chorobami zakaźnemi, „Przegląd Lekarski" 1885, nr 21, s. 294.
• Bouchard, O moczniku, tłum. A. Kremer, „Przegląd Lekarski” 1874, nr 45, s. 384.
• Brudziński J., Oznaczanie ilości wysięku w opłucnej za pomocą metody kolorymetrycznej Niclot-Achard’a, „Nowiny Lekarskie” 1908, nr 2, s. 82.
• Brunner J., Zawadzki A., O ilościowem badaniu drobnoustrojów, „Medycyna” 1894, nr 10, s. 196.
• Buchner G., Metoda określania zawartości białka w moczu z dostateczną dla celów klinicznych ścisłością w ciągu jednej godziny. "Medycyna" 1906, nr 38, s. 725.
• Bujwid O., Mikroskopija i mikrochemija plwociny w chorobach dróg oddechowych, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego" 1884, z. 3, s. 295.
• Canstatt, O pasorzycie zwierzęcym zwanym: Trichina spiralis (włosień kręty), „Przegląd Lekarski” 1862, nr 19, s. 8.
• Chłapowski F., Krótki pogląd na obecny stan rozpoznawania chorób żołądka, „Nowiny Lekarskie”, 1889, nr 6, s. 267-269.
• Chłapowski F., O krzepnięciu krwi i sposobach mierzenia krzepliwości jej u zdrowych i w stanach chorobowych, z uwzględnieniem szczególnem soli wapniowych w tej mierze. "Nowiny Lekarskie" 1910, nr 4, s. 206.
• Cohnheim J., Zmiana chorobowa szpiku kostnego w niedokrewności złośliwej (anaemia perniciosa), „Przegląd Lekarski" 1877, nr 3, s. 30.
• Datzmann M., Zachowanie się białych ciałek krwi w sprawach ropnych w narządach płciowych kobiety – jako środek pomocniczo-rozpoznawczy w ginekologii. "Kronika Lekarska" 1902, nr 18, s. 750.
• Denath J., O obecności i znaczeniu choliny w płynie mózgordzeniowym przy epilepsyi i cierpieniach organicznych układu nerwowego, jako też przyczynki do ich chemizmu. "Nowiny Lekarskie" 1904, nr 6, s. 302-303.
• Determann, Badanie kliniczne nad płytkami krwi, „Kronika Lekarska”, 1899, nr 1, s. 27-28.
• Dobrowolski S., Flora pochwy fizyologicznej, „Krytyka Lekarska” 1904, s. 112-113.
• Doderlein, Badania nad grzybkami rozszczepkowemi w wydzielinach macicy i pochwy u zdrowych i chorych położnic, „Medycyna” 1888, nr 11, s. 187.
• Doświadczenia nad aglutynacyą krwi, „Nowiny Lekarskie” 1903, nr 5, s. 244.
• Dunin T., Słówko w sprawie analiz moczu, „Krytyka Lekarska” 1900, nr 11, s. 289-290.
• Eborowicz, O białaczce (leukaemia-leucocythaemia), „Tygodnik Lekarski” 1862, nr 31, s. 274.
• Feigel L., O budowie i przeznaczeniu szpiku kostnego, „Przegląd Lekarski” 1871, nr 32, s. 249.
• Kilka nowych sposobów wykrywania barwników żółciowych, „Przegląd Lekarski” 1882, nr 24, s. 323-324.
• Ferdynand L., O etyologii i patologii zapalenia opłucnej, „Nowiny Lekarskie” 1893, nr 3, s. 143.
• Forsell, Ulepszona metoda wykazania prątków gruźliczych w moczu, „Nowiny Lekarskie” 1904, nr 1/2, s. 85.
• Friedmann, Fosfatometr oraz niektóre szczegóły dotyczące fosfaturyi, tłum. M. Godlewski, „Nowiny Lekarskie” 1910, nr 1, s. 33-34.
• Fröklich, Określanie cukru gronowego w moczu zapomocą błękitu metylenowego, „Medycyna” 1893, nr 10, s. 225.
• Fruchtman A., O istocie i historycznym rozwoju dyagnostyki przez prof. Kahler’a, „Medycyna” 1889, nr 27, s. 446.
• Fürbringer, Przypadek cukromoczu (diabetes mellitus) powikłany wydzielaniem kwasu szczawiowego przez mocz (oxaluria) i plwocinę (oxalo-ptysis). "Medycyna" 1876, nr 21, s. 342-343.
• Galliard, Wpływ rtęci na krew u sifilityków i anemicznych, „Kronika Lekarska” 1885, nr 22, s. 1026.
• Gantz M., R. Hertz, Obecność białka w plwocinie, „Przegląd Lekarski oraz Czasopismo Lekarskie” 1911, nr 14, s. 209.
• Gessner A., O wartości i technice skrobania rozpoznawczego macicy, „Medycyna” 1898, nr 2, s. 41-43.
• Goldbaum J., W sprawie fosfaturyi i powstawania kamieni fosforanowych, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1908, nr 32, s. 783.
• Grube, Badanie moczu w praktyce, „Nowiny Lekarskie” 1907, nr 10, s. 548-549.
• Grundzach I., O rozpoznawaniu chorób żołądka i kiszek za pomocą »fizyologicznej« metody badania, „Medycyna” 1889, nr 39, s. 625.
• Heidenbeich, Sposoby badania niższych organizmów, „Kronika Lekarska” 1883, nr 22, s. 312.
• Herman M.W., Wykłady kliniczne z urologii ogólnej. Wykład II. Mocz krwawy, mętny, oddawanie gazów z moczem. Badania fizycznych własności moczu, „Nowiny Lekarskie” 1910, nr 3, s. 129-134.
• Herman M.W., Wykłady kliniczne z urologii ogólnej. Wykład III: badanie chemiczne, mikroskopijne i bakteryologiczne moczu, „Nowiny Lekarskie” 1911, nr 2, s. 81.
• Hertel, Noorden, Przyczynek do dyjagnostycznego znaczenia pasmodii zimniczych, „Kronika Lekarska” 1891, nr 8, s. 488.
• Holdheim W., Przyczynek do rozpoznania bakteryologicznego zapalenia nagminnego opon mózgowych za pomocą nakłucia ldźwiowego, "Medycyna" 1897, nr 2, s. 39.
• Hoyer H., O pracowniach naukowych, „Krytyka Lekarska” 1903, nr 1, s. 10-11.
• Johnson G., Różne metody dochodzenia białka w moczu, „Medycyna” 1884, nr 20, s. 345.
• Hess F., Wykazanie braku w żołądku kwasu solnego drogą badania kału, „Medycyna” 1906, nr 40, s. 760.
• Hoffmann A., Vollhardt M., O oznaczeniu kwasu mlecznego w soku żołądkowym za pomocą metody Berthelota, "Nowiny Lekarskie" 1891, nr 11, s. 543.
• Jaksch, O rozpoznawaniu cierpień krwi, „Medycyna” 1891, nr 18, s. 279.
• Janowski W., Metody badania w patologii ogólnej i ich znaczenie dla postępów medycyny nowoczesnej oraz wyrobienia sposobu rozumowania u lekarzy, „Nowiny Lekarskie” 1897, nr 2, s. 71.
• Janowski W., Odróżnianie płynów wysiękowych od przesiękowych za pomocą próby z bardzo słabym roztworem kwasu octowego (próba Rivalta'y). "Medycyna" 1906, nr 49, s. 912-913.
• Janowski W., Parę uwag w kwestyi piśmiennictwa lekarskiego polskiego, „Nowiny Lekarskie” 1898, nr 3, s. 81.
• Jaworski W., Kolorymetryczna metoda oznaczania ilości płynów w żołądku zastosowana do praktyki lekarskiej, "Medycyna" 1882, nr 37, s. 616.
• Jaworski W., Sposób otrzymywania naturalnego soku żołądkowego ze żołądka ludzkiego, „Przegląd Lekarski” 1887, nr 4, s. 62.
• Jaworski W., Ważniejsze szczegóły z nowoczesnej diagnostyki i terapii chorób żołądka, „Medycyna” 1889, nr 1, s. 616.
• Jolles A., Prosty przyrząd do ilościowego oznaczenia wolnego kwasu solnego w soku żołądkowym, „Nowiny Lekarskie” 1891, nr 12, s. 600.
• Jolles A., Przyczynek do ilościowego oznaczenia żelaza we krwi, „Nowiny Lekarskie” 1897, nr 11, s. 816-817.
• Jolles A., Wartość najczęściej używanych prób do wykrycia cukru w moczu, „Medycyna” 1895, nr 9, s. 181.
• Judt J., Przyrząd do określania całkowitego kwasu solnego w soku żołądkowym, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1909, nr 17, s. 399.
• Kahane, O znajdowaniu żywych pasorzytów we krwi i komórkach nowotworowych u rakowatych, „Medycyna” 1894, nr 24, s. 481.
• Kahlden, Technika badania histologicznego patologiczno-anatomicznych preparatów, recenzja H. Święcickiego, "Nowiny Lekarskie" 1892, nr 10, s. 471.
• Kaliciński L., O prostym sposobie hodowania anaerobów w pożywkach płynnych, „Nowiny Lekarskie” 1908, nr 1, s. 37.
• Klein S., Kilka słów o badaniu klinicznem krwi, „Medycyna” 1893, nr 27, s. 465, 549.
• Knapp L., Aceton w moczu ciężarnych i rodzących jako znak śródmacicznego obumarcia płodu, „Nowiny Lekarskie” 1898, nr 10, s. 322.
• Kopff L., Uwagi nad oznaczeniem białka w moczu, w szczególności sposobem Stolnikowa, „Przegląd Lekarski” 1878, nr 14, s. 175.
• Kopytowski W., Jak często u prostytutek, uznanych za zdrowe, trafiają się gonokoki i inne bakterye w wydzielinie szyjki macicznej. "Kronika Lekarska" 1895, nr 3, s. 125-126.
• Kramsztyk J., Oznaczenie ilościowego białka w moczu za pomocą kwasu trójchlorooctowego, „Medycyna” 1879, nr 14, s. 209.
• Kurkiewicz T., Kształt i budowa czerwonych ciałek krwi (krwinek), „Nowiny Lekarskie” 1908, nr 7, s. 429-433.
• Laache S., Znaczenie nowszych badań ciałek krwi ze względu na choroby anemiczne i leukemiczne, „Kronika Lekarska" 1884, nr 24, s. 1109.
• Landau A., Halpern M., Przyczynek do badań nad składem chemicznym płynu mózgordzeniowego, „Medycyna i Kronika Lekarska" 1908, nr 1, s. 5.
• Lépine R., O postępowanie lekarskiem w pewnych wątpliwych przypadkach glykozuryi, „Medycyna” 1893, nr 1, s. 9-12.
• Lindemann L., W sprawie wykazania kwasu aceto-octowego w moczu, „Nowiny Lekarskie” 1905, nr 9, s. 465.
• Lorenz, Badania nad acetonuryją ze szczególnem uwzględnieniem tego objawu przy zaburzeniach w trawieniu, tłum. J. Zawadzki. "Kronika Lekarska" 1891, nr 7, s. 406-407.
• Lossen I., Badania nad komórkami, spotykanemi w płynach i powłokach surowiczych w zapaleniu opłucny i otrzewny człowieka, „Kronika Lekarska” 1906, nr 6, s. 179-180.
• Lubarsch, O charakterze i powstawaniu wałeczków nerkowych, „Kronika Lekarska” 1893, nr 8, s. 541.
• Maixner, Peptony w moczu, „Przegląd Lekarski” 1880, nr 9, s. 127.
• Maliniak I., Kilka uwag o kryoskopii wysięków i przesięków, „Medycyna” 1906, nr 44, s. 824.
• Malkoff, W sprawie aglutynacyi ciałek czerwonych, „Przegląd Lekarski” 1900, nr 19, s. 278-279.
• Mandybur E., O znachodzeniu się w plwocinie i diagnostycznem w niej znaczeniu leukocytów zabarwiających się od kwaśnych, względnie od zasadowych barwników. "Nowiny Lekarskie" 1892, nr 5, s. 234.
• Mann G., O użyteczności odczynu orcynowego Neumanna przy badaniu moczu na cukier, „Nowiny Lekarskie” 1905, nr 10, s. 530.
• Marfan A.B., Badania nad sposobem A. Günzburga oznaczania sprawności soku żołądkowego bez użycia zgłębnika. "Kronika Lekarska" 1890, nr 7, s. 356.
• Maurer, Pasorzyty zimnicy, „Nowiny Lekarskie” 1901, nr 6, s. 376.
• Meyer, Speroni, O erytrocytach punktowanych, „Nowiny Lekarskie” 1906, nr 9, s. 379.
• Millon P., Nowy odczynnik na związki proteinowe, „Tygodnik Lekarski” 1849, nr 36, s. 286.
• Mutermilch S., Słówko w sprawie analiz moczu, „Krytyka Lekarska” 1900, nr 12, s. 318.
• Natanson, O istnieniu mocznika we krwi, „Tygodnik Lekarski” 1848, nr 42, s. 336.
• Natanson L., Rozpoznawanie moczu przy łóżku chorego, „Tygodnik Lekarski” 1847, nr 8, R. 1, Warszawa, s. 60.
• Nelken J., Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego i jego wyniki w schorzeniach układu nerwowego, powstających na tle kiły. "Przegląd Lekarski" 1909, nr 20, s. 306-307.
• Nencki, Brieger, Lotne składniki kału ludzkiego, „Przegląd Lekarski” 1878, nr 8, s. 100-101.
• Obliczanie krążków krwi czerwonych, „Nowiny Lekarskie” 1890, nr 3, s. 149-150.
• Obliczanie ciałek krwi w chorobach, „Przegląd Lekarski” 1882, nr 16, s. 198.
• Patella, O cytodyagnozie wysięków i przesięków. Powstawanie i znaczenie tzw. limfocytów w wysiękach gruźliczych. Wartość cytodyagnozy, „Nowiny Lekarskie” 1902, nr 8, s. 512.
• Petri R.J., Nowy sposób wykazywania i obliczania w powietrzu bakteryi i zarodków grzybkowych, „Medycyna” 1888, nr 31, s. 533.
• Pfaunkuck F., Przyczynek do nauki o ostrej białaczce, „Nowiny Lekarskie” 1905, nr 10, s. 531.
• Piątkowski M., O przyrządzie Rieglera do ilościowego oznaczania cukru w moczu, „Nowiny Lekarskie” 1900, nr 1, s. 1.
• Plósz, Poszukiwanie białka w moczu prawidłowym, „Medycyna” 1891, nr 21, s. 329.
• Pott R., O sposobie Fokkera oznaczania kwasu moczowego w prawidłowym i patologicznym moczu, tłum. F. Chłapowski, „Nowiny Lekarskie” 1889, nr 10, s. 504-505.
• Próba na peptony w moczu, „Przegląd Lekarski” 1881, nr 25, s. 353.
• Rappel M., O współczynniku części stałych w moczu u dzieci, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1909, nr 40, s. 955.
• Richardson T.G., Sposób przechowywania osadów moczowych i patologicznych narośli, „Przegląd Lekarski” 1872, nr 31, s. 249.
• Richet C., O soku żołądkowym ludzkim, „Medycyna” 1878, nr 2, s. 30.
• Riegler, O oznaczaniu cukru za pomocą metody gazowo-objętościowej, „Nowiny Lekarskie” 1902, nr 2, s. 97.
• Robin A., Cukromocz chwilowy i powiększenie kw. moczowego w przypadku wstrząśnienia mózgu, „Medycyna” 1878, nr 8, s. 127.
• Romanowskij D., Przyczynek do rozpoznawania postaci nieprawidłowych i czwartaczkowych zimnicy, „Nowiny Lekarskie" 1892, nr 6, s. 288.
• Rommelaere, O zmianie kształtu krążków krwi czerwonych, „Przegląd Lekarski” 1874, nr 47, s. 402.
• Rosin, Czuły odczynnik dla określenia obecności barwnika żółciowego w moczu, „Medycyna” 1893, nr 9, s. 177.
• Rosin, Plasmodium malariae, „Przegląd Lekarski” 1890, nr 23, s. 323.
• Runeberg, O zawartości białka w płynie przy puchlinie brzusznej, „Kronika Lekarska” 1883, nr 21, s. 943.
• Schlemmer, Przyczynek do histologii nasienia ludzkiego, „Przegląd Lekarski” 1877, nr 39, s. 452.
• Scherdt L., Niedostatek hemoglobiny we krwi i zachowanie się jej podczas barwienia żelazem, „Kronika Lekarska” 1899, nr 2, s. 598.
• Scherer, Postępowanie analityczne przy chemicznym rozbiorze krwi, „Tygodnik Lekarski” 1849, nr 3, s. 22.
• Schleip, O tworach pierścieniowatych we krwi osobników anemicznych, „Nowiny Lekarskie” 1908, nr 11, s. 656.
• Schoenborn, Cytodyagnostyka cieczy mózgowo-rdzeniowej, „Przegląd Lekarski” 1903, nr 36, s. 523.
• Schott, O barwieniu stałych składników moczu, tłum. E. Juwiler, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1912, nr 15, s. 304-305.
• Schultze W.H., O rozpoznawaniu różniczkowem białaczki, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1909, nr 21, s. 502.
• Sehrwald E., Czasowe znikanie wałeczków w moczu przy zapaleniu nerek, „Kronika Lekarska” 1890, nr 9, s. 486.
• Sehrwald, Metoda ilościowego oznaczenia mocznika do użytku w praktyce, tłum. F. Chłapowski, „Nowiny Lekarskie" 1880, nr 1, s. 26-27.
• Semmola, Znaczenie biologicznego rozbioru moczu dla rozpoznawania i rokowania w niektórych cierpieniach zakaźnych, „Medycyna” 1892, nr 12, s. 189.
• Sicard A., O odczynie Bence Jonesa i Jacquemeta w albumozuryi, „Nowiny Lekarskie” 1902, nr 2, s. 101.
• Siegel M., Wykazanie barwnika krwi w kale, „Medycyna” 1905, nr 46, s. 907.
• Sjoekvist I., Nowy sposób ilościowego oznaczania wolnego kwasu solnego w treści żołądkowej, „Nowiny Lekarskie” 1889, nr 9, s. 454.
• Sposoby poszukiwania prątków gruźliczych w plwocinie, „Nowiny Lekarskie” 1891, nr 5, s. 228.
• Stahr, Znaczenie badania kału dla lekarza praktycznego, „Przegląd Lekarski” 1908, nr 33, s. 444.
• Stankiewicz W., O krwiomoczu, „Medycyna” 1907, nr 40, s. 695-699.
• Stäubli, Przyczynek do wykrycia pasorzytów we krwi, „Przegląd Lekarski” 1909, nr 5, s. 83.
• Sterling S., Obecne stanowisko bakteryologii wśród metod dyagnostycznych, „Nowiny Lekarskie” 1897, nr 1, s. 14.
• Stern H., Skład normalnej wydzieliny gruczołu krokowego, „Nowiny Lekarskie” 1904, nr 3, s. 251.
• Strasburger J., Badanie kału pod względem klinicznym, „Medycyna” 1904, nr 33, s. 698.
• Stroganow, Badania bakteryjologiczne kanału płciowego w rozmaitych okresach życia kobiety, „Kronika Lekarska” 1894, nr 1, s. 45.
• Teichmüller W., Pojawianie się i znaczenie komórek eozynochłonnych w plwocinie gruźliczej, „Przegląd Lekarski” 1898, nr 21, s. 262.
• Toth, O nowym odczynniku na hemoglobinę, „Nowiny Lekarskie” 1892, nr 8/9, s. 399.
• Traube, Wskazówki do rozeznania źródła krwi w moczu, „Przegląd Lekarski” 1871, nr 43, s. 342-343.
• Trumpp J., Mierzenie lepkości krwi, „Nowiny Lekarskie” 1912, nr 10, s. 594.
• Tsuchiga, Nowa metoda objętościowa określania białka przy pomocy kwasu fosforo-wolframowego, „Medycyna i Kronika Lekarska" 1908, nr 18, s. 433.
• Traube, Löwer, O plwocinach barwy żółtka jajecznego, „Przegląd Lekarski” 1865, nr 11, s. 87.
• Święcicki H., Nowszy kierunek w technice histologicznej, „Nowiny Lekarskie” 1889, nr 1, s. 16-17.
• Ury A., O nienormalnym składzie kału w przebiegu chorób trzustki, „Medycyna” 1904, nr 46, s. 966.
• Verth, Schumacher, O określaniu hemoglobiny przy pomocy skali Tallquist’a, „Nowiny Lekarskie” 1904, nr 11, s. 562.
• Wassermann, Schütze, O swoistości surowic, precypitujących białko, i o ich wartości praktycznej, „Nowiny Lekarskie" 1903, nr 9, s. 446.
• Wasserthal, Modyfikacja próby Gerhardt’a na kwas acetooctowy w moczu (w postaci próby pierścieniowej), „Medycyna i Kronika Lekarska” 1908, nr 34, s. 854.
• Weichselmann, Kiła po zapłodnieniu nabyta i odczyn Wassermanna, „Nowiny Lekarskie” 1910, nr 1, s. 40.
• Welander, Czy leczenie rtęciowe może wywołać białkomocz i wałeczki w moczu?, „Medycyna” 1893, nr 1, s. 448.
• White C., Pepper W., O zwyrodnieniu ziarnistem czerwonych krążków krwi, „Kronika Lekarska” 1902, nr 7, s. 267-268.
• Winiarski J., Znaczenie leukocytów w wysiękach i przesiękach, „Kronika Lekarska” 1896, nr 12, s. 560.
• Wittmann R., Przyczynek do analizy ilościowej zawartości żołądka, „Medycyna” 1892, nr 30, s. 489.
• Wolownik, Zachowanie się komórek szpiku kostnego w różnych sprawach chorobowych, tłum. W. Dobrowolski, "Kronika Lekarska" 1905, nr 13, s. 436.
• Wróblewski A., Zastosowania spektrofotometru Glana do chemii zwierzęcej, „Nowiny Lekarskie” 1897, nr 5, s. 386.
• Wrzosek A., O hodowaniu beztlenowców bezwzględnych w pożywkach z wolnym dostępem powietrza, „Przegląd Lekarski" 1905, nr 45, s. 701.
• Witte, Bakteryologiczne wyniki badań przy chorobowych stanach w kobiecym narządzie rodnym, z szczególnem uwzględnieniem drobnoustroi ropotwórczych. "Nowiny Lekarskie" 1893, nr 1, s. 50.
• Zahn F., Przyczynek do fizyjologii i patologii krwi, „Kronika Lekarska” 1884, nr 8, s. 340-342.
• Zaingemeister W., Wagner W., O wpływie ciąży, porodu i połogu na ilość białych ciałek krwi, „Kronika Lekarska” 1902, nr 19, s. 791.
• Zawadzki A., Łatwy i szybki sposób przyrządzania preparatów mikroskopowych, zatopionych w parafinie, bez użycia termostatu. "Medycyna i Kronika Lekarska" 1908, nr 36, s. 896.
• Zembrzuski L., Zapalenie szpiku kostnego w świetle badań najnowszych, „Nowiny Lekarskie” 1901, nr 4, s. 227.
• Ziegler, Nowa metoda ilościowego oznaczenia moczanów w surowicy krwi, „Nowiny Lekarskie” 1914, nr 1, s. 19.
• Zieleniewski S., Porównawcze określenie ilości azotu w moczu, „Nowiny Lekarskie” 1909, nr 4, s. 217.
• Ziffer E., Białkomocz przy rozedmie płuc, „Kronika Lekarska” 1890, nr 3, s. 142.
• Zoth, Urometr O., „Kronika Lekarska” 1892, nr 2, s. 110.
• Zwybel B., Serodyagnostyka ciąży według metody prof. Abderhaldena, „Medycyna i Kronika Lekarska” 1913, nr 28, s. 531-536.
• Żebrowski B., Precypitacja i odchylenie aleksyny, względna wartość dwóch metod rozpoznawania gatunku krwi, "Medycyna" 1907, nr 29, s. 489.
• Żołątkowski A., W kwestyi rozpoznawania obecności glisty dżdżownicowatej (ascaris lumbricoides) u dzieci, "Nowiny Lekarskie" 1908, nr 1, s. 28.
• Brock W.H., Historia chemii, Warszawa 1999.
• Klimasz K., Rozwój diagnostyki laboratoryjnej w polskich ośrodkach akademickich do 1939 roku. Cz. I. Okres rozbiorów Polski. "Sensus Historiae" 2016, nr 3, s. 141.
• Naskalski.W.J., Diagnostyka laboratoryjna: dylematy rozwoju w dobie automatyzacji procesu analitycznego, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2010, nr 2, s. 322.
• Noszczyk W., Dzieje medycyny w Polsce. Od czasów najdawniejszych do roku 1914, t. I, Warszawa 2015.
• Ostrowska T., Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie w XIX wieku (1800-1900). Zarys historyczno-bibliograficzny, Wrocław 1973.
• Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. II, Warszawa 1994.
• Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. III, Warszawa 1995.
• Świderski G., M. Stański, Władysław Biegański. Lekarz i filozof. 1857-1917, Poznań 1971.
• Urbanek B., Podręczniki a wiedza z zakresu diagnostyki lekarskiej w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Zawód diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011.
• Witczak W., Lekarze polscy w Poznaniu w latach 1815-1918. Próba charakterystyki, Poznań 2000.

Identyfikatory

DOI

doi.org/10.2883/amp.2019/4