Leksykalne regionalizmy i dialektyzmy w języku familijnym Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

• Autorzy: Jaros Violetta

Warianty tytułu

EN

Lexical regionalisms and dialectisms in the family language of Joachim Lelewel (based on letters to his loved ones)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem artykułu są regionalizmy i dialektyzmy leksykalne występujące w języku familijnym Joachima Lelewela, wybitnego historiografa pierwszej połowy XIX w. Podstawę materiałową stanowi 319 listów pisanych z wielu miejsc pobytu historyka w różnych okresach jego życia do najbliższych. Podstawowym założeniem badawczym jest teza o społecznych determinantach języka osobniczego jednostki, przy czym za najważniejszą dla każdego osobnika w procesie socjalizacji i akwizycji języka grupę odniesienia uznaje się rodzinę. W opracowaniu materiału językowego zastosowano metodę opisująco rejestrującą i statystyczną. Celem szkicu jest nie tylko przedstawienie leksyki zakwalifikowanej jako regionalna lub gwarowa, ale także wskazanie jej roli w języku familijnym uczonego i ustalenie pól semantycznych najbardziej obciążonych słownictwem uwarunkowanym geograficznie.

EN

This article analyses regionalisms and dialectisms occurring in the family language of Joachim Lelewel, an outstanding historiographer of the first half of the nineteenth century. The material includes 319 letters written from many places of stay by the historian to his relatives in various periods of his life. The basic research assumption is the thesis concerning the social determinants of a person’s individual language, while the most important reference group for each individual in the process of socialization and language acquisition is family. The descriptive-recording and statistical methods were used in the linguistic material development. The purpose of the review is not only to present lexis classified as regional or dialectal, but also to indicate its role in the scholar’s family language and to determine the semantic fields most influenced by geographically conditioned vocabulary.

Słowa kluczowe

PL

dialektyzm; regionalizm; kresowizm; język familijny; list

EN

dialectism; regionalism; frontierism; family language; letter

• Wydawca: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Czasopismo: Prace Językoznawcze
• Rocznik: 2020
• Numer: XXII/2
• Strony: 39–56

Twórcy

autor

Jaros Violetta

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

Bibliografia

• Grabias S. (2019): Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii. Lublin.
• Handke K. (2008): Język familijny. [W:] tejże: Socjologia języka. Warszawa, s. 75−133.
• Kałkowska A. (1982): Struktura składniowa listu. Wrocław.
• Karaś H. (1996): Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów. Warszawa.
• Kwapień E. (2010): Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku. Warszawa.
• Nowowiejski B. (1991): Regionalizmy kresowe (północno-wschodnie) w mowie mieszkańców Sokółki. [W:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów). Red. K. Handke. Wrocław−Warszawa−Kraków, s. 13−22.
• Piotrowska-Wojaczyk A. (2011): Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej. Poznań.
• Saloni Z. (1999): Dialektyzm (gwaryzm). [W:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. K. Polański. Wrocław−Warszawa−Kraków, s. 120.
• Saloni Z. (1999): Regionalizm (prowincjonalizm). [W:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. K. Polański. Wrocław−Warszawa−Kraków, s. 485.
• Satkiewicz H. (1991): Regionalizmy leksykalne w języku familijnym dawnych mieszkanek Grodna. [W:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów). Red. K. Handke. Wrocław− Warszawa−Kraków, s. 7−11.
• Urbańczyk S. (1983): Uwagi o polszczyźnie prac Joachima Lelewela. „Język Polski” LXIII, z. 3, s. 170−179.
• Wolińska O. (1991): Jeszcze o socjalnych uwarunkowaniach wpływów dialektalnych na język familijny. [W:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów). Red. K. Handke. Wrocław−Warszawa−Kraków, s. 61−77.