Teksty prawne – od analizy składniowej do uwag o stylu

• Autorzy: Łapa Romana

Warianty tytułu

EN

Legal acts – from a syntactic analysis to remarks on style

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorka w centrum uwagi umieszcza opis językoznawczy, który opiera się na założeniach składni mającej podstawy znaczeniowe. Jednostkę oglądu stanowi zdanie normatywne, w którym obiektem rozważań są kategoria modalności i znaczenia gramatyczne sygnalizowane przez określone formy językowe. Cele badawcze to: a) ustalenie, dzięki czemu analiza zdania daje możliwość opisu cech stylistycznych ustaw; b) wyjaśnienie, ile jest tych cech i jak się one nazywają; c) określenie, jaki jest w badanym materiale zakres wykorzystania językowych wykładników stylu prawnego. Okazuje się m.in., że istota związku między badaniami składniowymi i charakterystyką stylu sprowadza się do wyboru odpowiedniego obiektu opisu i aparatury pojęciowej. Zdanie normatywne jest szczególnym typem konstrukcji syntaktycznej, gdyż jego opis prowadzi do wyodrębnienia wszystkich ważnych cech stylu prawnego. Dokładna analiza kategorii semantycznych daje możliwość zbadania funkcji stylistycznych, jakie w tekście prawnym pełnią rozmaite językowe wykładniki tych kategorii.

EN

The article focuses on a linguistic description that is based on syntactic rules, the foundation of which is the meaning. The basic unit of examination here is the normative sentence in which the modality category and grammatical meanings, indicated by certain language forms are taken into consideration. The aims of the research are: a) to decide thanks to what the analysis of sentence makes it possible to determine the stylistic features of legal acts; b) to explain how many stylistic features there are and what their names are; c) to define the range of the use of legal style language indicators in the examined material. The research showed that the relationship between the syntactic analysis and the style characteristics is based on the choice of an appropriate text unit and set of notions. A normative sentence is an example of an extraordinary syntactic structure since its description leads to defining all of the crucial features of the legal style. A precise analysis of semantic categories makes it possible to examine stylistic functions which are indicated in the legal text by various language forms.

Słowa kluczowe

PL

język prawny; ustawa,; składnia; styl; wartości i językowe wykładniki stylu

EN

legal language; statute; syntax; style; value and language forms of style

• Wydawca: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Czasopismo: Prace Językoznawcze
• Rocznik: 2020
• Numer: XXII/2
• Strony: 111–125

Twórcy

autor

Łapa Romana

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Bartmiński J. (1993): Styl potoczny. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, s. 115 134.
• Bartmiński J. (2003): Derywacja stylu. [W:] Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań. T. 2: Warianty języka. Red. J. Bartmiński, J. Szadura. Lublin, s. 59–70.
• Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S. (2009): Tekstologia. Warszawa.
• Choduń A. (2007): Słownictwo tekstów aktów prawnych w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Warszawa.
• Chomsky N. (1965): Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge.
• Dubisz S. (1995): Styl? „Stylistyka”. T. 4, s. 277–280.
• Duszak A. (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa.
• Fleischer W., Michel G. (1975): Stilistik der deutsche Gegenwartssprache. Leipzig.
• Gajda S. (1982): Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym. Warszawa.
• Gajda S. (2013): Teoria stylu i stylistyka. [W:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Kraków, s. 15–33.
• Grzegorczykowa R. (2001): Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa.
• Jadacka H. (2006): Poradnik językowy dla prawników. Warszawa.
• Jędrzejko E. (1987): Semantyka i składnia polskich czasowników deontycznych. Wrocław.
• Jędrzejko E. (1993): Nominalizacje w języku i w tekstach współczesnej polszczyzny. Katowice.
• Jędrzejko E. (2000): Modalność – w języku i w tekstach: od gramatyki do stylistyki. [W:] Kategorie pragmatyczne w tekście literackim. Wstęp do stylistyki pragmatycznej. Red. E. Sławkowa. Cieszyn, s. 113–155.
• Jędrzejko E. (2005): Składnia. Style. Teksty. Składniowe aspekty zróżnicowania i przemian polszczyzny XX wieku. Katowice.
• Klemensiewicz Z. (1982): Problematyka składniowej interpretacji stylu. [W:] Składnia, stylistyka, pedagogika językowa. Red. A. Kałkowska. Warszawa, s. 433–496.
• Krążyńska Z. (2005): Znaczenia gramatyczne staropolskich wyrażeń przyimkowych z imiennym członem osobowym. [W:] Rozprawy o historii języka polskiego. Red. S. Borawski. Zielona Góra, s. 347–422.
• Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. (2016): Składnia średniowiecznej polszczyzny. Poznań.
• Kurkowska H., Skorupka S. (1959): Stylistyka polska. Zarys. Warszawa.
• Lizisowa M. T. (2006): Tekst – kontekst – interpretacja. W poszukiwaniu semiotyczno-dyskursywnych wzorców konkretyzacji języka. Kraków.
• Lizisowa M. T. (2016): Komunikacyjna teoria języka prawnego. Poznań.
• Łapa R. (2003): Predykatywne wyrażenia modalne z bezokolicznikiem we współczesnej polskiej prasie. Poznań.
• Łapa R. (2009a): Relacja ‘dominujący’ – ‘podporządkowany’ we współczesnych tekstach prawnych. [W:] Kształtowanie się wzorów i wzorców językowych. Red. A. Piotrowicz, K. Skibski, M. Szczyszek. Poznań, s. 247–254.
• Łapa R. (2009b): ‘Dominujący’ i ‘podporządkowany’ w Kodeksie prawa kanonicznego. [W:] Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym). T. 4. Materiały z konferencji Gniezno 22 24.09.2008 r. Red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka. Poznań, s. 337–345.
• Łapa R. (2009c): ‘Dawca’ i ‘biorca’ we współczesnych tekstach prawnych. „Białostockie Archiwum Językowe” nr 9, s. 171–185.
• Łapa R. (2014): Relacje modalne we współczesnych aktach normatywnych. „Poznańskie Studia Polonistyczne” XXI (XLI), z. 2, s. 41–51.
• Łapa R. (2015): Język prawny w świetle analizy językoznawczej. Wybrane zagadnienia składniowe. Poznań.
• Łapa R. (2018): Konstrukcje z przyimkami w języku prawnym. Relacje temporalne. [W:] Język nasz ojczysty w kontaktach międzyludzkich. Red. B. Taras. Rzeszów, s. 111–120.
• Malinowska E. (2012): Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego. Opole.
• Malinowski A. (2006): Polski język prawny. Wybrane zagadnienia. Warszawa.
• Mayenowa M. R. (1974): Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Warszawa.
• Miczka E. (2002): Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu. Katowice.
• Mikołajczak S. (1990): Składnia tekstów naukowych: dyscypliny humanistyczne. Poznań.
• Pawelec R. (2007): Zrozumiałość i poprawność składniowa tekstów prawnych a problem nominalizacji. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Red. A. Niewiadomski. Warszawa, s. 67–75.
• Pisarkowa K. (1975): Składnia rozmowy telefonicznej. Wrocław.
• Polański K. (red.) (1995): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław
• Ruszkowski M. (2001): Kategorie pośrednie w składni polskiej. Kielce.
• Skubalanka T. (1984): Historyczna stylistyka języka polskiego. Wrocław.
• Skubalanka T. (1991): Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego. Lublin.
• Witosz B. (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice.
• Wojtak M. (1993): Styl urzędowy. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, ns. 147–162.
• Wronkowska S. (2005): Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań.
• Zdunkiewicz-Jedynak D. (2008): Wykłady ze stylistyki. Warszawa.
• Zieliński M. (1972): Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Poznań.
• Zieliński M. (1999): Języki prawne i prawnicze. [W:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci. Red. W. Pisarek. Kraków, s. 50–74.
• Zieliński M. (2004): Język prawny, język administracyjny, język urzędowy. [W:] Język – prawo – społeczeństwo. Red. E. Malinowska. Opole, s. 9–18.
• Zieliński M. (2008): Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa.
• Zieliński M., Ziembiński Z. (1992): Dyrektywy i sposób ich wypowiadania. Warszawa.
• Ziomek J. (1990): Retoryka opisowa. Wrocław.
• Ziółkowska O. (2016): Specyfika języka „Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki. Poznań.