Punktowa koncepcja teraźniejszości

• Autorzy: Raźniak Maciej

Warianty tytułu

EN

The concept of Point Present

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono koncepcję teraźniejszości przyjmowaną w czasoprzestrzeni klasycznej oraz wskazano problemy, jakie napotyka jej aplikacja do czasoprzestrzeni Minkowskiego. Autor pracy pokazuje, że klasyczne spojrzenie na odnośne pojęcie zostaje zachowane, gdy przyjmie się koncepcję punktowej teraźniejszości. W tekście zaproponowano również ogólny schemat punktowego podejścia do teraźniejszości w szczególnej teorii względności oraz rozważono płynące stąd konsekwencje dla przedmiotów zlokalizowanych w czasoprzestrzeni Minkowskiego.

EN

The article analyses the concept of present assumed in classical spacetime and problems faced by its application to Minkowski spacetime. The author of the paper shows that preservation of the classical notion of present is possible when the concept of point present is adopted. The text proposes a general scheme of the point approach to present in Special Theory of Relativity and presents its consequences for objects located in Minkowski space-time.

Słowa kluczowe

PL

filozofia fizyki; czas; czasoprzestrzeń; ontologia; zdarzenie

EN

philosophy of physics; time; space-time; ontology; event

• Wydawca: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Czasopismo: Edukacja Filozoficzna
• Rocznik: 2023
• Numer: 75
• Strony: 41-65

Twórcy

autor

Raźniak Maciej

Bibliografia

• Augustynek Z., Ewentyzm punktowy, w: tegoż, Czasoprzestrzeń. Eseje filozoficzne, WFiS UW, Warszawa 1997, s. 174–183.
• Augustynek Z., Natura czasu, PWN, Warszawa 1975.
• Augustynek Z., Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Studium filozoficzne, PWN, Warszawa 1979.
• Augustynek Z., Realizmy: temporalny i spacjalny, w: tegoż, Czasoprzestrzeń. Eseje filozoficzne, WFiS UW, Warszawa 1997, s. 66–87.
• Bigaj T., Jakościowe teorie czasoprzestrzeni, „Filozofia Nauki” 1995, nr 3(4), s. 33–52.
• Brading K., Presentism as an Empirical Hypothesis, „Philosophy of Science” 2013, t. 80, nr 5, s. 1101–1111.
• Callender C., Shedding Light on Time, „Philosophy of Science” 2000, t. 67, s. 587–599.
• Dainton B., Time and Space, Routledge, New York 2014.
• Earman J., World Enough and Space-Time, MIT Press, Cambridge, MA 1989.
• Einstein A., Przestrzeń i czas w fizyce przedrelatywistycznej, w: tegoż, Istota teorii względności, tłum. A. Trautman, Zysk i S-ka, Poznań 2021, s. 31–54.
• Einstein A., Szczególna teoria względności, w: tegoż, Istota teorii względności, tłum. A. Trautman, Zysk i S-ka, Poznań 2021, s. 55–88.
• Harrington J., Special Relativity and the Future: A Defense of the Point Present, „Studies in the History and Philosophy of Modern Physics” 2008, t. 39, nr 1, s. 82–101.
• Heisenberg W., Fizyka a filozofia, tłum. S. Amsterdamski, Książka i Wiedza, Warszawa 1965.
• Hinchliff M., A Defense of Presentism in a Relativistic Setting, „Philosophy of Science” 2000, t. 67, s. 575–586.
• Kopczyński W., Trautman A., Czasoprzestrzeń i grawitacja, PWN, Warszawa 1984.
• Krajewski W., Związek przyczynowy, PWN, Warszawa 1967.
• Lowe E.J., Presentism and Relativity: No Conflict, w: New Papers on the Present – Focus on Presentism, red. R. Ciuni, K. Miller, G. Torrengo, Philosophia Verlag, Munich 2013, s. 134–153.
• Putnam H., Time and Physical Geometry, „The Journal of Philosophy” 1967, t. 64, nr 8, s. 240–247.
• Rietdijk C.W., A Rigorous Proof of Determinism Derived from the Special Theory of Relativity, „Philosophy of Science” 1966, t. 33, nr 4, s. 341–344.
• Savitt S., There’s No Time Like The Present (in Minkowski Space-Time), „Philosophy of Science” 1998, t. 67, s. 563–574.
• Stein H., On Einstein-Minkowski Space-Time, „Journal of Philosophy” 1968, t. 65, nr 1, s. 5–23.
• Wüthrich Ch., The Fate of Presentism in Modern Physics, w: New Papers on the Present – Focus on Presentism, red. R. Ciuni, K. Miller, G. Torrengo, Philosophia Verlag, Munich 2013, s. 91–131.

Uwagi

PL