Augustyn o umyśle, intelekcie i Bożym oświeceniu

• Autorzy: Zembrzuski Michał

Warianty tytułu

EN

Augustine on Mind, Intellect, and God’s Illumination

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Augustyńskie wyjaśnienia natury duszy ludzkiej zmierzają do ukazania jej aktywności. Augustyn nie ma wątpliwości co do tego, by same te aktywności były utożsamione z duszą, gdyż ta identyczność pozwala na stwierdzenie zachodzenia faktycznych działań. Dusza działa doskonale, o ile działa w pełni, a więc na sposób, w jaki każde działanie ją stanowi. W obszarze działań intelektualnych dusza spełnia się w działaniu intelektualnym, w działaniu, które jest odzwierciedleniem natury Boga. Celem niniejszego artykułu jest próba ustalenia znaczeń różnych wyrażeń określających duszę (anima, animus, spiritus, intellectus, mens, ratio) w myśli filozoficznej świętego Augustyna. Pozwoli to na lepsze zrozumienie Augustyńskiej koncepcji poznania intelektualnego a szczególnie idei oświecenia, jakiego doznaje dusza w poznawaniu rzeczywistości.

EN

Augustine’s explanations of the nature of the human soul are aimed at showing its activity. Augustine has no doubts that the activities themselves are identified with the soul, since this identity allows for the occurrence of actual activities to be ascertained. The soul works perfectly as long as it functions fully, and therefore in the way that every action constitutes it. In the area of intellectual activities, the soul is fulfilled in intellectual action, the action that reflects God’s nature. The aim of this article is to try to determine the meanings of the various terms that define the soul (anima, animus, spiritus, intellectus, mens, ratio) in the philosophical thought of Saint Augustine. This will make possible a better understanding of the Augustinian concept of intellectual cognition, especially the idea of illumination that the soul experiences in knowing reality.

Słowa kluczowe

PL

Augustyn; poznanie intelektualne; dusza; intelekt; umysł; oświecenie

EN

Augustine; intellectual cognition; soul; intellect; mind; illumination

• Wydawca: Uniwersytet Warszawski. Wydział Filozofii
• Czasopismo: Edukacja Filozoficzna
• Rocznik: 2021
• Numer: 72
• Strony: 159-182

Twórcy

autor

Zembrzuski Michał

Bibliografia

• Augustyn, Komentarz słowny do Księgi Rodzaju, w: tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, tłum. J. Sulowski, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1980, s. 113–382.
• Augustyn, Księga osiemdziesięciu trzech kwestii, tłum. I. Radziejowska, Wydawnictwo Marek Derewiecki, „Ad Fontes” t. XXVI, Kęty 2012.
• Augustyn, O nauczycielu, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. J. Modrzejewski, „Znak”, Kraków 2001, s. 433–485.
• Augustyn, O nieśmiertelności duszy, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. L. Kuc, „Znak”, Kraków 2001, s. 311–333.
• Augustyn, O porządku, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. J. Modrzejewski, „Znak”, Kraków 2001, s. 155–233.
• Augustyn, O Trójcy świętej, tłum. M. Stokowska, „Księgarnia św. Wojciecha”, Poznań–Warszawa–Lublin 1963.
• Augustyn, O wielkości duszy, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. D. Turkowska, „Znak”, Kraków 2001, s. 339–419.
• Augustyn, O wolnej woli, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. A. Trombala, „Znak”, Kraków 2001, s. 493–648.
• Augustyn, O Państwie Bożym, tłum. W. Kornatowski, t. 1–2, De Agostini Polska, Warszawa 2003.
• Augustyn, Solilokwia, w: tenże, Dialogi filozoficzne, tłum. A. Świderkówna, „Znak”, Kraków 2001, s. 239–333.
• Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, „Znak”, Kraków 2008.
• G. Catapano, Augustine, w: The History of Philosophy in Late Antiquity, t. 1, L.P. Gerson (red.), Cambridge University Press, Cambridge, New York, NY 2010, s. 552-581, https://doi.org/10.1017/CHOL9780521764407.
• Copleston F., Historia filozofii, t. 2, tłum. S. Zalewski, IW PAX, Warszawa 2000.
• O’Daly G., Augustine’s Philosophy of Mind, University of California Press, Berkeley 1987.
• A. D. Fitzgerald, Illumination Divine, w: Augustine through the ages: An Encyclopedia, A. D. Fitzgerald (red.), W. B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, MI, Cambridge 2009, s. 438–440, https://doi.org/10.1177/000842980002900244.
• Gilson É., Wprowadzenie do nauki świętego Augustyna, tłum. Z. Jakimiak, IW PAX, Warszawa 1953.
• Klimski T., Poznanie ludzkie według św. Augustyna, „Studia Philosophiae Christianae” 1985, t. 21, nr 2, s. 244–248.
• Kijewska A., Święty Augustyn, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 2007.
• Kowalczyk S., Człowiek i Bóg w nauce św. Augustyna, ODISS, Lublin 2007.
• Matthews G.B., Knowledge and illumination, w: E. Stump. N. Kretzmann, The Cambridge Companion to Augustine, Cambridge University Press 2006, s. 171–185, https://doi.org/10.1017/CCOL0521650186.
• Nash R.H., The Light of the Mind: St. Augustine’s Theory of knowledge, The University Press of Kentucky, Lexington 1969.
• Niederbacher B., The human soul: Augustine’s case for soul-body dualism, w: D.V. Meconi, E. Stump, The Cambridge Companion to Augustine (second ed.), Cambridge University Press 2014, s. 125–141, https://doi.org/10.1017/CCO9781139178044.012
• Obrycki K., Pochodzenie duszy ludzkiej a dziedzictwo grzechu pierworodnego, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2007, t. 20, nr. 1, s. 125–144.
• Pawlikowski T., Myśl jako wewnętrzna wypowiedź umysłu w koncepcji św. Augustyna, „Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych”, t. X, Białystok 1998, s. 13–25.
• Pawłowski M., Zagadnienie aktywności poznawczych duszy w środkowym okresie twórczości św. Augustyna, w: A. Górniak (red.), Filozoficzne aspekty średniowiecznej mistyki, „Studia nad filozofią starożytną i średniowieczną”, t. 3, WFIS UW, Warszawa 2005, s. 17–45.
• Schumacher L., Divine Illumination. The History and Future of Augustine’s Theory of Knowledge, Wiley-Blackwell, Oxford 2011.
• Teske R., Augustine’s theory of soul, w: E. Stump, N. Kretzmann (red.), The Cambridge Companion to Augustine, Cambridge University Press 2001, s. 116-123, https://doi.org/10.1017/CCOL0521650186.010.
• Warchał R., „Animus et conscientia” – gnozeologiczne przesłanki Augustyńskiej aksjologii, „Humaniora. Czasopismo Internetowe” 2020,), nr 2 (30), s. 47–58.
• Williams A.N., Boski zmysł. Intelekt w teologii patrystycznej, tłum. W. Dawidowski, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014.
• Zembrzuski M., Filozofia intelektu. Tomasza z Akwinu koncepcja intelektu możnościowego i czynnego, Liberi Libri, Warszawa 2019.