Terminy hiszpańskie w szesnastowiecznym rękopisie Gall. Fol. 220 z kolekcji berlińskiej w Krakowie

• Autorzy: Moroz, Sara

Warianty tytułu

PL

Spanish terms in the sixteenth-century manuscript. Gall. Fol. 220 from the Berlin collection in Crakow

PL

Términos españoles en el manuscrito del siglo XVI Gall. Fol. 220 de la colección berlinesa en Cracovia

Abstrakty

PL

Rękopis Gall. Fol. 220 pochodzi z kolekcji berlińskiej w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Jest to francuskojęzyczny zbiór przepisów kulinarnych, powstałych w drugiej połowie XVI wieku. Owa książka kucharska nie jest dobrze znana i nie została dotychczas opublikowana. Od strony kulinarnej znajdujemy w niej wiele różnorodnych przepisów łączących kuchnię średniowieczną z nowościami, które przybyły w epoce Renesansu. Spotykamy także dania międzynarodowe pochodzące z pogranicza francusko-hiszpańskiego bądź francusko-włoskiego. Zauważamy wzrost spożycia słodyczy i rozwój cukiernictwa, ale również coraz większe zainteresowanie przyrządzaniem warzyw i różnych rodzajów i części mięsa. Zaś od strony językowej rękopis prezentuje liczne nowości w słownictwie kulinarnym: nienotowaną dotąd grafię terminów kulinarnych, użycie ich w nowym, nieznanym znaczeniu, powstanie zupełnie nowych jednostek leksykalnych oraz zapożyczenia z języka niderlandzkiego.

EN

The manuscript Gall. Fol. 220 belongs to the Berlin Collection of Jagiellonian Library in Cracow. It is a French-speaking set of recipes from the 16th century. This particular cook book is not well known and has not been published so far. From culinary point of view there are a lot of various recipes, which are combining medieval cuisine with renaissance novelties. Moreover an international, from french-spanisch or french-italian borderline, dishes can be found in this manuscript. The raising amount of candies and confectionary is explicit as well as the more variety in different vegetables and meat parts. Linguistically, the manuscript presents a plenty of interesting culinary words: not listed yet culinary terms orthography and its new, unfamiliar sense, an entirely new lexical units, as well as loanwords from Dutch.

ES

El manuscrito de Gall. Fol. 220 proviene de la colección berlinesa que ésta disponible en la Biblioteca Jaguelónica de Cracovia. Es un conjunto de recetas francófonas, escritas en la segunda mitad del siglo XVI. Hasta ahora no se ha publicado este manuscrito y hay poca gente que lo conozca. Desde la perspectiva culinaria encontramos en ese texto una gran variedad de recetas que combinan la cocina medieval con las novedades que llegaron al Renacimiento. También, encontramos allí algunos platos internacionales de la frontera franco-española o franco-italiana. Se puede observar un aumento en el consumo de dulces y el desarrollo de productos de confitería, pero también un creciente interés en la fabricación de verduras y varios tipos y piezas de carne. Desde la perpectiva lingüística, el manuscrito presenta numerosas novedades en el vocabulario culinario: varios términos de cocina inéditos, el uso de algunas palabras con un significado nuevo, desconocido hasta entonces o la creación de unidades léxicas completamente nuevas y también algunos préstamos del holandés.

Słowa kluczowe

EN

kolekcja berlińska; kuchnia francuska; przepisy kulinarne; rękopisy; XVI wiek; berlin collection; French cuisine; recipes; manuscripts; 16th century; colección berlinesa; cocina francesa; recetas culinarias; manuscritos; XVI siglo

• Wydawca: Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Czasopismo: Białostockie Archiwum Językowe
• Rocznik: 2017
• Tom: 17

Daty

wydano

2017

Twórcy

autor

Moroz, Sara

Bibliografia

• Birlouez Eric, Festins princiers et repas paysansà la Renaissance, Rennes : Editions Ouest-France 2011.
• Dictionnaire de l’ancienne langue française du IXe siècle au XVe siècle par Frédéric Godefroy, Paris : Libraire – Editeur, 1891–1902.
• Ferrieres Madeleine, Nourritures canailles, Paris : Editions du Seuil 2007.
• Flandrin Jean-Louis, Montanari Massimo (dir.), Histoire de l’alimentation, Paris : Fayard 1996.
• Histoire universelle, depuis le commencement du monde, jusqu’à present: – L’ Histoire de Timûr Bek ou Tamerlan [et] de ses Successeurs; ... de l’Hindûstan ou de l’Empire Du Grand-Mogol, vol. 18, Arkstée et Merkus, Amsterdam, 1762.
• Laurioux Bruno, Le règne de Taillevent. Livres et pratiques culinaires à la fin du Moyen Age, Paris : Publications de la Sorbonne 1997.
• Laurioux Bruno, Manger au Moyen Age, Paris : Pluriel 2002.
• Meyer–Lübke, Wilhelm, Romanisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg : Carl Winter 1911.
• Tylus Piotr, Manuscrits français de la collection berlinoise disponibles à la Biblioth`eque Jagellonne de Cracovie (XVIe-XIXe siècles), Cracovie : Fibula II [Collectio Fibulae] 2010.
• Wilkiewicz Sara, Un livre de cuisine du XVIe siècle dans la collection berlinoise – une cuisine originale ? une cuisine nouvelle ?, Romanica Cracoviensia 2014/14, s. 234–240.
• info.filg.uj.edu.pl/fibula (dostęp 2 II 2016)
• http://www.cnrtl.fr/definition/olla-podrida (dostęp: 26 czerwiec 2017).
• http://www.grec.cat/cgibin/mlt00.pgm (dostęp: 11 kwiecień 2017).

Identyfikatory

URI

http://hdl.handle.net/11320/6607

DOI

10.15290/baj.2017.17.21