Konkurencyjność sektora żywnościowego Polski na rynkach zagranicznych w latach 2018-2022

• Autorzy: Iwona Szczepaniak , Małgorzata Juchniewicz

Warianty tytułu

Poland's Food Sector Competitiveness on Foreign Markets in 2018-2022

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego artykułu jest ocena konkurencyjności sektora żywnościowego Polski na rynkach zagranicznych w ujęciu dynamicznym w latach 2018-2022. Okres ten charakteryzował się dużymi zmianami uwarunkowań zewnętrznych oddziałujących na polski handel żywnością, takimi jak wystąpienie Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (brexit), pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie. W badaniach posłużono się techniką pozycjonowania produktów z wykorzystaniem dwóch wymienionych mierników konkurencyjności. Dane źródłowe pochodziły w szczególności z bazy Banku Światowego (WITS-Comtrade) oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Na opracowanie składają się wstęp, cztery części merytoryczne oraz zakończenie. W pierwszej części przeprowadzono rozważania na temat pojęcia konkurencyjności, w tym konkurencyjności w ujęciu międzynarodowym, oraz odniesiono to pojęcie do sektora żywnościowego. W kolejnej części zawarto omówienie zastosowanej metody badawczej, tj. formuł i interpretacji obu wskaźników konkurencyjności oraz techniki "mapowania produktów". W trzeciej części uwaga została skupiona na ewolucji handlu zagranicznego produktami żywnościowymi Polski. Przedstawiono zmiany podstawowych strumieni handlowych, a także uwarunkowania zewnętrzne oddziałujące na polski handel żywnością w analizowanym okresie (w tym wpływ brexitu, pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie). W następnej części zawarto wyniki analizy konkurencyjności Polski w handlu produktami żywnościowymi na rynku międzynarodowym, przeprowadzonej na podstawie wspomnianych wskaźników RCA i LFI. Opracowanie kończy próba przedstawienia perspektyw rozwoju handlu produktami żywnościowymi i utrzymania konkurencyjności Polski w tym obszarze w ciągu najbliższych kilku lat w kontekście wciąż zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych. (fragment tekstu)

EN

The research on competitiveness, derived from the theory of international exchange, is becoming increasingly important under the current conditions of internationalisation, integration and globalisation processes. Competitiveness, therefore, is understood as the ability to cope with international competition, manifesting itself by the acceptance of a country's products by customers on foreign markets. Thus, it is defined as a country's ability to maintain or increase market shares. A similar approach can also be used while analysing the food sector competitiveness. The aim of the article is to assess the competitiveness of the Polish food sector on foreign markets in a dynamic approach, i.e., in the years 2018-2022. The changes in the basic trade flows, i.e., goods export, import and trade balance, as well as their geographical structure, together with the external conditions affecting the Polish food trade are discussed in the article. The study also contains an assessment of the Polish food sector competitiveness on the world market, carried out on the basis of two competitiveness indicators, i.e., the index of revealed comparative advantages in exports according to B. Balassa (RCA) and the Lafay export-import relations index (LFI). Both indicators testify to the inter-industry specialisation in trade by a given group of products. The comparative advantages and specialisation level of the production and export of the analysed products are expressed, among others, by the growing trade surplus of the products under research. The analysis was carried out on the level of HS (Harmonized Commodity Description and Coding System) codes. The statistical data, analysed in the article, were taken from the World Integrated Trade Solutions (WITS-Comtrade) database and Statistics Poland, as well as the literature sources on the subject. The perspectives for the successful development of the food products trade, while maintaining Poland's competitiveness in the said sector under the changing external conditions, were presented in the final part of the text.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konkurencyjność gospodarki żywnościowej; Produkty rolne; Handel artykułami żywnościowymi; Handel zagraniczny

EN

Competitiveness of the food economy; Agricultural products; Food trade; Foreign trade

• Czasopismo: Studia BAS
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 1 (77) Konkurencyjność przedsiębiorstw w Polsce
• Strony: 73-102

Twórcy

autor

Iwona Szczepaniak

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa

autor

Małgorzata Juchniewicz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Ambroziak Ł., Brexit: bilans korzyści i strat w polsko-brytyjskim handlu rolno-spożywczym, "Przemysł Spożywczy" 2023, t. 77, nr 7, https://doi.org/10.15199/65.2023.7.1.
• Ambroziak Ł., Szczepaniak I., Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej, "Studia BAS" 2016, nr 4(48) [Wspólna polityka rolna, red. D. Stankiewicz].
• Ambroziak Ł., Szczepaniak I., Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności (4). Pozycja konkurencyjna, Program Wieloletni 2011-2014, nr 74, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013.
• Balassa B., Trade Liberalisation and "Revealed" Comparative Advantage, "The Manchester School" 1965, t. 33, nr 2, https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x.
• Bojnec Š., Fertő I., Agri-Food Comparative Advantages in the European Union Countries by Value Chains Before and After Enlargement Towards the East, "Journal of Agricultural Science" 2019, t. 30, nr 2, https://doi.org/10.15159/jas.19.10.
• Bojnec Š., Fertő I., Agri-Food Export Competitiveness in European Union Countries, "Journal of Common Market Studies" 2015, t. 53, nr 3, https://doi.org/10.1111/jcms.12215.
• Bojnec Š., Fertő I., Agro-Food Trade Competitiveness of Central European and Balkan Countries, "Food Policy" 2009, t. 34, nr 5, https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2009.01.003.
• Bułkowska M., Rozwój polskiego eksportu rolno-spożywczego w świetle modelu grawitacji, Studia i Monografie, nr 197, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2023.
• Gambrel P.A., Cianci R., Maslow's Hierarchy of Needs: Does it Apply in a Collectivist Culture, "Journal of Applied Management and Entrepreneurship" 2003, t. 8, nr 2.
• Grubel H.G., Lloyd P.J., Intra-Industry Trade: the Theory and Measurement of Intra-Industry Trade in Differentiated Products, Macmillan, London 1975.
• Heckscher E., The Effect of Foreign Trade on the Distribution Income, "Ekonomist Tidskrift" 1919, nr 21.
• Juchniewicz M., Determinanty konkurencyjności przemysłu spożywczego, "Studia Ekonomiczne" 2011, nr 79.
• Juchniewicz M., Łukiewska K., Competitive Position of the Food Industry of the European Union on the Global Market, "Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia" 2015, t. 14, nr 3, https://aspe.sggw.edu.pl/article/view/430.
• Kaus W., Beyond Engel's Law - A Cross-country Analysis, "Journal of Socio-Economics" 2013, nr 47, http://dx.doi.org/10.1016/j.socec.2013.10.001.
• Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa. Teoria i praktyka, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Lafay G., The Measurement of Revealed Comparative Advantages [w:] International Trade Modelling, red. M.G. Dagenais, P.A. Muet, Chapman & Hill, London 1992.
• Luka konkurencyjna na poziomie przedsiębiorstwa a przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Implikacje dla strategii firm i polityki gospodarczej, red. M. Gorynia, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2002.
• Misala J., Historia rozwoju teorii i polityki konkurencyjności międzynarodowej, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.
• Misala J., Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011.
• Misala J., Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2005.
• Morkis G., Stosowanie systemów zarządzania jakością a konkurencyjność polskiego przemysłu spożywczego [w:] Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności (5). Synteza, red. I. Szczepaniak, Monografie Programu Wieloletniego 2011-2014, nr 115, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2014.
• Ohlin B., International and Interregional Trade, Harvard University Press, Cambridge 1933.
• Pawlak K., Kołodziejczak M., Kołodziejczak W., Konkurencyjność sektora rolno-spożywczego nowych krajów członkowskich UE w handlu wewnątrzwspólnotowym, "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej" 2010, nr 1(322).
• Pawlak K., Poczta W., Konkurencyjność rolnictwa polskiego w kontekście globalizacji i integracji gospodarczej - potencjał i pozycja konkurencyjna, "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej" 2020, nr 365 (numer specjalny 4), https://doi.org/10.30858/zer/130541.
• Posner M., International Trade and Technical Change, "Oxford Economic Paper" 1961, t. 13, nr 3.
• Siggel E., International Competitiveness and Comparative Advantage: A Survey and a Proposal for Measurement, "Journal of Industry, Competitiveness and Trade" 2006, t. 6, nr 2, https://link.springer.com/article/10.1007/s10842-006-8430-x.
• Szczepaniak I., Changes in Comparative Advantages of the Polish Food Sector in World Trade, "Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy" 2019, t. 14, nr 3, https://doi.org/10.24136/eq.2019.022.
• Szczepaniak I., Comparative Advantages in Polish Export to the European Union - Food Products vs Selected Groups of Non-food Products, "Oeconomia Copernicana" 2018, t. 9, nr 2, https://doi.org/10.24136/oc.2018.015.
• Szczepaniak I., Differentiation of Food Prices between European Union Countries, "Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists" 2021, t. 24, nr 1, https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.7068.
• Szczepaniak I., Pozycja konkurencyjna Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi na wybranych rynkach [w:] Konkurencyjność polskich producentów żywności i jej determinanty (4), red. I. Szczepaniak, Monografie Programu Wieloletniego 2015-2019, nr 86, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2018.
• Szczepaniak I., System "konkurencyjność" - wybrane aspekty teoretyczne i empiryczne [w:] Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności (5). Synteza, red. I. Szczepaniak, Program Wieloletni 2011-2014, nr 115, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2014.
• Szczepaniak I., Ambroziak Ł., Bułkowska M., Kosior K., Międzynarodowa konkurencyjność polskich producentów żywności - wybrane aspekty [w:] Ewolucja międzynarodowej sytuacji rynkowej i jej wpływ na konkurencyjność krajowego sektora żywnościowego, red. I. Szczepaniak, P. Szajner, Monografie Programu Wieloletniego 2015-2019, nr 100, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2019.
• Szczepaniak I., Ambroziak Ł., Kosior K., Konkurencyjność sektora rolno-spożywczego w Polsce na tle uwarunkowań makroekonomicznych, "Studia BAS" 2018, nr 3(55) [Konkurencyjność polskiej gospodarki, red. A. Grycuk, P. Russel], https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2018.18.
• Szczepaniak I., Ambroziak Ł., Szajner P., Handel zagraniczny i międzynarodowa konkurencyjność polskiego sektora rolno-spożywczego [w:] Analiza sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej rolnictwa i gospodarki żywnościowej na początku trzeciej dekady XXI wieku, red. S. Łaba, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2023.
• Szczepaniak I., Ambroziak Ł., Szajner P., Handel zagraniczny i międzynarodowa konkurencyjność polskiego sektora rolno-spożywczego [w:] Ocena sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 2021 roku w warunkach pandemii na tle lat poprzednich, red. M. Podstawka, A. Wrzochalska, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022.
• Szczepaniak I., Szajner P., Strategia "Od pola do stołu" w sektorze przetwórstwa spożywczego, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2022.
• Vernon R., International Investment and International Trade in the Product Cycle, "Quarterly Journal of Economics" 1966, nr 80.
• Widodo T., Comparative Advantage: Theory, Empirical Measures and Case Studies, "Review of Economic and Business Studies" 2009, nr 4.
• Wijnands J.H.M., Verhoog A.D., Competitiveness of the EU Food Industry. Ex-post Assessment of Trade Performance Embedded in International Economic Theory, LEI Report 2016-018, LEI Wageningen UR, Wageningen 2016, https://doi.org/10.18174/369980.
• Wnorowski H., Handel zagraniczny a wzrost gospodarczy [w:] Teoria ekonomii: Makroekonomia, red. K. Meredyk, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2000.
• Woś A., Konkurencyjność polskiego sektora żywnościowego. Synteza, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Warszawa 2003.
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 kwietnia 2023 r. w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych (Dz.U. 2023, poz. 717).
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 września 2023 r. w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych (Dz.U. 2023, poz. 1898).
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/870 z dnia 30 maja 2022 r. w sprawie środków tymczasowej liberalizacji handlu będących uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do ukraińskich produktów na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony (Dz.Urz. UE L 152).
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1077 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie środków tymczasowej liberalizacji handlu będących uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do ukraińskich produktów na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony (Dz.Urz. UE L 114I).
• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/903 z dnia 2 maja 2023 r. wprowadzające środki zapobiegawcze dotyczące niektórych produktów pochodzących z Ukrainy (Dz.Urz. UE L 114I).
• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1100 z dnia 5 czerwca 2023 r. wprowadzające środki zapobiegawcze dotyczące niektórych produktów pochodzących z Ukrainy (Dz.Urz. UE L 114I).
• Archiwum kursów średnich - tabela A, Narodowy Bank Polski, https://nbp.pl/statystyka-i-sprawozdawczosc/kursy/archiwum-tabela-a-csv-xls/.
• FAO Food Price Index, Food and Agriculture Organization, https://www.fao.org/worldfoodsituation/fao-food-price-index/en.
• Główny Urząd Statystyczny (GUS), Dziedzinowa Baza Wiedzy: Handel zagraniczny, http://swaid.stat.gov.pl/SitePagesDBW/HandelZagraniczny.aspx.
• Główny Urząd Statystyczny, Wskaźniki makroekonomiczne, https://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne.
• Główny Urząd Statystyczny, "Mały Rocznik Statystyczny Polski 2023", https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznik-statystyczny-polski-2023,1,25.html