Wizja jako metoda?

• Autorzy: Krzysztof Gorlach

Warianty tytułu

Vision as a Method?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule sformułowano tezę, że istnieje potrzeba przemyślenia koncepcji "wizji jako metody" na bazie opublikowanej w 2023 r. w Polsce pracy Polska wieś 2044. Wizja rozwoju, pod red. nauk. M. Halamskiej, M. Kłodzińskiego i M. Stanny. Podjęto tu próbę wykazania, iż "wizja jako metoda" jest bardziej użyteczna niż "utopia jako metoda", która to koncepcja została sformułowana w 2016 r. w artykule M. Shucksmitha pt. "Reimaging the rural: From rural idyll to good countryside". "Wizja jako metoda" inaczej niż "utopia jako metoda" bazuje na idei "wyobraźni socjologicznej" (C.W. Mills), perspektywie "samospełniającej się przepowiedni" (R.K. Merton) oraz "teorii pola" (K. Lewin). Dlatego autor zaprezentował syntetyczną analizę zasadniczych przekazów zawartych we wspomnianej pracy Polska wieś 2044. Wizja rozwoju jako bazujących na idei wyobraźni socjologicznej. Ponadto wskazał potrzebę dystrybucji tych przekazów wśród głównych aktorów prowadzących debatę nad przyszłością wsi w taki sposób, aby wprowadzić je na ścieżkę samospełniającej się przepowiedni. Rezultaty tej debaty, czyli potencjalne uzgodnienie stanowisk, może być następnie analizowane w perspektywie teorii pola jako droga do relatywnie stabilnych rozwiązań analizowanych problemów społecznych. (abstrakt oryginalny)

EN

The author argues that there is a need to re-think the idea of "vision as method" based on the recent book published in Poland in 2023: Polska wieś 2044. Wizja rozwoju, edited by M. Halamska, M. Kłodziński and M. Stanny. It is showed that "vision as a method" is a more useful than "utopia as a method" concept, developed recently in 2016 by M. Shucksmith in his article "Re-imaging the rural: From rural idyll to good countryside". It is based, contrary to the "utopia as a method", on the ideas of C.W. Mills' "sociological imagination", R.K. Merton's perspective of "self-fulfilling prophecy" as well as K. Lewin's "field theory". Therefore the brief analysis of basic messages contained in the Polska wieś 2044. Wizja rozwoju book as founded on the idea of "sociological imagination" has been presented. Moreover, the argument that main messages from the book should be distributed among various social actors in order to put them on the path of "self-fulfilling prophecies" has been developed. Finally, the results of the deliberation, i.e. the possible reconciliation of positions might have been considered, according to the "field theory" message, as relatively stable solutions of analysed social problems. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Socjologia; Rozwój obszarów wiejskich; Przemiany demograficzne; Przemiany społeczne; Sytuacja społeczno-ekonomiczna; Badania naukowe

EN

Sociology; Rural development; Demographic transformation; Social change; Social and economic conditions; Scientific research

• Czasopismo: Wieś i Rolnictwo
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 1 (202)
• Strony: 141-170

Twórcy

autor

Krzysztof Gorlach

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Albert E.M. (1968). Value systems. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 287-291). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
• Amin A., Thrift N. (2002). Cities: Reimagining the Urban. Cambridge: Polity Press.
• Boguslaw R. (2000). Utopian analysis and design. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 5 (s. 3201-3206), wyd. 2. New York-Detroit-San Francisco-London-Boston-Woodbridge CT: Macmillan Reference USA.
• Budzich-Tabor U. (2023). Polska wieś: odporna i elastyczna. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 15-24). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_2.
• Buzek J. (2023). Polska wieś 2044: ku samowystarczalności energetycznej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 25-28). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_3.
• Cazes B. (2001). Utopias: Social. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 24 (s. 16123-16127). Amsterdam-Paris- New York-Oxford-Shannon-Singapore-Tokyo: Elsevier.
• Deutsch M. (1968). Field theory. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 5 (s. 406-417). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
• Drygas M. (2023). Wieś 2044. Rewolucyjne zmiany w sektorze rolnictwa i gospodarce żywnościowej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 29-32). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_4.
• Duriasz-Bułhak J. (2023). Polska wieś 2044. Między dystopią a utopią. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 33-38). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_5.
• Foryś G., Gorlach K. (2023). Rozwój jako ruch społeczny. Wykłady o ruchach społecznych i rozwoju zrównoważonym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Fung A., Wright E.O. (2003). Deepening Democracy: Institutional Innovations in Empowered Participatory Governance. London-New York: Verso.
• Gorzelak G. (2023). Polska wieś 2044 - wizja niespecjalisty. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 39-44). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_6.
• Halamska M. (2023). Deklinacja wizji. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 45-52). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_7.
• Halamska M., Kłodziński M., Stanny M. (2023). Wizje po przejściach. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 7-14). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_1.
• Halamska M., Kłodziński M., Stanny M. (red.) (2023). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5.
• Hałasiewicz A. (2023). Wizja wsi 2044 - od wiejskości do lokalności. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 53-56). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_8.
• Jasiński J. (2023). Rzeczpospolita produktów regionalnych. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 57-66). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_9.
• Jussim L. (2001). Self-fulfilling prophecies. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 20 (s. 13830-13833). Amsterdam-Paris- New York-Oxford-Shannon-Singapore-Tokyo: Elsevier.
• Kaleta A. (2023). Wieś jako obiekt pożądania. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 67-72). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_10.
• Kalinowski S. (2023). Wieś 2044: koniec z wykluczeniem społecznym czy inne jego wymiary? W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 73-78). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_11.
• Kamiński R. (2023). Wybrane wyzwania klimatyczne i społeczne polskiej wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 79-86). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_12.
• Karp D.R. (2000). Values theory and research. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 5 (s. 3212-3227), wyd. 2. New York-Detroit-San Francisco-London-Boston-Woodbridge CT: Macmillan Reference USA.
• Kateb G. (1968). Utopias and utopianism. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 267-271). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
• Kettner-Polley R.D. (2000). Field theory. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 2 (s. 1012-1018), wyd. 2. New York: Macmillan Reference USA.
• Komorowski Ł. (2023). Smart village, czyli wieś przyszłości. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 87-92). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_13.
• Levitas R. (2012). Utopia as a Method: The Imaginary Reconstitution of Society. London: Palgrave Macmillan.
• McMichael P. (red.) (2010). Contesting Development: Critical Struggles for Social Change. New York-London: Routledge.
• Merton R.K. (2002). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mills C.W. (2007). Wyobraźnia socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Orłowski W. (2023). Cichej rewolucji ciąg dalszy. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 93-98). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_14.
• Plewa J. (2023). Polska wieś 2044. Świadomość i wiedza kluczem rozwoju. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 105-112). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_16.
• Poczta W. (2023). Rolnictwo w rozwoju polskiej wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 113-120). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_17.
• Raszeja E. (2023). Krajobraz wsi - od "wypełniania" przestrzeni do kreowania wizji. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 121-126). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_18.
• Rezsohazy R. (2001). Values: Sociology of. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 24 (s. 16153-16158). Amsterdam-Paris-New York-Oxford-Shannon-Singapore-Tokyo: Elsevier.
• Rich G.P. (1995). Values and value systems. W: F.M. Magill (red.). International Encyclopedia of Sociology, t. 2 (s. 1473-1477). London-Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers.
• Rosner A. (2023). Wieś i przestrzeń wiejska za 20 lat. Co jest zdeterminowane, co prawdopodobne, a co (i dlaczego) niepewne. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 127-132). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_19.
• Shucksmith M. (2016). Re-imaging the rural: From rural idyll to good countryside. Journal of Rural Studies, 59, 163-172. DOI:10.1016/j.jrurstud.2016.07.019.
• Sufin-Jacquemart E. (2023). Czy w 2044 możemy wciąż mówić o "polskiej wsi"? W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 133-140). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_20.
• Szacki J. (2002). Utopia. W: W. Kwaśniewicz i in. (red.). Encyklopedia socjologii, t. 4 (s. 284-288). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szacki J. (2000). Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Szacki J. (1968). Utopie. Warszawa: Iskry.
• Sztompka P. (2023). Wiarygodność. Sekret dobrych relacji. Kraków: Znak.
• Śpiewak R. (2023). Mniej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 141-146). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_21.
• Tański A. (2023). Wizja polskiego rolnictwa do roku 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 147-150). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_22.
• Wieliczko B. (2023). Czy wizja dla obszarów wiejskich w UE jest skrojona dla Polski? Wiejski wymiar polityki. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 151-155). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_23.
• Wilczyński R. (2023). PółWieś 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 157-163). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_24.
• Wilkin J. (2023). O potrzebie i zasadach tworzenia wizji rozwoju polskiej wsi. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 165-171). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_25.
• Wilkin J. (red.) (2005). Polska wieś 2025. Wizja rozwoju. Warszawa: Fundusz Współpracy.
• Williams R.M. (1968). The concept of values. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 283-287). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
• Zegar J.S. (2023). Co i jak określa wizję wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 173-179). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-83-89900-71-5_26.
• Ziółkowski M. (2002). Wartości. W: W. Kwaśniewicz i in. (red.). Encyklopedia socjologii, t. 4 (s. 289-297). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Zwęglińska-Gałecka D. (2023). Okołometropolitalna wieś klasy średniej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 181-186). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI:10.53098/978-8389900-71-5_27.

Identyfikatory

DOI

10.53098/wir.2024.1.202/06