Wybrane aspekty dyskusji na temat istotności zieleni w mieście

• Autorzy: Paweł Pistelok

Warianty tytułu

Selected Aspects of the Discussion on the Relevance of Greenery in a City

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł prezentuje wybór teoretycznych i prawnych podstaw dyskusji nad znaczeniem zieleni w polskich miastach. Ostatnie lata to czas wzmożonej debaty na temat tego, czym jest zieleń w mieście i jak ją chronić - debaty prowadzonej nie tylko ze względu na zmiany klimatyczne, które generują nowe wyzwania dla ośrodków miejskich, ale również ze względu na medialny kontekst, wytwarzany przez emocje związane z postępującą "betonozą". Stąd podjęto próbę określenia przynajmniej podstawowych zagadnień (prawnych, środowiskowych, publicystycznych) kształtujących dzisiejszą dyskusję na temat istotności zieleni dla przestrzeni miasta, mogących stanowić punkt wyjścia do dalszych badań empirycznych(abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents a selection of theoretical and legal grounds for discussing the significance of greenery in Polish cities. Recent years have seen an increased discussion about what urban greenery is and how to protect it, not only due to climate change, which is generating new challenges for urban centres, but also because of the media context created by the excitement around the progressive 'concretisation'. Hence, the attempt has been made to identify at least the basic circle of issues (legal, environmental, journalistic) shaping today's debate on the relevance of greenery for urban space, which can serve as a starting point for empirical research. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zieleń miejska; Środowisko miejskie; Przestrzeń publiczna

EN

Urban greenery; Urban environment; Public space

• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2022
• Tom: 73
• Strony: 1-12

Twórcy

autor

Paweł Pistelok

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Obserwatorium Polityki Miejskiej

Bibliografia

• Komisja Europejska, 16.04.2013 (2013a), Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, COM/2013/216 final. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52013DC0216&from=IT [data dostępu: 30.10.2022].
• Komisja Europejska, 20.05.2020, Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030. Przywracanie przyrody do naszego życia, COM/2020/380 final. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:a3c806a6-9ab3-11ea-9d2d-01aa75ed71a1.0019.02/DOC_1&format=PDF [data dostępu: 29.10.2022].
• Komisja Europejska, 6.05.2013 (2013b), Zielona infrastruktura -zwiększanie kapitału naturalnego Europy. COM/2013/249 final. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:d41348f2-01d5-4abe-b817-4c73e6f1b2df.0007.03/DOC_1&format=PDF [data dostępu: 28.10.2022].
• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), 2022, Krajowa polityka miejska 2030. Dostępne na: https://www.gov.pl/attachment/01114756-5e93-4607-a616-44d59a24e9d5 [data dostępu: 5.08.2022].
• Ministerstwo Środowiska, 2013, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030. Dostępne na: https://bip.mos.gov.pl/fileadmin/user_upload/bip/strategie_plany_programy/Strategiczny_plan_adaptacji_2020.pdf [data dostępu: 29.10.2022].
• Polityka ekologiczna państwa 2030 - strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej, załącznik do Uchwały Nr 67 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2019 r., M.P. poz. 794. Dostępne na: https://monitorpolski.gov.pl/M2019000079401.pdf [data dostępu: 29.10.2022].
• Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), 2017. Dostępne na: https://www.gov.pl/documents/33377/436740/SOR.pdf [data dostępu: 29.10.2022].
• Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy o lasach, Dz.U. 2016 poz. 2249 ze zm. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20160002249 [data dostępu: 16.12.2022].
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880 ze zm. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=wdu20040920880 [data dostępu: 16.12.2022].
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 627 ze zm. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap. nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20010620627 [data dostępu: 16.12.2022].
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717 ze zm. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20030800717 [data dostępu: 16.12.2022].
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 95 ze zm. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=wdu19900160095 [data dostępu: 16.12.2022].
• Bierwiaczonek K., 2016, Społeczne znaczenie miejskich przestrzeni publicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Bierwiaczonek K., Nawrocki T., 2012, Teoretyczne spojrzenie na przestrzeń publiczną, [w:] K. Bierwiaczonek, B. Lewicka, T. Nawrocki, Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, 23 - 63.
• Bokwa A., 2007, Zanieczyszczenie powietrza, [w:] D. Matuszko (red.), Klimat Krakowa w XX wieku, Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, 187 - 198.
• Bokwa A., 2009, Miejska wyspa ciepła na tle naturalnego zróżnicowania termicznego obszaru położonego we wklęsłej formie terenu (na przykładzie Krakowa), Prace Geograficzne, 122, 111 - 132.
• Carmona M., De Magalhães C., Hammond L., 2008, Public Space. The Management Dimension, Routledge, Taylor and Francis Group, London - New York.
• Degórski M., Affek A., Degórska M., Kowalska A., Regulska E., Solon J., Wolski J., 2021, Raport. Wstępna propozycja usług ekosystemowych i ich wskaźników istotnych dla ekosystemów zurbanizowanych, IGiPZ PAN, Warszawa. Dostępne na: https://www.igipz.pan.pl/tl_files/igipz/ZGiK/projekty/ecoserv/Raport_1.pdf [data dostępu: 8.12.2022].
• Dennis M., Barker A., Anderson J., Ashton J.C., Cavan G., Cook P.A., French D., Gilchrist A., James P., Phillipson Ch., Tzoulas K.,Wheather C.P., Wossink A., Lindley S., 2022 [2023], Integrating knowledge on green infrastructure, health and well-being in ageing populations. Principles for research and practice, Ambio, 52, 107 - 125. DOI: 10.1007/s13280-022-01765-5 [data dostępu: 16.12.2022].
• Galej-Ciwiś K., Trząski L., 2022, Miejska Zielona Akupunktura, Przegląd Komunalny, 3. Dostępne na: https://portalkomunalny.pl/plus/artykul/miejska-zielona-akupunktura/ [data dostępu: 29.10.2022].
• Gehl J., Svarre B., 2021, Jak studiować życie w przestrzeni publicznej, M.A. Urbańska (przekł.), Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa.
• Grochulska-Salak M., Zielonko-Jung K., Zinowiec-Cieplik K., 2018, Kształtowanie zabudowy i systemów zieleni na terenach miejskich, [w:] M. Hełdak, K. Przybyła (red.), Gospodarka przestrzenna. Stan obecny i wyzwania przyszłości, 54 - 63. DOI: 10.15611/pn.2018.504.05 [data dostępu: 16.12.2022].
• Hartig T., Mitchell R., de Vries S., Frumkin H., 2014, Nature and Health, Annual Review of Public Health, 35, 207 - 228. DOI: 10.1146/ annurev-publhealth-032013-182443 [data dostępu: 16.12.2022].
• Januchta-Szostak A., 2020, Błękitno-zielona infrastruktura jako narzędzie adaptacji miast do zmian klimatu i zagospodarowania wód opadowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz, 3, 37 - 74. DOI: 10.21008/j.2658-2619.2020.3.315 [data dostępu: 16.12.2022].
• Lofland L.H., 2007 [1998], The Public Realm. Exploring the City's Quintessential Social Territory, AldineTransaction, New Brunswick.
• Łachowski W., Łęczek A., 2020, Analiza miejskich wysp ciepła z wykorzystaniem danych satelitarnych Landsat na przykładzie Lwówka Śląskiego, Urban Development Issues, 68(1), 109 - 119. DOI: 10.51733/udi.2020.68.10 [data dostępu: 16.12.2022].
• Łukowski W., 2002, Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Scholar, Warszawa.
• Majer A., 2010, Socjologia i przestrzeń miejska, PWN, Warszawa.
• Martela B., Janik L., Bubak G., 2022, Barometr budżetu obywatelskiego. Edycja 2021, IRMiR, Warszawa - Kraków.
• Mencwel J, 2020, Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Monteiro R., Ferreira J.C., Antunes P., 2020, Green Infrastructure Planning Principles. An Integrated Literature Review, Land, 9(12), 525. DOI: 10.3390/land9120525 [data dostępu: 16.12.2022].
• Montogmery Ch., 2015, Miasto szczęśliwe. Jak zmienić nasze życie, zmieniając nasze miasta, T. Tesznar (przeł.), Wydawnictwo Wysoki Zamek, Kraków.
• Morawska I., Zalasińska M., 2020, Zielona infrastruktura jako element skutecznego planowania przestrzennego, Urban Development Issues, 67, 107 - 118. DOI: 10.2478/udi-2020-0039 [data dostępu: 16.12.2022].
• Mucha A., 2019, Odmiany budżetów obywatelskich. Zieleń w budżetach obywatelskich, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.),
• Raport o stanie polskich miast. Partycypacja publiczna, IRMiR, Kraków - Warszawa, 138 - 140. Dostępne na: http://obserwatorium. miasta.pl/wp-content/uploads/2020/01/Partycypacja-publiczna_raport-o-stanie-polskich-miast-Martela-Pistelok_Obserwatorium- -Polityki-Miejskiej-irmir.pdf [data dostępu: 4.09.2020].
• Oldenburg R., 1989, The Great Good Place: Cafes, Coffee Shops, Community Centers, General Stores, Bars, Hangouts, and How They Get You Through the Day, Paragon House, New York.
• Rzeńca A., Kudłacz K., 2021, Monitoring: powietrze - jego jakość i ochrona, [w:] A. Rzeńca, A. Sobol, P. Ogórek (red.), Raport o stanie polskich miast. Środowisko i adaptacja do zmian klimatu, IRMiR, Kraków - Warszawa, 88 - 111.
• Sobol A., 2021, Zmiany klimatu a kształtowanie współczesnych miast, Magazyn PAN, 3(6), 34 - 37. DOI: 10.24425/academiaPAN.2021. 138634 [data dostępu: 16.12.2022].
• Szulczewska B., 2018, Zielona infrastruktura - czy koniec historii?, KPZK PAN, Warszawa.
• Wallis A., 1990, Socjologia przestrzeni, E. Grabska-Wallis M. Ofierska (wyb. i oprac.), Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Znaniecki F., 1999, Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej, [w:] M. Malikowski, S. Solecki (red.), Społeczeństwo i przestrzeń zurbanizowana. Teksty źródłowe, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów, 122 - 146.
• Bachowski M., 31.03.2021, Betonowy parking na placu w Kutnie. Akceleracja brzydoty czy etap przejściowy?, Noizz. Dostępne na: https://noizz.pl/design/betonowy-parking-na-placu-w-kutnie-akceleracja-brzydoty-czy-etap-przejsciowy/kfkgg2w [data dostępu:31.10.2022].
• Chabasiński R., 25.07.2020, Lex Szyszko było jednym z najlepszych pomysłów rządu Zjednoczonej Prawicy. Po latach można tą ustawę ocenić uczciwie, Bezprawnik.pl. Dostępne na: https://bezprawnik.pl/lex-szyszko [data dostępu: 29.10.2022].
• Chudy R., 28.02.2022, Dlaczego powrót Lex Szyszko może pomóc w ochronie zasobów drzewnych w Polsce?, Monitor leśny. Dostępne na: https://www.forest-monitor.com/pl/dlaczego-powrot-lex-szyszko-moze-pomoc-w-ochronie-zasobow-drzewnych-w-polsce [data dostępu: 29.10.2022].
• Efektywność energetyczna budynków a miejskie wyspy ciepła, 15.02.2017, Centrum Informacji o Rynku Energii. Dostępne na: https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/120719-efektywnosc-energetyczna-budynkow-a-miejskie-wyspy-ciepla [data dostępu: 28.10.2022].
• Glinka M., 4.08.2022, To miasto skończy z betonozą. Mają ambitny plan za dziesiątki milionów złotych, INN:Poland. Dostępne na https://innpoland.pl/182605,koniec-betonozy-w-kielcach [data dostępu: 31.10.2022].
• Górski F., 13.10.2022, Nie tylko betonoza. Miasta w dobie zmian klimatu, Równość.eu. Dostępne na: https://rownosc.eu/nie-tylko-betonoza- miasta-w-dobie-zmian-klimatu/ [data dostępu: 29.10.2022].
• IPCC, 2021, Summary for Policymakers, [in:] Climate Change 2021. The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.), Cambridge University Press, Cambridge, 3 - 32. Dostępne na: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf [data dostępu: 29.10.2022].
• Kwietowicz M., Piątek G., Trybuś J., 2015, Przestrzeń pogodoodporna, Dwutygodnik, 172. Dostępne na: http://www.dwutygodnik. com/artykul/6235-przestrzen-pogodoodporna.html [data dostępu: 31.10.2022].
• Ministerstwo Klimatu i Środowiska, 14.11.2018, MPA 44. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/klimat/mpa-44 [data dostępu: 29.10.2022].
• Zys A., 13.05.2022, Bydgoszcz usuwa wyspy ciepła. Nowa zieleń zastępuje nadmiar betonu, Onet.pl. Dostępne na: https://www.onet. pl/styl-zycia/whitemad/bydgoszcz-usuwa-wyspy-ciepla-nowa-zielen-zastepuje-nadmiar-betonu/hl7w4hx,30bc1058 [data dostępu: 29.10.2022].
• ---

Identyfikatory

DOI

10.51733/udi.2022.73.09