Polish Population Censuses in the 19th and 20th Centuries: Scope and Subject Matter in the Context of International Standards

• Autorzy: Cecylia Leszczyńska
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

this paper analyses the population censuses on the Polish area, particularly, the subject of censuses and their thematic scope. the study refers to the censuses in the 19th and 20th centuries (the study closes with the 1988 census). The paper consists of three parts. The first one presents the origins of censuses and the first censuses conducted in Europe in the 18th century. This part also shows the efforts of international statistical institutions to normalise and standardise national censuses. It allowed for building international standards to make national censuses comparable. The second part shows censuses in the 19th century, and the third part discusses censuses in the 20th century. A fundamental feature of the censuses is a set of questions common to demographic and social issues. This makes it possible to carry out comparative analysis in different regional cross-sections on a secular basis. It should also be provided that census categories are not always comparable, hence various conversions and estimates are necessary. The universality of the censuses have made them a huge organizational challenge each time. The greatest effort was borne by the statistical institutions responsible, not only for conducting the censuses, but also during the compilation and publication of the data.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia; Narodowy Spis Powszechny; Spis ludności

EN

History; National census; Census

• Czasopismo: Studia Historiae Oeconomicae
• Rocznik: 2022
• Tom: 40
• Numer: nr 1
• Strony: 1-28

Twórcy

autor

Cecylia Leszczyńska

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• GUS (1926-1932) Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 r., "Statystyka Polski", 11-36. http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication?id=17021. Accessed 20 May 2022.
• GUS (1931) Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 r. Formularze i instrukcje spisowe, "Statystyka Polski", 33 (1). http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=14531&from=publication. Accessed 20 May 2022.
• GUS (1932-1938). Drugi powszechny spis ludności z dnia 9 grudnia 1931 r. http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication/17009?tab=1. Accessed 22 May 2022.
• GUS (1947) Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14.II.1946 r., "Statystyka Polski", D (1). http://statlibr.stat.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/473MVL6RCN1X85KD5XQ2KTRRQRC36L.pdf. Accessed 29 May 2022.
• GUS (1950-1956) Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Warszawa: GUS, data for individual provinces was published in separate volumes.
• GUS (1978) NSP 1978 r. Metodologia i organizacja. Warszawa: GUS.
• GUS (1981) Tematyka i organizacja spisów powszechnych w Polsce. Warszawa: GUS.
• GUS (1992) Materiały i Opracowania Statystyczne NSP'88. Warszawa: GUS.
• Pervaya vseobshchaya perepis naseleniya Rossiyskoj Imperii 1897 (1905) St. Petersburg: Izdniye tsentr.
• Dz.U. 1919, No 85, item 464 - (Journal of Laws of the Republic of Poland of 1919 r. No. 85, item 464). Ustawa z dnia 21 października 1919 r. o organizacji statystyki administracyjnej.
• Dz.U. 1921, No. 43, item 262 - Ustawa z dnia 13 maja 1921 r. w przedmiocie zmiany niektórych postanowień ustawy z dnia 21 października 1919 r. o organizacji statystyki administracyjnej.
• Dz.U. 1921, No. 58, item 368 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1921 r. w sprawie przeprowadzenia powszechnego spisu ludności.
• Dz.U. 1931, No. 80, item 629 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1931 r. w sprawie przeprowadzenia drugiego powszechnego spisu ludności.
• Dz.U. 1950, No. 32, item 293 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 1950 r. w sprawie Narodowego Spisu Powszechnego 1950 r.
• Dz.U. 1970, No. 17, item 147 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 1970 r. w sprawie przeprowadzenia Narodowego Spisu Powszechnego 1970 r.
• Amtliches Gemeinde - und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1 März 1943 (1943) Kraków: Wydawnictwo Burgverlag Krakau G.M.G.H.
• Berger, J. (1995) Badania statystyczne na ziemiach polskich do 1918 r., "Biblioteka Wiadomości Statystycznych", 46, pp. 41-44.
• Berger, J. (2002) Spisy ludności na ziemiach polskich do 1918 r., "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician" 2, pp. 12-19.
• Berger, J. (2008) Powszechny spis ludności w 1921 r., "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 12, pp. 1-11.
• Berger, J. (2017a) Statystyka w Księstwie Warszawskim, in: Kubiczek, F. (ed.) Historia Polski w liczbach. Vol. IV. Statystyka Polski. Dawniej i dziś. Warszawa: GUS, pp. 75-84.
• Berger, J. (2017b) Statystyka w Królestwie Polskim, in: Kubiczek, F. (ed.) Historia Polski w liczbach. Vol. IV. Statystyka Polski. Dawniej i dziś. Warszawa: GUS, pp. 85-108.
• Brown, S. (1872) Report on the Eighth International Statistical Congress, Held at St. Petersburg, 22nd/10th August to 29th/17th, 1872, "Journal of the Statistical Society of London", 35(4), pp. 431-457.10.2307/2338764.
• Buławski, R. (1930) Projekt drugiego polskiego spisu powszechnego na tle doświadczeń spisu 1921 r. oraz praktyki zagranicznej, "Kwartalnik Statystyczny", 7(1), pp. 17-151.
• Chojecki, D.K. (2022) Ewolucja pruskich spisów ludności w latach 1840-1910: metodyka, zakres, znaczenie i problemy, "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 5, pp. 43-90. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8537.10.5604/01.3001.0015.8537.
• Dodge, Y. (2008) The Concise Encyclopedia of Statistics. Berlin, Heidelberg, New York: Springer.
• Gehrmann, R. (2009) German CensusTaking Before 1871. Working Paper Max Planck Institute for Demographic Research. https://www.demogr.mpg.de/papers/working/wp-2009-023.pdf. Accessed 20 June 2022.
• Gieysztorowa, I. (1976) Wstęp do demografii staropolskiej. Warszawa: PWN.
• Goyer, D.S. and Draaijer G.E. (1992) The Handbook of National Population Censuses: Europe. New York: Greenwood Press.
• Grossman, H. (1925) Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808 i 1810 roku, "Kwartalnik Statystyczny", 2(1), pp. 1-108.
• Guðmundsson, E.G. (2015) The Census 1703. Our heritage. Reykjavík: National Archive of iceland. Historia spisów (2022) GUS, https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/narodowe-spisy-powszechne/historia-spisow/ Accessed 5 April 2022.
• Holzer, J. (1999) Demografia. Warszawa: PWE.
• Janczak, J.K. (1994) Statystyka ludności Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIX w., "Przeszłość Demograficzna Polski", 19, pp. 47-116.
• Karlsson, G. (2000) The History of Iceland, Minneapolis. Minnesota: University of Minnesota.
• Kuklo, C. (2009) Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: Wydawnictwo DiG, Instytut Historii PAN.
• Landau, L. (1934) Możliwość wykorzystania opracowań wyników spisu ludności dla badań demograficznych, "Kwartalnik Statystyczny", 11(1), pp. 122-125.
• Łazowska, B. (1998-2000) Bibliografia wydawnictw poufnych i służbowych Głównego Urzędu Statystycznego 1950-1988, vol. I-II. Warszawa: GUS.
• Łazowska, B. (2017a) Statystyka polska pod zaborem austriackim, in: Kubiczek, F. (ed.) Historia Polski w liczbach. vol. IV. Statystyka Polski. Dawniej i dziś. Warszawa: GUS, pp. 117-144.
• Łazowska, B. (2017b) Główny Urząd Statystyczny w latach 1918-1939, in: Kubiczek, F. (ed.) Historia Polski w liczbach. vol. IV. Statystyka Polski. Dawniej i dziś. Warszawa: GUS, pp. 145-218.
• Łazowska, B. (2017c) Główny Urząd Statystyczny w latach 1945-1989, in: Kubiczek, F. (ed.) Historia Polski w liczbach. vol. IV. Statystyka Polski. Dawniej i dziś. Warszawa: GUS, pp. 255-334.
• Łazowska, B. (2018) Statystyka na ziemiach polskich pod panowaniem pruskim, "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 5, pp. 78-102.10.5604/01.3001.0014.0654.
• Łukasiewicz, J. (2009) Spisy ludności w Polsce i na ziemiach polskich do 1939 r., "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 6, pp. 1-5.
• Milestones and Moments in Global Census History. PRB (2022) Population Reference Bureau, https://www.prb.org/resources/milestones-and-moments-in-global-census-history/. Accessed 10 May 2022.
• Myrskylä, P. (2010) More than 250 years of population censuses, Statistics Finland. https://www.stat.fi/tup/vl2010/art_2011-03-18_001_en.html. Accessed 15 June 2022.
• Nietyksza, M. (1986) Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914. Warszawa: PWN.
• Population Census Methods. Population Studies No. 4 (1949) New York: Department of Social Affairs, Population Division, Department of Economic Affairs, Statistical Office of the united nations.
• Rachwał, P. (2021) Spis powszechny ludności w Królestwie Polskim w 1897 roku, Studia Archiwalne, 8, pp. 59-72.10.4467/17347513SA.21.003.15206.
• Rachwał, P. (2022) The 1897 Census in the Kingdom of Poland, "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 2, pp. 36-50. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.7719.10.5604/01.3001.0015.7719.
• Romaniuk, K. (1968) Badania masowe w statystyce światowej, "Wiadomości Statystyczne", 8, pp. 1-5.
• Rzepkowski, A. (2005) Spisy ludności na ziemiach polskich w latach 1789-1939, "Przegląd Nauk Historycznych", 2(8), pp. 101-125.
• Strzelecki, Z. (2009) Spisy powszechne ludności w Polsce a potrzeby informacyjne administracji państwowej, "Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician", 8, pp. 1-14.
• Strzelecki, Z., Toczyński, T. and Latuch, K. (2002) Spisy ludności Rzeczypospolitej Polskiej 1921-2002. Wybór pism demografów. Warszawa: GUS.
• Szulc, S. (1920) Wartość materjałów statystycznych dotyczących stanu ludności b. Królestwa Polskiego. Warszawa: GUS.
• Szwałek, S. (1984) Metodologia i organizacja NSP 1988. Narodowy Spis Powszechny. Warszawa: GUS.
• Tomaszewski, J. (1985) Rzeczpospolita wielu narodów. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
• Zalewski, L. (1988) Narodowy Spis Powszechny w 1988 roku, "Studia Demograficzne", 2, pp. 117-129.

Identyfikatory

DOI

10.14746/sho.2022.40.1.001