Zjawisko depopulacji w Polsce jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego

• Autorzy: Wiesława Lizińska , Roman Kisiel

Warianty tytułu

The Phenomenon of Depopulation in Poland as a Determinant of Socio-Economic Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem analiz jest zdiagnozowanie sytuacji demograficznej w Polsce ogółem - w ujęciu regionalnym oraz w relacji do podstawowego miernika wzrostu i rozwoju gospodarczego, jakim jest wskaźnik produktu krajowego brutto.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest ocena sytuacji demograficznej i wskazanie znaczenia zjawiska depopulacji jako determinanty rozwoju społeczno-gospodarczego. W artykule wykorzystano krytyczną analizę piśmiennictwa. Przeprowadzono analizę danych dotyczących sytuacji demograficznej w Polsce według typologii Webba, zjawiska depopulacji, wzrostu i rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem wskaźnika PKB per capita.
PROCES WYWODU: Pierwsza część wywodu odnosi się do wskazania znaczenia wzrostu i rozwoju gospodarczego. Druga do wyników analiz, mających na celu zdiagnozowanie na podstawie danych ze statystyki publicznej sytuacji demograficznej w Polsce, w ujęciu regionalnym oraz w relacji do podstawowego miernika wzrostu i rozwoju gospodarczego - PKB.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zdiagnozowano niekorzystnie postępującą sytuację demograficzną. Proces depopulacji w głównej mierze generowany jest z powodu ujemnego przyrostu naturalnego. Dziesięć województw to regiony dualnie depopulacyjne. Regiony dualnie lub jednostronnie aktywne, to obszary o średnim oraz wysokim poziomie PKB. Sytuacja demograficzna była najsilniej kreowana przez ujemny przyrost naturalny i ujemne saldo migracji w dwóch regionach: o bardzo niskim i średnim poziomie PKB.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wskazano na niekorzystną tendencję ubytku ludności ze względu na ograniczone możliwości skutecznego stymulowania wzrostu przyrostu naturalnego. W trudnej sytuacji są regiony dualnie nieaktywne. Kierunku wyboru narzędzi polityki społeczno-gospodarczej można poszukiwać uwzględniając fakt, że dualnie aktywne regiony to regiony o relatywnie korzystniejszej i poprawiającej się sytuacji gospodarczej. Należy również poszukiwać alternatywnych stymulant współczesnego rozwoju, ale także tworzyć i promować walory tych regionów pod kątem warunków życia, przyczyniając się nie tylko do ograniczania odpływu ludności, ale także jej napływu. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the analyses is to diagnose the demographic situation in Poland in general, regional approach of the problem and in relation to the basic measure of economic growth and development - the gross domestic product index.
RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem is the demographic situation assessment and indication the depopulation phenomenon significance as a determinant of socio-economic development. The paper uses a critical analysis of the literature on the economic development issues. Data on the demographic situation in Poland was analysed according to Webb's typology, the phenomenon of depopulation, economic growth and development, using the GDP per capita index.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The first part refers to the importance of economic growth and development. The second - the argument relates to the results of analyses aimed at diagnosing, on the basis of data from public statistics, the demographic situation in Poland, in regional terms, in relation to the basic measure of economic growth and development - GDP.
RESEARCH RESULTS: The unfavourably progressing demographic situation was diagnosed. The depopulation process is mainly generated due to the negative natural increase rate. 10 regions were diagnosed as dually depopulated. The dual or unilaterally active regions have an average and high GDP level. The demographic situation was most strongly created by the negative natural increase rate and the negative migration balance in 2 regions: with a very and an average GDP level.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The analysis showed an unfavourable tendency of the population decline, due to the limited possibilities of effectively stimulating the growth of natural population. Regions that are dually inactive are in a difficult situation. The direction of choosing the tools of socio-economic policy can be found taking into account the fact that dually active regions have relatively more favourable and improving economic situation. It is also necessary to search for alternative stimulants of modern development, but also to create and promote the values of these regions in terms of living conditions, contributing not only to limiting the outflow of people, but also its inflow. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Proces wyludniania; Sytuacja demograficzna; Rozwój społeczno-gospodarczy; Produkt krajowy brutto (PKB)

EN

Depopulation process; Demographic situation; Social economic development; Gross domestic product (GDP)

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2022
• Tom: 13
• Numer: nr 44 Legitymizacja władzy i współczesna demokracja
• Strony: 165-186

Twórcy

autor

Wiesława Lizińska

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

autor

Roman Kisiel

• Akademia Nauk Stosowanych w Elblągu

Bibliografia

• Bartosiewicz, B. (2016). Polityka rozwoju lokalnego w kurczących się małych miastach. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 418, 22-31. DOI: 10.15611/pn.2016.418.02.
• Biały, Sz., & Długosz, Z. (2015). Typologia demograficzna krajów Europy wg Webba w latach 2005-2025. Kultura i Polityka: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, 18, 151-164. bwme-ta1.element.desklight-46f496ab-305a-4d86-8fa3-e2c62124c75b.
• Bleha, B. (2019). How much can societal turning points affect forecasts' accuracy in Europe? Case of post-communistic transformation in Slovakia and the Czech Republic. European Journal of Futures Research, 7(6),1-12. DOI: https://doi.org/10.1186/s40309-019-0158-z.
• Bleha, B., Burcin, B., Kučera, T., Šprocha, B., & Vaňo B. (2018). The Population Prospects of Czechia and Slovakia until 2060. Demografie, 60, 219-233. https://www.czso.cz/documents/10180/61449038/13005318q3_219-233.pdf/dbe45dbe-27f3-4170-8d8f-de1de0d61acf?version=1.0
• Bocian, A. F. (2011). Makroekonomia wzrostu - uwarunkowania globalne. Optimum. Studia Ekonomiczne, 1(49), 18-40.
• Burneika, D., Daugirdas, V., & Ubarevičienė, R. (2014). Migration as a factor of development of the depopulating areas in East EU countries - The case of Lithuania. Institute of Geography and Spa-tial Organization, Polish Academy of Sciences, EUROPA XXI, 27, 79-95. DOI: http://dx.doi.org/10.7163/Eu21.2014.27.6.
• Cichy, J. (2020). Wyludnienie jako czynnik wpływający na dochody własne jednostek samorządu terytorialnego. W J. Hrynkiewicz & G. Ślusarz (Red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, (217-220). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.
• Coleman, D. (2005). Facing the 21st Century: New Developments, Continuing Problems. W M. Macura, A. MacDonald, &W. Haug (Red.), The new demographic regime: population challenges and policy responses (11-44). New York and Geneva: United Nations.
• Dokurno, Z., (2009). Modele endogenicznego wzrostu gospodarczego jako próba projekcji aktywności gospodarczej w warunkach integracji i globalizacji. W M. Noga, & M.K. Stawicka (Red.), Modele rozwoju gospodarczego dla Polski w dobie integracji europejskiej i globalizacji (35-46). Warszawa: CeDeWu.
• Gaczek, W.M. (2010). Metropolia jako źródło przewagi konkurencyjnej gospodarki regionu. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 246, 5-21.
• Galiński, P. (2015). Determinants of debt limits in local governments: case of Poland. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 213, 376-382. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.554.
• Głodowska, A. (2011). Wpływ rozwoju gospodarczego na sytuację demograficzną w krajach Unii Europejskiej. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 18, 394-408. bwme-ta1.element.ekon-element-000171192785.
• Gornowicz, M., & Wichowska, A. (2017). Struktura demograficzna a dochody gmin województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2010-2014. Społeczeństwo i Ekonomia, 1(7), 61-72. DOI: 10.15611/sie.2017.1.05.
• Grosse, T.G. (2002). Przegląd koncepcji teoretycznych rozwoju regionalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 1(8), 25-48.
• GUS. (2020). Rozwój regionalny Polski - raport analityczny 2020. Analizy statystyczne. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Warszawa. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/publikacje-regionalne/opracowa-nia-zbiorcze/rozwoj-regionalny-polski-raport-analityczny-2020,11,1.html.
• GUS. (2021). Produkt krajowy brutto - rachunki regionalne w latach 2017-2019. Analizy statystyczne. Warszawa. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/rachunki-regionalne/produkt-krajowy-brutto-rachunki-regionalne-w-latach-2017-2019,1,20.html
• GUS. (2021a). Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Informacje statystyczne, Warszawa, (dane dla lat 2000-2021). https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-31-12-2020,6,29.html
• GUS. (2022). Rozwój regionalny Polski - raport analityczny 2021. Analizy statystyczne. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Warszawa. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/publikacje-regionalne/opracowa-nia-zbiorcze/rozwoj-regionalny-polski-raport-analityczny-2021,11,2.html
• Gwodzicka-Piotrowska, M. (2012). Budżet gminy jako element zarządzania jednostką samorządu terytorialnego. Studia Ekonomiczne i Regionalne, 5 (2), 100-106.
• Haczek, A., & Kłos, A. (2019). Zmienność migracji stałych na obszarze aglomeracji bielskiej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica, 13, 166-177. DOI: 10.24917/20845456.13.12.
• Hryniewicz, J. (2000). Endo-i egzogeniczne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. Studia Regionalne i Lokalne, 2, 53-77.
• Janiszewska, A. (2019). Problemy demograficzne dużych miast w Polsce - rozwój czy regres? W B. Cieślińska (Red.), Oblicza dużego miasta: instytucje, organizacje, procesy (s. 23-53). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Kisiel, R., Szczebiot-Knoblauch, L., & Stelmaszewska, A. (2009). Emigration and Factors Determining Return to Poland of the Gradu-ates of the Faculty of Social Sciences and Arts of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. Olsztyn Economic Journal, 4(1), 138-151.
• Kosiedowski, W., & Potoczek, A. (2001). Strategia rozwoju jako instrument podnoszenia konkurencyjności lokalnych jednostek terytorialnych. W W. Kosiedowski (Red.), Strategie i polityka rozwoju lokalnego (s. 9-24). Olecko: Wydawnictwo Wszechnica Mazurska.
• Kurzynowski, A. (2020). Procesy depopulacyjne a zrównoważony rozwój. W J. Hrynkiewicz, & G. Ślusarz (Red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, (163-166), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.
• Lizińska, W., Grzybowska-Brzezińska, M., Grzywińska-Rąpca, M., Babuchowska, & K., Chrobocińska, K. (2021). Uwarunkowania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w aspekcie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego - studium empiryczne. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika.
• Łuszczyk, M. (2011). Globalizacyjne i demograficzne zagrożenia rozwoju społeczno-gospodarczego - implikacje dla Polski. Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Współczesne Problemy Demograficzne w Dobie Globalizacji - Aspekty Pozytywne i Negatywne, 95, 167-174.
• Majdzińska, A. (2018). Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002-2014. Studia Demograficzne, 1(173), 23-54. DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2.
• Marks Bielska, R., Lizińska, W., Babuchowska, K. & Kaczmarczyk, M. (2015.) Conditions underlying migrations from Poland to Germany and the United Kingdom. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Marks-Bielska, R., & Nazarczuk, J.M. (2012). Uwarunkowania wzrostu gospodarczego Polski w latach 2001-2012 w kontekście modelu wzrostu Solowa. Optimum. Studia Ekonomiczne, 2(56), 21-33.
• Miszczuk, A. (2007). Mechanizm rozwoju lokalnego i regionalnego. W A. Miszczuk, M. Miszczuk, & K. Żuk (Red.). Gospodarka samorządu terytorialnego (s. 161-167). Warszawa: PWN.
• Niewiadomska, A., & Sobolewska-Poniedziałek, E. (2015). Srebrna gospodarka - nowy paradygmat rozwoju starzejącej się Europy. Ekonomia XXI wieku, 3, 65-81, DOI: 10.15611/e21.2015.3.04.
• Okólski, M. (2010). Wyzwania demograficzne Europy i Polski. Studia Socjologiczne, 4(199), 37-78.
• Otovescu, C., & Otovescu, A. (2019). The Depopulation of Romania - is it an Irreversible Process? Revista de Cercetare si Interventie Sociala, 65, 370-388. DOI: https://doi.org/10.33788/rcis.65.23.
• Piech, K. (2021). Ocena sytuacji demograficznej Polski na podstawie analizy typologii demograficznych J. Webba i J. Długosza. Urban Development Issues, 72, 42-52. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.72.04.
• Szukalski, P. (2020). Depopulacja w Polsce - kilka refleksji. W J. Hrynkiewicz, & G. Ślusarz (Red.). Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, 167-171. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.
• Śleszyński, P. (2018). Demograficzne wyzwania rozwoju regionalnego Polski. Studia PKZK PAN, 183, 225-247.
• Wasilewska, E., & Pietrych, L. (2018). Starzenie się społeczeństwa a wzrost gospodarczy w krajach Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 18(4), 481-492. DOI: 10.22630/PRS.2018.18.4.136.
• Webb, J.W. (1963). The natural and migrational components of population changes in England and Wales 1921-1931. Economic Geography, 39(2), 130-148.
• Wilkin, J. (2003). Peryferyjność i marginalizacja w świetle nowych teorii rozwoju (nowa geografia ekonomiczna, teoria wzrostu endogennego, instytucjonalizm). W A. Bortłomiuk (Red.), Regiony peryferyjne w perspektywie polityki strukturalnej Unii Europejskiej (s. 44-52). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Zalega, T. (2018). Proces starzenia się społeczeństwa - wybrane aspekty. Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie, 1(26), 121-139. DOI: https://doi.org/10.25312/2391-5129.26/2018_121-139.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.35765/hp.2289