Ograniczenia ochrony dóbr osobistych w warunkach stanów nadzwyczajnych wprowadzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

• Autorzy: Wojciech Szczotka

Warianty tytułu

Restrictions on the Protection of Personal Interests in the Conditions of Extraordinary Measures Introduced on the Territory of the Republic of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W opracowaniu analizie naukowo-badawczej poddano dotychczas nieomówione w doktrynie zagadnienie z pogranicza prawa publicznego i prawa prywatnego. Przeprowadzone rozważania mają na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest ustanawianie ograniczeń ochrony dóbr osobistych w warunkach stanów nadzwyczajnych wprowadzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przepisach regulujących stany nadzwyczajne, znajdujących się zarówno w Konstytucji RP, jak i w ustawach zwykłych, nie zawarto bezpośrednich odesłań do dóbr osobistych ani do praw osobistych, lecz posłużono się w nich kategorią praw i wolności człowieka i obywatela. Nie oznacza to jednak, że podczas stanów nadzwyczajnych nie jest możliwa ingerencja w sferę dóbr osobistych podmiotów prawa cywilnego. Należy bowiem zauważyć, że konstrukcje prawne praw osobistych oraz praw i wolności człowieka i obywatela są ze sobą powiązane, gdyż mają ten sam przedmiot ochrony - przyrodzone wartości człowieka. Przeprowadzone rozważania pozwalają na sformułowanie wniosku, że ograniczenia ochrony dóbr osobistych mogą być ustanawiane na czas obowiązywania stanów nadzwyczajnych w sposób pośredni - poprzez ograniczanie praw i wolno- ści człowieka i obywatela. W artykule w pierwszej kolejności omówiono przesłanki, jakie muszą zostać spełnione, aby ograniczenie konstytucyjnego prawa i wolności stanowiło upoważnienie do ingerencji w dobro osobiste. Następnie analizie poddano przepisy ustaw regulujących poszczególne stany nadzwyczajne, aby ustalić, które z zawartych w nich ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności mogą skutkować jednocześnie ograniczeniem ochrony dóbr osobistych. W opracowaniu wskazano również konsekwencje, jakie na gruncie prawa cywilnego niesie za sobą wprowadzenie omawianych ograniczeń. (abstrakt oryginalny)

EN

In the study, scientific and research analysis covers the so far not discussed in the doctrine issue on the border of public and private law. The considerations are aimed at answering the question of whether it is possible to establish restrictions on the protection of personal rights in conditions of extraordinary measures introduced on the territory of the Republic of Poland. The provisions regulating states of emergency, contained both in the Constitution of the Republic of Poland and in ordinary statutes, do not refer directly to personal rights, but use the category of human and civil rights and freedoms. This does not mean, however, that during states of emergency it is not possible to interfere with the sphere of personal rights of the subjects of civil law. It should be noted that the legal constructions of personal rights as well as human and civil rights and freedoms are closely related. In the case of both of these groups of rights, the subject of their protection are the inherent values of a human being. Against this background, a thesis can be formulated that the restrictions on the protection of personal rights may be established indirectly for the duration of extraordinary measures - by restricting human and civil rights and freedoms. The article discusses the conditions that must be met for a restriction of the constitutional rights and freedoms to constitute an interference with a personal right at the same time. Subsequently, the provisions of the acts regulating individual states of emergency were analyzed in terms of which of the constitutional restrictions on rights and freedoms contained in them constitute the authorization to interfere in the sphere of personal rights. The study also indicates the consequences of introducing the discussed restrictions under civil law. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Wolność; Obywatel

EN

Law; Freedom; Citizen

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius
• Rocznik: 2022
• Tom: 69
• Numer: nr 1
• Strony: 159-181

Twórcy

autor

Wojciech Szczotka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2004.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012.
• Bierć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2015.
• Biernat T., Władze publiczne w demokratycznym państwie prawa. Prawo - instytucje - zasoby, Kraków 2014.
• Bosek L., [w:] Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1-86, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 2016.
• Bryk T., Przegląd regulacji stanów nadzwyczajnych w przepisach Konstytucji RP, "Przegląd Prawa Konstytucyjnego" 2022, nr 1.
• Czech E., Osoby fizyczne i osoby prawne jako podmioty publicznych praw podmiotowych, których źródłem są przyrodzone prawa człowieka, "Krytyka Prawa" 2020, nr 4, DOI: https://doi. org/10.7206/kp.2080-1084.418.
• Czub K., Konstrukcja autorskich dóbr i praw osobistych po śmierci twórcy, "Państwo i Prawo" 2011, z. 11.
• Dobrodziej E., Ochrona dóbr osobistych. Aspekty prawne i praktyczne, Bydgoszcz 2003.
• Działocha K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 4, Warszawa 2005.
• Garlicki L., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Zubik, t. 2, Warszawa 2016.
• Gniewek E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021.
• Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017.
• Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957.
• Kaliński M., [w:] A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2016.
• Kazimierczuk M., Ograniczenie wolności i praw człowieka podczas stanu wyjątkowego w polskim prawodawstwie, "Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego" 2018, nr 9, DOI: https://doi.org/10.31648/prpc.3753.
• Kędzia Z., Konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie a prawa osobiste w rozumieniu cywilistycznym, [w:] Dobra osobiste i ich ochrona w polskim prawie cywilnym, red. J. Piątkowski, Warszawa 1986.
• Koczanowski J., Ochrona dóbr osobistych osób prawnych, "Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie" 1999, nr 139.
• Kubiak-Cyrul A., Dobra osobiste osób prawnych, Warszawa 2005.
• Michalska-Badziak R., [w:] Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2013.
• Niżankowska E., Prawo do integralności utworu, Warszawa 2007.
• Ochendowski E., Prawo administracyjne, Warszawa 2002.
• Ożóg M., Wolność sumienia i religii w stanach nadzwyczajnych w polskim systemie prawnym, "Forum Prawnicze" 2016, nr 4.
• Panowicz-Lipska J., [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do art. 1-352, red. M. Gutowski, Legalis 2021.
• Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz. Art. 1-449 10, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
• Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2005.
• Przybysz P., Publiczne prawa podmiotowe, [w:] Prawo administracyjne, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2013.
• Radwański Z., Koncepcja praw podmiotowych osobistych, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1988, nr 2.
• Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2019.
• Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania - część ogólna, Warszawa 2018.
• Safjan M., Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań rozwoju ochrony dóbr osobistych, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2002, nr 1.
• Sarnecki P., Systematyka konstytucji, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
• Skrzydło W., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX/el. 2013.
• Sobolewski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2019.
• Steinborn S., [w:] Konstytucja RP, t. 2: Komentarz do art. 87-243, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 201 Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979.
• Surówka A., Ograniczenia wolności słowa w stanach nadzwyczajnych, [w:] Wolność wypowiedzi i jej granice. Analiza wybranych zagadnień, red. A. Biłgorajski, Katowice 2014.
• Trociuk S., Stan wyjątkowy przy granicy z Białorusią - konsekwencje prawne, LEX/el. 2021.
• Wojciechowska A., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13: Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017.
• Wojciszke A., Katalog dóbr osobistych w świetle przepisów Konstytucji i Kodeksu cywilnego, "Gdańskie Studia Prawnicze" 2000, nr 2.
• Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
• Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2018.
• Zakrzewski W., [w:] Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzydło, Lublin 2010.
• Zubik M., Podmioty konstytucyjnych praw i obowiązków, "Przegląd Legislacyjny" 2007, nr 2.
• Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Uchwała o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o przedłużenie stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego, 28.09.2021, https://www.gov.pl/web/premier/uchwala-o-skierowaniu-do-prezydenta-rzeczypospolitej-polskiej-wniosku-o-przedluzenie-stanu- wyjatkowego-na-obszarze-czesci-wojewodztwa-podlaskiego-oraz-czesci-wojewodztwa-lu- belskiego (dostęp: 28.04.2022).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483, ze zm.).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 września 2021 r. w sprawie wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (Dz.U. 2021, poz. 1612).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 października 2021 r. w sprawie przedłużenia stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (Dz.U. 2021, poz. 1788).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie organów właściwych do stosowania w czasie stanu wojennego ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela wobec osób, których działalność zagraża bezpieczeństwu lub obronności państwa, oraz trybu postępowania w tych sprawach (Dz.U. 2004, nr 219, poz. 2219).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 2021 r. w sprawie ograniczeń wolności i praw w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego (Dz.U. 2021, poz. 1613).
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. 1959, nr 11, poz. 62).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2021, poz. 1509, ze zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 2021, poz. 53, ze zm.).
• Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1897, ze zm.).
• Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1928, ze zm.).
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1932).

Identyfikatory

DOI

10.17951/g.2022.69.1.159-181