If a Maidservant "Dies a Horrible Death": Canon 5 of the Synod of Elvira in the Light of the Norms of Roman Criminal Law

• Autorzy: Bartosz Zalewski

Warianty tytułu

Gdy niewolnica "wyzionie ducha w mękach" - kanon 5 synodu w Elwirze w świetle norm rzymskiego prawa karnego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Niniejszy artykuł ma na celu dokonanie analizy kanonu 5 synodu w Elwirze (początek IV w.) z uwzględnieniem norm prawa rzymskiego dotyczących ochrony prawnej niewolników. Omawiany kanon przewidywał karę pokuty oraz zakaz udzielania Komunii eucharystycznej kobiecie, która w gniewie powodowanym zazdrością doprowadziłaby do śmierci swojej niewolnicy na skutek wymierzonej chłosty. Prawdopodobnie został on przyjęty na kanwie jakiejś konkretnej, szczególnie bulwersującej sprawy, być może związanej z pożyciem intymnym między właścicielką a jej niewolnikiem. Treść kanonu sugeruje, że osoba odpowiedzialna za jego redakcję była obeznana z prawem rzymskim, w tym zapewne w szczególności z reskryptami cesarza Hadriana - zwłaszcza tymi, które adresowane były do namiestnika Betyki, w której położona była Elwira. Kanon zapewniał niewolnikom szerszy zakres ochrony niż normy prawa rzymskiego, zarówno te obowiązujące w czasie jego wydania, jak i wprowadzone później przez cesarza Konstantyna Wielkiego. Stanowił on też wyraz ogólnie dostrzegalnego nastawienia gmin chrześcijańskich do instytucji niewolnictwa. Z jednej strony bowiem akceptowano istnienie niewolnictwa, z drugiej zaś dążono do poprawy bytu niewolników, zwłaszcza jeżeli byli oni chrześcijanami. (abstrakt oryginalny)

EN

This article aims to analyse canon 5 of the Synod of Elvira (beginning of the 4th century) taking into account the norms of Roman law concerning the legal protection of slaves. This canon provided for the punishment of repentance and a prohibition of giving Eucharistic Communion to a woman who, in anger caused by jealousy, caused the death of her slave as a result of whipping. It was probably adopted based on a certain, particularly shocking matter, perhaps related to the intimate life between the master and her slave. The content of the canon suggests that the person responsible for its editing was familiar with Roman law, including probably in particular Emperor Hadrian's rescripts - especially those addressed to the Governor of Baetica, where Elvira was located. The canon provided slaves with a wider scope of protection than the norms of Roman law did, both those in force at the time of its release and later introduced by Emperor Constantine the Great. It was also an expression of the generally discernible attitude of Christian communities towards the institutions of slavery. On the one hand, the existence of slavery was accepted and, on the other hand, there were efforts to improve the situation of slaves, especially if they were Christians. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo rzymskie; Prawo karne; Ochrona praw człowieka

EN

Roman law; Criminal Law; Human rights protection

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2021
• Numer: Vol. 30, nr 1
• Strony: 385-400

Twórcy

autor

Bartosz Zalewski

• Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland

Bibliografia

• Amielańczyk K., Coll. 1.0. De sicariis [et homicidiis casu vel voluntate] - czyli krótki wykład o transformacji rzymskiej ustawy przeciwko "nożownikom" w powszechne prawo przeciwko zabójstwu, "Studia Iuridica Lublinensia" 2013, vol. 19.
• Amielańczyk K., Crimina leigitma w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
• Amielańczyk K., Lex Cornelia de sicariis et veneficis. Ustawa Korneliusza Sulli przeciwko nożownikom i trucicielom. 81 r. p.n.e., Lublin 2011.
• Amielańczyk K., Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
• Badot P., De Decker D., Historicité et actualité des canons disciplinaires du concile d'Elvire, "Augustinianum" 1997, vol. 37(2), DOI: https://doi.org/10.5840/agstm199737222.
• Barnes T.D., Constantine and Eusebius, Cambridge-London 1981.
• Baron A., Pietras H., [in:] Synodi et Collectiones Legum, vol. 1: Acta Synodalna. Ann. 50-301, eds. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2006.
• Biondi B., Il diritto romano cristiano, vol. 2, Milano 1952.
• Bonfante P., Corso di diritto romano, vol. 1: Diritto di famiglia, Roma 1925.
• Borckmeyer N., Antike Sklaverei, Darmstadt 1979.
• Buckland W.W., Roman Law of Slavery, Cambridge 1908.
• Cameron A., Hall S.G., Commentary, [in:] Eusebius, Life of Constantine, Oxford 1999.
• Čairović I., Possible Influence of Hosius of Cordoba on Decisions Made at the First Ecumenical Council (325): Analogy of Canons from the Councils of Elvira, Arles and Nicaea, "Bogoslovni vestnik" 2017, vol. 77.
• Dale A.W.W., The Synod of Elvira and Christian Life in the Fourth Century: A Historical Essay, London 1882.
• Falchi G.F., Diritto penale romano. I singoli reati, Padova 1932.
• Franco H.G., La «cuestión femenina» en el primitivo cristianismo hispano: a propósito de los cánones V, XXXV y LXXXI del Concilio de Elvira, "Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea" 1998, vol. 49(150), DOI: https://doi.org/10.36576/summa.3543.
• Frend W.H.C., Persecutions: genesis and legacy, [in:] The Cambridge History of Christianity, vol. 1: Origins to Constantine, eds. M.M. Mitchell, F.M. Young, Cambridge 2008.
• Garcia Sánchez J., El derecho romano en el concilio de Elvira (s. IV), [in:] Concili della cristianitá occidentale, Roma 2002.
• Gaudemet J., Concile d'Elvire, [in:] Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques, vol. 15, Paris 1963.
• Gaudemet J., La formation du droit séculer et du droit de l'Église aux IVe et Ve siècles, Paris 1957.
• González Blanco A., El cristianismo en la Hispania preconstantiniana. Ensayo de interpretación sociológica, "Anales de la Universidad de Murcia" 1981-1982, vol. 40(3-4).
• Harper K., Slavery in the Late Roman World: AD 275-425, Cambridge 2011.
• Harper K., The SC Claudianum in the Codex Theodosianus: Social History and the Legal Text, "The Classical Quarterly" 2010, vol. 60(2), DOI: https://doi.org/10.1017/S0009838810000108.
• Hefele K.J., A History of Christian Councils from the Original Documents, vol. 1: To the Close of the Council of Nicea A.D. 325, Edinburgh 1894.
• Hermann-Otto E., Konstantin, die Sklaven und die Kirche, [in:] Antike Lebenswelten: Konstanz, Wandel, Wirkungsmacht, Wiesbaden 2008.
• Jones A.H.M., The Later Roman Empire. 284-602: A Social, Economic and Administrative Survey, vol. 1, Oxford 1964.
• Kołodko P., Rzymska terminologia stosowana na określenie narzędzi używanych podczas chłosty, "Zeszyty Prawnicze" 2006, no. 6/1, DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2006.6.1.08.
• Kumaniecki K., Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1976.
• Kuryłowicz M., Rzymskie prawo oraz zwyczaje grobowe i pogrzebowe, Lublin 2020.
• Lázaro Sánchez M.J., L'état actuel de la recherche sur le concile d'Elvire, "Revue de Sciences Religieuses" 2008, vol. 82(4), DOI: https://doi.org/10.4000/rsr.413.
• Lewandowicz J., O brzmieniu i tłumaczeniu kanonu 33. synodu w Elwirze - najstarszego oficjalnego tekstu Kościoła o celibacie duchowieństwa, "Vox Patrum" 2013, vol. 60(33), DOI: https://doi.org/10.31743/vp.3988.
• Longchamps de Bérier F., Nadużycie prawa w świetle rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 2004.
• Meigne M., Concile ou collection d'Elvire, "Revue d'Histoire Ecclésiastique" 1975, vol. 70.
• Miglietta M., Servus dolo occisus. Contributo allo studio del concorso tra 'actio legis aquiliae' e 'iudicium ex lege Cornelia de Sicariis', Napoli 2001.
• Migliorini R., La giurisdizione criminale romana tra principato e dominato gli atti dei martiri come testimonianze processuali, Citta del Vaticano 2008.
• Paribeni R., Storia di Roma, vol. 8: Da Diocleziano alla caduta dell'Imperio d'Occidente, Bologna 1941.
• Ramos-Lissón D., En torno a la autenticidad de algunos canones del concilio de Elvira, "Scripta Theologica" 1979, vol. 11(1).
• Ramos-Lissón D., Osio di Córdoba, la data del concilio de Elvira y los possibiles influjos de otros concilios contemporáneos, [in:] Historiam perscrutari. Miscelnaea di studi offerti al prof. Ottorino Pasquato, ed. M. Martino, Roma 2002.
• Reichert E., Die Canones der Synode von Elvira: Einleitung und Kommentar, Hamburg 1990.
• Rizelli G., C.Th. 9.12.1 e 2, "Rivista di diritto romano" 2005, no. 5.
• Robinson O., The Criminal Law of Ancient Rome, Baltimore 1996.
• Robleda O., Il diritto degli schiavi nell'antica Roma, Roma 1976.
• Sargenti M., Il diritto privato nella legislazione di Costantino, Milano 1938.
• Sirks B., Ad senatus consultum Claudianum, "ZSS" 1993, vol. 111(1).
• Sotomayor Muro M., Verdugo Villena T., Traducción de las Actas del Concilio de Elvira Una respuesta a J. Vilella y P.E. Barreda, "Florentia Iliberritana" 2008, vol. 19.
• Ubina J.F., Le concile d'Elvire et l'esprit du paganisme, "Dialogues d'histoire ancienne" 1993, vol. 19(1), DOI: https://doi.org/10.3406/dha.1993.2089.
• Vilella J., Barreda P.-E., De nuevo sobre la traducción de los cánones pseudoiliberritanos, "Veleia" 2013, vol. 30.
• Wiliński A., Ustawy Konstantyna Cod. Th. 9,12 De emendatione servorum na tle historycznego rozwoju ius vitae ac necis pana niewolnika, "Roczniki Teologiczne" 1963, vol. 10(4).
• Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994.
• Zalewski D., Kobiety u Tertuliana w kontekście historii zbawienia, "Vox Patrum" 2016, vol. 66(36), DOI: https://doi.org/10.31743/vp.3445.
• Zimmermann R., The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996.

Identyfikatory

DOI

10.17951/sil.2021.30.1.385-400