Poland after the Thirteen Years' War (1454-1466): The Scope of Political and Structural Changes

• Autorzy: Dariusz Makiłła

Warianty tytułu

Polska po wojnie trzynastoletniej (1454-1466). Zakres zmian ustrojowych i politycznych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Wojna Polski z zakonem krzyżackim w latach 1454-1466, zakończona pokojem toruńskim w 1466 r., miała istotny wpływ na wzrost znaczenia pozycji Polski w Europie, czego wyrazem było podporządkowanie pokonanego państwa zakonnego w Prusach i uzyskanie przez Polskę dominującej pozycji w Środkowej i Północnej Europie. Przede wszystkim jednak wydarzenia mające miejsce podczas wojny, zwłaszcza kryzys polityczny wywołany roszczeniami szlachty zebranej na wojnę w ramach pospolitego ruszenia i wydanie przywilejów dla szlachty w 1454 r., zainicjowały rozpoczęcie zmian w systemie politycznym Królestwa Polskiego, które doprowadziły do przekształceń w strukturach zgromadzeń stanowych i do powstania nowego układu władzy. Rezultatem zapoczątkowanych wówczas procesów przekształceń było powstanie w 1468 r. ogólnopaństwowego sejmu dwuizbowego, opartego na reprezentacji zgromadzeń terytorialnych, którego zwołanie nastąpiło zresztą wskutek konieczności rozwiązania problemów finansowych powstałych w następstwie wojny zakończonej w 1466 r. Wojna z lat 1454-1466 miała więc rzeczywisty wpływ na ukształtowanie się nowej konstrukcji ustrojowej Królestwa Polskiego, której rozwój kontynuowany był w XVI w. (abstrakt oryginalny)

EN

The war of Poland with the Teutonic Knights Order in the years 1454-1466, ended with the peace of Toruń 1466, had a significant impact on the increase in the importance of Poland's position in Europe, which was reflected in the subordination of the defeated Teutonic Order state in Prussia and Poland's obtaining a dominant position in Central and Northern Europe. Above all, however, events that took place during the war, especially the political crisis caused by claims of the nobility gathered for war as part of the levy in mass and the issuing of privileges for the nobility in 1454 initiated the start of changes in the political system of the Kingdom of Poland, which led to transformations in the structures of state assemblies and the creation of the new power system. The result of the transformation processes initiated at that time was the establishment in 1468 of a nationwide bicameral parliament, based on the representation of territorial assemblies, whose convocation was, moreover, due to the need to solve the financial problems arising as a result of the war, which ended in 1466. The war of 1454-1466 had a real impact on the formation of a new political structure of the Kingdom of Poland, whose development was continued in the 16th century. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia; Historia polityczna; System polityczny; Przekształcenia ustrojowo-systemowe

EN

History; Political history; Political system; Political and systemic transformations

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2021
• Numer: Vol. 30, nr 1
• Strony: 205-217

Twórcy

autor

Dariusz Makiłła

• University of Economics and Human Sciences in Warsaw, Poland

Bibliografia

• Bagi D., Wpływy i znaczenie szlachty polskiej i węgierskiej pod koniec XIV wieku. Próba porównania przywileju budzińskiego z 1335 r. z przywilejem koszyckim z 1374 r. w świetle potwierdzenia Złotej Bulli, [in:] Polska i Węgry w kulturze i cywilizacji europejskiej, ed. J. Wyrozumski, Kraków 1997.
• Bardach J., O genezie sejmu polskiego, [in:] VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich, Sekcja 7: Historia Państwa i Prawa, Warszawa 1959.
• Bardach J., Początki sejmu, [in:] Historia sejmu polskiego, vol. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, ed. J. Michalski, Warszawa 1984.
• Biskup M., Do genezy inkorporacji Prus, "Przegląd Zachodni" 1954, no. 7-8.
• Biskup M., Geneza i znaczenie hołdu pruskiego 1525 r., "Komunikaty Mazursko-Warmińskie" 1975, no. 4.
• Biskup M., Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI w. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżackich, Olsztyn 1983.
• Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454-1466, Warszawa 1967.
• Biskup M., "Wojna Pruska", czyli wojna Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519-1521. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżackich, part 2, Olsztyn 1991.
• Biskup M., Zagadnienie ważności i interpretacji traktatu toruńskiego 1466 r., "Kwartalnik Historyczny" 1962, no. 2.
• Biskup M., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959.
• Bobrzyński M., O ustawodawstwie nieszawskim Kazimierza Jagiellończyka, Kraków 1873.
• Długosz J., Annales, Liber XII, part 2: 1462-1480, ed. J. Wyrozumski [et al.], Kraków 2005.
• Dolezel S., Das preussisch-polnische Lehnsverhältnis unter Herzog Albrecht von Preussen (1525-1568), Köln 1967.
• Dolezel S., Der zweite Thorner Frieden (1466) in der polnischen und preussischen politischen Argumentation des 16. Jahrhunderts, "Analecta Cracoviensia" 1975, vol. 7, DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2878.
• Dralle L., Der Staat des Deutschen Ordens in Preussen nach dem II. Thorner Frieden. Unternehmungen zur ökonomischen Geschichte Altpreußens zwischen 1466 und 1497, Wiesbaden 1975.
• Forstreuter K., Vom Ordensstaat zum Fürstentum. Geistige und politische Wandlungen im Deutschordensstaate Preußen unter den Hochmeistern Friedrich und Albrecht (1498-1525), Kitzingen-Main 1950.
• Freiwald H., Markgraf Albrecht von Ansbach-Kulmbach und seine landständische Politik als Deutschordens Hochmeister und Herzog in Preussen während der Entscheidungsjahre 1521-1528, Kulmbach 1961.
• Górski K., La Ligue des Etats et es origins du règime reprèsentatif en Prusse, "Ancien Pays et Assemblées d'Etats" 1960, vol. 22 (also in: Communitas, Princeps, Corona Regni. Studia selecta, Warszawa 1976).
• Górski K., Les dèbuts de la representation de la communitas nobilium dans les assemblées s'états de l'est europèen, "Ancien Pays et Assemblées d'Etats" 1968, vol. 47 (also in: Communitas, Princeps, Corona Regni, Warszawa 1976).
• Górski K., Institutions représentatives et l'emancipation de la noblesse. Pour une typologie des assembler d'états au XVe siècle, "Êtudes présentées á la Commission Internationale pour l'Histoire des Assemblées d'Êtats" 1975, vol. 52.
• Górski K., Początki reprezentacji rycerstwa w stanach państwa krzyżackiego w Prusach w XV w., "Zapiski Historyczne" 1966, no. 3.
• Górski K., Późny feudalizm. Próba definicji, "Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia" 1982, vol. 18.
• Górski K., Rycerstwo i szlachta wobec możnowładztwa w XIV i XV wieku, "Kwartalnik Historyczny" 1970, no. 4.
• Górski K., Rządy wewnętrzne Kazimierza Jagiellończyka w Koronie, "Kwartalnik Historyczny" 1959, no. 3.
• Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959.
• Handelsman M., Przywilej piotrkowski 1388, "Przegląd Historyczny" 1907, vol. 4.
• Hejnosz W., Prawnopaństwowy stosunek Prus do Korony w świetle aktu inkorporacyjnego z r. 1454, "Przegląd Zachodni" 1954, no. 7-8.
• Hejnosz W., Przywileje nieszawsko-radzyńskie dla ziem ruskich, [in:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, vol. 1, Kraków 1938.
• Hejnosz W., Traktat toruński z 1466 r. i jego prawnopolityczne znaczenie, "Zapiski Historyczne" 1966, no. 3.
• Hubatsch W., Albrecht von Brandenburg-Ansbach. Deutschordens Hochmeister und Herzog in Preussen 1490-1568, Heidelberg 1960.
• Johann Lindaus Geschichte des dreizehnjähriges Krieges, ed. T. Hirsch, [in:] Scriptores rerum Prussicarum, vol. 4, Leipzig 1870.
• Kłodziński A., W sprawie przywilejów nieszawskich z r. 1454, [in:] Studya historyczne wydane ku czci prof. Wincentego Zakrzewskiego, Kraków 1908.
• Knoppek W., Zmiany w układzie sił politycznych w Polsce w drugiej połowie XV wieku i ich związek z genezą dwuizbowego sejmu, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1955, no. 1.
• Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573-1576). Geneza - obowiązywanie - stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
• Makiłła D., Der Bruch einer Idee. Das Allgemeine Aufgebot und die Mobilisierungssysteme der Adelsrepublik Polen in der Frühen Neuzeit, [in:] Verus amicus rara avis est. Studia poświęcone pamięci Wojciecha Organiściaka, eds. A. Lityński, A. Matan, M. Mikołajczyk, G. Nancka, D. Nawrot, Katowice 2020.
• Makiłła D., Status prawno-polityczny Prus Krzyżackich wobec Korony po 1466 r., [in:] Polska i ziemie pruskie po pokoju toruńskim (1466). Skutki i znaczenie dla ziem pruskich, ed. D. Makiłła, Warszawa 2017.
• Makiłła D., Ustanowienie lenna pruskiego w 1525 r. Odstępstwo od traktatu toruńskiego czy jego kontynuacja?, "Komunikaty Mazursko-Warmińskie" 2017, no. 2.
• Małłek J., Hołd pruski 1525 roku. Ostateczna likwidacja zakonu krzyżackiego w Prusach, [in:] idem, Dwie części Prus. Studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987.
• Matuszewski J.S., Przywileje i polityka podatkowa Ludwika Węgierskiego, Łódź 1983.
• Pawiński A., Sejmiki ziemskie, początek ich i rozwój aż do ustalenia się posłów ziemskich w ustawodawstwie sejmu walnego, Warszawa 1895.
• Piekosiński F., Wiece, sejmiki, sejmy i przywileje ziemskie w Polsce wieków średnich, Kraków 1900.
• Pociecha W., Geneza hołdu pruskiego, Gdynia 1937.
• Prochaska A., Geneza i rozwój parlamentaryzmu za pierwszych Jagiellonów, Kraków 1899.
• Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI w., ed. M. Biskup, participation L. Koc, Warszawa 1961.
• Roman S., Przywileje nieszawskie, Wrocław 1957.
• Russocki S., Narodziny polskiego parlamentaryzmu w perspektywie porównawczej, [in:] Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja (1493-1993), ed. J. Bardach, participation W. Sudnik, Warszawa 1995.
• Russocki S., Od roków monarszych do zgromadzeń stanowych, [in:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, ed. S.K. Kuczyński, Warszawa 1976.
• Russocki S., Początki Zgromadzeń Stanowych w Europie Środkowej, "Przegląd Historyczny" 1975, vol. 66(2).
• Siemieński J., Od sejmików do sejmu 1454-1505, [in:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, vol. 1, Kraków 1938.
• Skwarczyński P., Z badań nad przywilejami ziemskimi budzińskim i koszyckim, Lublin 1936.
• Skwarczyński P., Zagadnienie wpływów węgierskich na przywileje ziemskie drugiej połowy XIV w., "Teki Historyczne" 1949, vol. 3(3-4).
• Smoleński W., Przywilej cerekwicki, [in:] Pisma historyczne, Warszawa 1901.
• Szweda A., Princeps et consiliarius Regni Poloniae. Król i wielki mistrz w latach 1466-1497, [in:] Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343-1660, ed. A. Bues, Warszawa 2014.
• Uruszczak W., Najstarszy sejm walny koronny "dwuizbowy" w Piotrkowie w 1468 roku, [in:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, eds. W. Bukowski, T. Jurek, vol. 1, Kraków 2012.
• Vetulani A., Lenno pruskie. Od traktatu krakowskiego do śmierci księcia Albrechta 1525-1568, Kraków 1930.
• Vetulani A., Rokowania krakowskie z r. 1454 i zjednoczenie ziem pruskich z Polską, "Przegląd Historyczny" 1954, vol. 45(2/3).
• Weise E., Die staatsrechtlichen Grundlagen des zweiten Thorner Friedens und die Grenzen seiner Rechtmäßigkeit, "Zeitschrift für Ostforschung" 1954, no. 1.
• Werminghoff A., Der Hochmeister des Deutschen Ordens und das Reich bis zum Jahre 1525, "Historische Zeitschrift" 1913, vol. 110, DOI: https://doi.org/10.1524/hzhz.1913.110.jg.473.
• Wijaczka J., Traktat krakowski z 1525 r. Sukces Jagiellonów czy Hohenzollernów, [in:] Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343-1660, ed. A. Bues, Warszawa 2014.

Identyfikatory

DOI

10.17951/sil.2021.30.1.205-217